Environmental ethics from a Thomistic-personalistic perspective (implications for the sustainable development concept)

• Autorzy: Ciszek M.

Warianty tytułu

PL

Etyka środowiskowa w ujęciu tomistyczno-personalistycznym (implikacje dla koncepcji rozwoju zrównoważonego)

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

According to the author, Thomistic environmental ethics is the ethics of respect for man and nature. Contrary to popular opinion it doesn’t possess a strong anthropocentric nor a nonecological character but a theocentric one with a proecological dimension. Thomism teaches that there is hierarchical order in reality. In Thomistic ethics it is God who is the main reference point and the supreme good (summum bonum). Thus, it has a primarily theocentric character, and secondarily an anthropocentric one, which is inscribed in relations between humans and other beings. However, this anthropocentrism is moderate and is not hostile towards nature. In theocentric terms, God is the cause and source of all natural beings. From the ontological perspective they are therefore good, and which must be protected. However, from this assumption it does not mean that all natural beings have the same axiological value. In Thomistic ecoethics a man, understood as a human person, has an autotelic value. Currently, for this reason, traditional Thomism is increasingly supplemented with personalistic reasoning. In anthropologic analysis a man appears as a psychophysical being. He is therefore unique and the most perfect of beings occurring in nature. Only man can be described as a free and rational being, transcending nature which surrounds him. That is why the dignity of a human person is considered as the moral norm of Thomistic ecoethics. It also has a person-centric dimension. The value of a human person also controls the relations between a person and other beings inhabiting the Earth. However, they cannot be based on the idea of human domination over nature. The duty to protect nature is inscribed in natural law. This understanding of Thomistic-personalistic eco-ethics can be reconciled with the sustainable development concept.

PL

W ocenie autora tomistyczna etyka środowiskowa jest etyką szacunku dla człowieka i przyrody. Wbrew obiegowym opiniom nie ma ona charakteru skrajnie antropocentrycznego i nieekologicznego lecz teocentryczny, który ma także swój wymiar proekologiczny. Tomizm albowiem uczy, że istnieje porządek hierarchiczny w rzeczywistości. W etyce tomistycznej to Bóg stanowi jej główny punkt odniesienia i najwyższe dobro (summum bonum). Ma ona zatem w pierwszym rzędzie charakter teocentryczny, wtórnie zaś antropocentryczny, wpisany w relacje pomiędzy człowiekiem a innymi bytami. Antropocentryzm ten ma jednak charakter umiarkowany, nie nastawiony wrogo do przyrody. W aspekcie teocentrycznym Bóg jest przyczyną i źródłem istnienia wszystkich bytów przyrodniczych. W perspektywie ontologicznej stanowią one zatem dobro, które należy chronić. Z założenia tego nie wynika jednak, iż wszystkie byty przyrodnicze mają tę samą wartość w ujęciu aksjologicznym. W tomistycznej ekoetyce wartością autoteliczną jest człowiek pojmowany jako osoba ludzka. Z tego powodu obecnie coraz częściej tradycyjny tomizm uzupełnia się argumentacją o charakterze personalistycznym. W analizie antropologicznej człowiek jawi się jako byt psychofizyczny. Jest zatem unikalnym i najdoskonalszym z bytów występujących w przyrodzie. Tylko o człowieku można orzec, że jest bytem wolnym i rozumnym, przekraczającym otaczającą go przyrodę. Dlatego godność osoby ludzkiej uznano za normę moralności tomistycznej ekoetyki. Ma ona zatem również wymiar osobocentryczny. Wartość osoby ludzkiej reguluje również stosunki pomiędzy nią a innymi by-tami zamieszkującymi Ziemię. Nie mogą się one jednak opierać na idei dominacji człowieka nad przyrodą. Obo-wiązek ochrony przyrody jest wpisany w prawo naturalne. Tak pojmowaną tomistyczno-personalistyczną ekoe-tykę można również uzgodnić z koncepcją rozwoju zrównoważonego.

Słowa kluczowe

EN

environmental ethics; sustainable development; environmental protection; (eco)Thomism; (eco)personalism

PL

etyka środowiskowa; rozwój zrównoważony; ochrona środowiska; ekotomizm; ekopersonalizm

• Wydawca: Lublin University of Technology
• Czasopismo: Problemy Ekorozwoju
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 9, nr 1
• Strony: 97--106
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz.

Twórcy

autor

Ciszek M.

• University of Natural Sciences and Humanities in Siedlce, Institute of Social Sciences and Security, Żytnia 39, 08-110 Siedlce, Poland

Bibliografia

• 1. ANDRZEJUK A., Człowiek i dobro, http:// www.tomizm.pl/?q=node/9#1 (1.08.2012).
• 2. ANZENBACHER A., Wprowadzenie do filozo-fii, Unum, Kraków 1992, p. 127-128.
• 3. BAJDA (BAYDA) J., Grzech ekologiczny, in: Ochrona środowiska w filozofii i teologii, ed. Dołęga J. M., Czartoszewski J. W., ATK, War-szawa 1999, p. 222-242.
• 4. BIESAGA T., Tadeusza Ślipko uzasadnienie norm chroniących przyrodę i zwierzęta, in: Żyć etycznie żyć etyką, ed. Janusz R., WAM, Kra-ków 2009, p. 51-58.
• 5. BOCHEŃSKI J. M., ABC tomizmu, Veritas, Londyn 1950.
• 6. CISZEK M., 2006, Teocentryczny model etyki środowiskowej, in: Studia Ecologiae et Bioethicae, vol. 4, p. 141-156.
• 7. CISZEK M., 2007, The Idea of Theocentrism in The Catholic Environmental Ethics, in: Studia Ecologiae et Bioethicae, vol. 5, p. 173-178.
• 8. CISZEK M., 2008, Etyczne podstawy polityki zrównoważonego rozwoju, in: Studia Ecologiae et Bioethicae, vol. 6, p. 153-163.
• 9. CISZEK M., Teocentryczny model etyki środo-wiskowej oraz jego implikacje w kulturze bez-pieczeństwa ekologicznego i ekorozwoju, PTF, Warszawa 2009.
• 10. CISZEK M., Bezpieczeństwo i prawa człowieka w dziedzinie etycznych problemów ludzkiej prokreacji, DUET, Toruń 2011, p. 37-40.
• 11. CISZEK M., Filozofia ekologii rodziny ludzkiej w systemie środowiska społecznego, kulturowego i przyrodniczego. Studium społeczno-filozoficzne z zakresu bezpieczeństwa ekologicznego, UPH, Siedlce 2013, p. 240-241.
• 12. CZARTOSZEWSKI J. W., Ekologiczne rachunki sumienia, in: Ochrona środowiska w filozofii i teologii, ed. Dołęga J. M., Czartoszew-ski J. W., ATK, Warszawa 1999, p. 243-251.
• 13. DOGIEL G., Antropologia filozoficzna, ITKM, Kraków 1992, p. 15.
• 14. DOŁĘGA J. M., 2007, Systemy wartości w zrównoważonym rozwoju, in: Problemy Ekorozwoju/Problems of Sustainable Development, vol. 2, no 2, p. 41-49.
• 15. DZIEKOŃSKI S., Wychowanie ekologiczne w religii chrześcijańskiej, in: Podstawy kultury ekologicznej, ed. Dołęga J. M., UKSW, War-szawa 2002, p. 69.
• 16. GAWOR L., Teocentryzm (entry), in: Mały słownik etyczny, ed. Jedynak S., Branta, Byd-goszcz 1999, p. 265.
• 17. JAROSZYŃSKI P., Etyka – dramat życia moralnego, in: Krąpiec M. A., Kamiński S., Z. J. Zdybicka, Maryniarczyk A., Jaroszyński P., Wprowadzenie do filozofii, RWKUL, Lublin 2003, p. 552.
• 18. KŁÓSAK K., 1960, Zagadnienie pochodzenia duszy ludzkiej a teoria ewolucji, in: Roczniki Filozoficzne, vol. 8, no 3, p.120-121.
• 19. ŁUKOMSKI J., Podstawy chrześcijańskiej etyki środowiska naturalnego, in) Ochrona środowiska w filozofii i teologii, ed. Dołęga J. M., Czartoszewski J. W., ATK, Warszawa 1999, p. 179-180.
• 20. ŁUKOMSKI J., Próba zbudowania chrześcijańskiej etyki środowiska naturalnego, Jedność, Kielce 2000, p. 297-301.
• 21. OZOROWSKI M., Teologiczne podstawy kultury ekologicznej, in: Podstawy kultury ekologicznej, ed. Dołęga J. M., Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2002, p. 45.
• 22. PAWŁOWSKI A., Rozwój zrównoważony – idea, filozofia, praktyka, Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, vol. 51, KIŚ, Lublin 2008.
• 23. PODREZ E., Etyka ogólna. Moralne podstawy działania człowieka (skrypt akademicki), http://www.filozofia.uksw.edu.pl (20.08.2012), p. 78.
• 24. SŁOMKOWSKI A., Problem pochodzenia człowieka, Pallotinum, Poznań 1957, p. 192-204.
• 25. STĘPIEŃ A. B., Wstęp do filozofii, TNKUL, Lublin 1995, p. 239-240.
• 26. SZOSTEK A., Pogadanki z etyki, Niedziela, Częstochowa 1998, p. 59.
• 27. ŚLIPKO T., 1994,, Prawo naturalne jako podstawa szacunku człowieka dla życia i przyrody, in: Ethos, vol. 7, no 1-2 (25-26), p. 101.
• 28. ŚLIPKO T., ZWOLIŃSKI A., Rozdroża ekologii, WAM, Kraków 1999, p. 123-135.
• 29. WICHROWICZ C. J., Zarys teologii moralnej w ujęciu tomistycznym, M, Kraków 2002, p. 267-268.
• 30. WOJTYŁA K. (1970), Notatki na marginesie konstytucji Gaudium et spes, in: Ateneum Kapłańskie, no 74, p. 4-5.
• 31. WOJTYŁA K., Miłość i odpowiedzialność, TNKUL Lublin 2001, p. 43.
• 32. ZABŁOCKI G., Rozwój zrównoważony: idee, efekty, kontrowersje (perspektywa socjologiczna), UMK, Toruń 2002, p. 7.
• 33. ZIĘBA S.., Pochodzenie człowieka w aspekcie filozofii przyrody, in: Encyklopedia katolicka, vol. 3, ed. Łukaszyk R., Bieńkowski L., Gryglewicz F., TNKUL, Lublin 1995, p. 886.