Górnoholoceńskie i współczesne formy i osady pozakorytowe w dolinie środkowej Wieprzy

• Autorzy: Kaczmarzyk J. , Florek W. , Olszak I. J.

Warianty tytułu

EN

Late Holocene and recent landforms and floodplain deposits in the middle Wieprza valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem autorów było rozpoznanie osadów pozakorytowych w dolinie środkowej Wieprzy i możliwie dokładne określenie ich wieku oraz miejsc i warunków ich akumulacji na równinie zalewowej. Zastosowano przy tym zestaw metod geomorfologicznych i geologicznych odnoszących się do analizy form występujących na równinie zalewowej i i budujących je osadów.Wcelu określenia ich wieku wykorzystano datowania radiowęglowe, datowania archeologiczne i w odniesieniu do osadów mineralnych – metodę termoluminescencyjną. Analizom poddano osady basenu powodziowego, osady wypełniające różnowiekowe paleomeandry oraz subfosylne i współczesne osady pozakorytowe.

EN

The aim of the study has been to recognize overbank deposits in the middle Wieprza valley, including their precise dating and assessment of local conditions of sedimentation. It is based on geomorphological and geological research of floodplain landforms and deposits. Ages have been determined using radiocarbon method, archaeological dating and, for minerogenic deposits, TL dating. Analyses have been performed on floodplain basin deposits, palaeomeander infills, and subfossil and recent overbank deposits. The studied palaeomeanders have variable infills from various periods of the Sub-Atlantic. They are accompanied by diversified point bar deposits. Floodplain basin deposits have a similar, Sub-Atlantic age. Both types of deposits are overlain by flood deposits, which have accumulated since the early Middle Ages. Contemporary flood deposits of the Wieprza river differ from the sub-fossil ones through more restricted occurrence, resultant from channelization and channel incision. Therefore, in comparison to the pre-channelization period, the extent of floods is smaller and does not encompass the entire Holocene floodplain. Flood overbank deposits form only in the immediate vicinity of the channel.

Słowa kluczowe

PL

Paleomeandry; holocen; osady pozakorytowe; równina zalewowa; wczesne średniowiecze; grodzisko; Wieprza

EN

Paleomeanders; Holocene; overbank deposits; floodplain; Early Middle Ages; stronghold; Wieprza River

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 7
• Strony: 80--94
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys.

Twórcy

autor

Kaczmarzyk J.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

autor

Florek W.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

autor

Olszak I. J.

• Akademia Pomorska w Słupsku, Zakład Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

Bibliografia

• Antczak B. 1986. Transformacja układu koryta i zanik bifurkacji Warty w pradolinie warszawsko- berlińskiej i południowej części przełomu poznańskiego podczas późnego vistulianu. UAM, seria Geografia, 35: 111.
• Bridge J.S., Leeder M.R. 1979. A simulation model of alluvial stratigraphy. Sedimentology, 26: 617–644.
• Florek W. 1991. Postglacjalny rozwój dolin rzek środkowej części północnego skłonu Pomorza. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk.
• Florek W., Kaczmarzyk J. 2007. Współczesne formy i osady wezbraniowe Wieprzy na odcinku Staniewice–Kowalewice. [W:] R. Sołtysik (red.), Systemy dolinne i ich funkcjonowanie. Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej, Kielce, s. 205–213.
• Kaczmarzyk J. 2004. Holoceńska paleohydrologia środkowej Wieprzy w świetle cech sedymentologicznych osadów korytowych. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 200: 119–145.
• Miall A.D. 1978. Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits: a summary. [W:] A.D. Miall (red.), Fluvial sedimentology. Canadian Society Petrol. Geol., Memoire, 5: 597–604.
• Miall A.D. 1985. Architectural-element analysis: a new method of facies analysis applied to fluvial deposits. Earth-Science Reviews, 22: 261–308.
• Mycielska-Dowgiałło E. 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Warszawa, s. 29–105.
• Mycielska-Dowgiałło E., Zieliński T. 1997. Wartość interpretacyjna cech teksturalnych i strukturalnych osadów rzecznych. [W:] Procesy, formy i osady fluwialne na obszarze młodoglacjalnym Niżu Polskiego, Warsztaty Terenowe, Toruń–Słupsk, 18–21 czerwca 1997 r. Wydawnictwa UMCS, Lublin, s. 14–17.
• Rączkowski W. 2008. Antropogeniczne formy krajobrazowe powstałe w pradziejach i wczesnym średniowieczu w dorzeczu środkowej Wieprzy. Landform Analysis, 7: 143–153.
• Rączkowski W., Sikorski A. 1996. Datowanie grodziska wczesnośredniowiecznego we Wrześnicy, gmina Sławno, stanowisko 7. Geochronometria, 14: 169–181.
• Sylwestrzak J. 1978. Zagadnienia morfologii i typizacji dolin północnego skłonu Pomorza. Biul. Inst. Geol. 306, Z badań czwartorzędu w Polsce, 21: 199–231.
• Szmańda J. 2006. Rytmika powodziowa w aluwiach pozakorytowych Wisły, Drwęcy i Tążyny. [W:] 55 Zjazd PTG, Toruń. Przewodnik sesji terenowej. Toruń, s. 266–270.
• Zieliński T. 1995. Kod litofacjalny i litogenetyczny –konstrukcja i zastosowanie. [W:] E. Mycielska--Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Warszawa, s. 220–234.
• Zieliński T. 1998. Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. [W:] E. Mycielska-Dowgiałło (red.), Struktury sedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Warszawa, s. 195–257.
• Zwoliński Z. 1985. Sedymentacja osadów przyrostu pionowego na terasie zalewowej Parsęty. Badania Fizjograficzne nad PolskąZachodnią , 35, A: 205–238.
• Zwoliński Z. 1992. Sedimentology and geomorphology of overbank flows on meandering river floodplain. Geomorphology, 4: 367–379.