Architektura kościoła parafialnego Podwyższenia Krzyża Świętego w Hucie Krzeszowskiej. Rozważania nad proweniencją

• Autorzy: Stojak Grażyna

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK61HUTA

Warianty tytułu

EN

The architecture of the parish church of the Exaltation of the Holy Cross in Huta Krzeszowska. Reflections on provenance

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Kościół parafialny w Hucie Krzeszowskiej jest przykładem wyjątkowej architektury sakralnej wzniesionej w XVIII wieku. Jest to drewniany obiekt zabytkowy wysokiej klasy, wystawiony na prowincji. W świetle analizy stylistycznej architektury kościoła w Hucie Krzeszowskiej można zauważyć dużą zbieżność rozwiązań przestrzennych z kościołem parafialnym w Krzeszowie. Organizacja przestrzeni wewnętrznej, poprzez wydzielenie trzech naw: nawy głównej i dwóch naw bocznych z jednoprzestrzennego wnętrza za pomocą dwóch rzędów filarów, jest bardzo podobna do kilku kościołów Ordynacji Zamoyskiej: w Krzeszowie i Hucie Krzeszowskiej, w Górecku Kościelnym czy Tomaszowie Lubelskim. Otwiera to dyskusję nad proweniencją takiego przestrzennego rozwiązania. Kuszącym domniemaniem byłoby przypisanie koncepcji projektowej architektowi z Ligoretto nad jeziorem Lugano o nazwisku Giovanni Columbani. Jest to jednak mało prawdopodobna hipoteza. Inną propozycją jest łączenie przedmiotowych projektów z Joannesem Gisgesem, którego nazwisko odnaleziono w „Księdze urodzeń” parafii krzeszowskiej, brak jednak dowodów na taką atrybucję. Jeszcze inną hipotezą jest połączenie świątyń z Krzeszowa i Huty Krzeszowskiej z koncepcją zastosowaną przez biskupa przemyskiego Aleksandra Antoniego Fredrę w bazylice katedralnej w Przemyślu. Bez wątpienia w kościołach w Krzeszowie i Hucie Krzeszowskiej zastosowano formy znane i stosowane w barokowej architekturze murowanej. Faktem jest, że biskup Fredro osobiście zachęcał do wzniesienia kościoła w Krzeszowie, zresztą wkrótce po podjęciu decyzji o barokizacji katedry przemyskiej.

EN

The parish church in Huta Krzeszowska is an example of the unique religious architecture from the eighteenth century. It is a high-class, historic wooden building, sited in the country. In light of the stylistic analysis of the church architecture in Huta Krzeszowska, one can notice significant similarities with the design of the parish church in Krzeszów. The organisation of the internal space by separating three naves, i.e. the main nave and two aisles, from the single-space interior via two rows of pillars, is very similar to several churches of the Zamoyski Estate. These are churches in Krzeszów and Huta Krzeszowska, as well as in Górecko Kościelne and Tomaszów Lubelski. This opens a discussion on the origin of this spatial solution. A tempting presumption would be to assign the design concept to an architect from Ligoretto on Lake Lugano named Giovanni Columbani. However, this is unlikely. Another suggestion is to link these projects with the name of Joannes Gisges, whose entry was found in the „Book of births” of the Krzeszów parish. However, there is no evidence to support such an attribution. Another hypothesis is the connection of the above temples, i.e. from Krzeszów and Huta Krzeszowska, with the concept used by Aleksander Antoni Fredro, a Bishop from Przemysl, in the Cathedral Basilica in Przemyśl. Undoubtedly, we can find forms known and used in Baroque brick architecture in the churches in Krzeszów and Huta Krzeszowska. The fact is that Bishop A.A. Fredro personally encouraged the construction of the church in Krzeszów. Moreover, this was shortly after the decision to rebuild the Cathedral in Przemyśl in the Baroque style had been made.

Słowa kluczowe

PL

Huta Krzeszowska; Krzeszów; barok; drewniana architektura sakralna; pseudobazylika; Ordynacja Zamoyska; kościół

EN

Huta Krzeszowska; Krzeszów; Baroque; wooden sacral architecture; pseudo-basilica; Zamoyski Estate; church

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 61
• Strony: 35--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., fot.

Twórcy

autor

Stojak Grażyna

• Instytut Archeologii, Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• 1. Bielamowicz Zbigniew, ks., Fredrowie ziemi przemyskiej, [w:] Z życia i twórczości Aleksandra Fredry, red. Zbigniew Bielamowicz, Grażyna Stojak, Przemyśl 1994, s. 11–22.
• 2. Bielamowicz Zbigniew, ks., Mecenat artystyczny bpa przemyskiego Aleksandra Fredry w ziemi przemyskiej, [w:] Z życia i twórczości Aleksandra Fredry, red. Grażyna Stojak, Jan Musiał, Przemyśl 1997, z. 2, s. 149–180.
• 3. Czuba Mariusz, Architektura drewnianego kościoła Fundacji Antoniny z Zahorowskich Zamoyskiej w Krzeszowie, [w:] Kościół parafialny w Krzeszowie na Podkarpaciu skarbnicą sztuki sakralnej, red. Stanisław Kłosowski, Krzeszów 2010.
• 4. Kołcoń Marek, Jan Columbani – architekt Zamoyskich, Potockich oraz reformatów, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 2016, nr 1, s. 13–15.
• 5. Kowalczyk Jerzy, Świątynie późnobarokowe na Kresach, Warszawa 2006, s. 108–109, 122. Leksykon drewnianej architektury sakralnej Podkarpacia, red. Zieliński Krzysztof, Rzeszów 2011.
• 6. Majdowski Andrzej, Kompozycja przestrzenna powojennych kościołów w Polsce, „Ecclesia” 2007, nr 5, s. 40–44.
• 7. Sadaj-Sado Jadwiga, Świątynie ordynacji Zamojskiej, „Renowacje i Zabytki” 2013, nr 2 (46), s. 135–144.
• 8. Wadowski Jan Ambroży, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 543–544.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 9. http://gazetabaltycka.pl/promowane/panie-zamoyskieniezwykle-kobiety-i-ich-historie-cz-1.
• 10. www.ecclesia.elamed.pl.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).