Metabolity wtórne : od trucizn po leki

• Autorzy: Topolewska Anna , Zahorska Aleksandra , Kumirska Jolanta

Identyfikatory

DOI

10.53584/WIADCHEM.2025.05.3

Warianty tytułu

EN

Secondary metabolites : from toxins to medicines

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Secondary metabolites are a diverse group of organic compounds produced by plants, fungi, microorganisms, and invertebrates. Although they are not directly involved in essential life processes such as growth or reproduction, they play many important roles that help organisms survive. This article describes what secondary metabolites are, why they are produced, what role they play in human life, and whether they are safe for our health.

Słowa kluczowe

PL

metabolity wtórne; funkcje w organizmie; rola w życiu człowieka; toksyny; leki

EN

secondary metabolite; biological function; importance to human; toxins; medicine

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Chemiczne
• Czasopismo: Wiadomości Chemiczne
• Rocznik: 2025
• Tom: [Z] 79, 5-6
• Strony: 337--357
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., wykr.

Twórcy

autor

Topolewska Anna

• Zakład Dydaktyki i Popularyzacji Nauki, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Wita Stwosza 63, 80-308 Gdańsk

• https://orcid.org/0000-0003-0828-7838

autor

Zahorska Aleksandra

• Zakład Dydaktyki i Popularyzacji Nauki, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Wita Stwosza 63, 80-308 Gdańsk

• https://orcid.org/0009-0004-4492-1810

autor

Kumirska Jolanta

• Zakład Dydaktyki i Popularyzacji Nauki, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Wita Stwosza 63, 80-308 Gdańsk

• https://orcid.org/0000-0003-1211-1114+

Bibliografia

• [1] J.R. Hanson, Natural Products: the Secondary Metabolites, The Royal Society of Chemistry, Cambridge, 2003.
• [2] J. McMurry, Organic Chemistry: with Biological Applications 2e, Brooks/Cole, Belmont, CA, 2011
• [3] K. Urban, T. Hura, Postępy w biochemii, 2023, 69, 1.
• [4] S. Bhambhani, K.R. Kondhare, A.P. Giri, Molecules, 2021, 26, 3374.
• [5] W.A. Kukula-Koch, J. Widelski, Pharmacognosy: Chapter 9 -Alkaloids, Academic Press, 2017.
• [6] R. Finking, M.A. Marahiel, Annu. Rev. Microbiol., 2004, 58, 453.
• [7] G.L. Challis, J.H. Naismith, Curr. Opin. Struct. Biol., 2004, 14, 748.
• [8] P.M. Dewick, Medicinal Natural Products: A Biosynthetic Approach, 3rd Edition, John Wiley & Sons, 2009.
• [9] K.A. Khan, M. H. Saleem, S. Afzal,· I. Hussain, F. Ameen, S. Fahad, Plant Growth Regul., 2024, 104, 1329.
• [10] J. Mierziak, K. Kostyn, A. Kulma, Molecules, 2014, 19, 16240.
• [11] A. A. Brakhage, P. Spröte, Q. Al-Abdallah, A. Gehrke, H. Plattner, A. Tüncher, Adv. Biochem. Engin./Biotechnol., 2004, 88, 45.
• [12] C.S. Lagogianni, D.I. Tsitsigiannis, Phytopathol. Mediterr., 2018, 57, 186.
• [13] X. Guruceaga, U. Perez-Cuesta, A. Abad-Diaz de Cerio, O. Gonzalez, R.M. Alonso, F.L. Hernando, A. Ramirez-Garcia, A. Rementeria, Toxins, 2019, 12, 7.
• [14] R. Emerson de Lima Procópio, I. Reis da Silva, M. K. Martins, J. Lúcio de Azevedo, J. Magali de Araújo, Braz. J. Infect. Dis., 2012,16, 466.
• [15] K. Farzam, T.A. Nessel, J. Quick, Erythromycin [online], StatPearls, [dostęp 2025-04-17]. Dostępny w Internecie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532249/
• [16] R. Daghrir, P. Drogui, Environ. Chem. Lett., 2013, 11, 209.
• [17] S.S. Ali, N.N. Vidhale, Int. J. Curr. Microbiol. Appl. Sci., 2012, 2, 303.
• [18] J. Wingender, T.R. Neu, H.-C. Flemming, Microbial Extracellular Polymeric Substances: Characterization, Structure and Function, Springer, Berlin, 1999.
• [19] I. Rajendran, Marine Sponges: Chemicobiological and Biomedical Applications, Chapter 10: Bioactive Potential of Sponge Secondary Metabolites, Springer, India, 2016.
• [20] A. Galitz, Y. Nakao, P. J. Schupp, G. Wörheide, D. Erpenbeck, Mar. Drugs, 2021, 19, 448.
• [21] P. Proksch, Toxicon, 1994, 32, 639.
• [22] J.B. Calixto, C. Scheidt, M. Otuki, A.R.S. Santos, Expert Opin. Emerg. Dr., 2001, 6, 261.
• [23] H. Fernandez, T.A. Libby, Heroin: Its history, pharmacology, and treatment, Second edition, The Library of Addictive Drugs, Hazelden, 2011.
• [24] B. Schmid, I. Kötter, L. Heide, Eur. J. Clin. Pharmacol., 2001, 57, 387.
• [25] W.A. Adedeji, Ann. Ib. Postgrad. Med., 2016, 14, 56.
• [26] E.L. Miller, J. Midwifery Wom. Heal., 2002, 47, 426.
• [27] M.I. Hutchings, A.W. Truman, B. Wilkinson, Curr. Opin. Microbiol., 2019, 51, 72.
• [28] A. Yadav, T. Kharewal, N. Verma, N. Tehri, A. Gahlaut, V. Hooda, Int. J. Environ. Anal. Chem., 2021, 103, 5835.
• [29] Z.-Y. Miao, J. Lin, W.-M. Chen, Eur. J. Med. Chem., 2025, 287, 117333.
• [30] J. Gallego-Jara, G. Lozano-Terol, R.A. Sola-Martínez, M. Cánovas-Díaz, T. de Diego Puente, Molecules, 2020, 25, 5986.
• [31] E. Martino, S. Della Volpe, E. Terribile, E. Benetti, M. Sakaj, A. Centamore, A. Sala, S. Collina, Bioorg. Med. Chem. Lett., 2017, 27, 701.
• [32] C. Carvalho, R.X. Santos, S. Cardoso, S. Correia, P.J. Oliveira, M.S. Santos, P. I. Moreira, Curr. Med. Chem. 2009, 16, 3267.
• [33] D. Tadesco, L. Haragsim, J. Transplant., 2012, 2012, 230386.
• [34] A. Kapuścińska, I. Nowak, Chemik, 2015, 69, 154.
• [35] M. Pieszka, P. Szczurek, K. Ropka-Molik, M. Oczkowicz, M. Pieszka, Postępy. Hig. Med. Dosw., 2016, 70, 117.
• [36] R. Reszke, J. Szepietowski, Przegląd Dermatologiczny, 2016, 103, 337.
• [37] A. Zoń, B. Bacler-Żbikowska, HERBALISM, 2024, 10, 78.
• [38] E.D. Morgan, Bioorg. Med. Chem., 2009, 17, 4096.
• [39] S.R. Fernandes, L. Barreiros, R.F. Oliveira, A. Cruz, C. Prudêncio, A.I. Oliveira, C. Pinho, N. Santos, J. Morgado, Fitoterapia, 2019, 134, 141
• [40] J. Tat, K. Heskett, G.R. Boss, Heliyon, 2024, 10, e28334.
• [41] S. Li, L. Yu, Q. Shi, Y. Liu, Y. Zhang, S. Wang, X. Lai, Biomed. Pharmacother., 2022, 151, 113115.
• [42] J. Zhai, X. Dong, F. Yan, H. Guo, J. Yang, Front. Pharmacol., 2022, 13, 822726.
• [43] I.A. Wasfi, O. Zorob, N.A. Al katheeri, A. M. Al Awadhi, Forensic Sci. Int., 2008, 179, 31.
• [44] H. Hotti, H. Risher, Molecules, 2017, 22, 1962.
• [45] A. Alshannaq, J.-H. Yu, Int. J. Environ. Res. Public Health, 2017, 14, 632.
• [46] L. Perharic, K. Azman Juvan, L. Stanovnik, J. Appl. Toxicol., 2013, 33, 980.
• [47] Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 z dnia 25 kwietnia 2023 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów niektórych zanieczyszczeń w żywności oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 [dostęp: 2025-04-17]. Dokument dostępny w Internecie: https://eur lex.europa.eu/eli/reg/2023/915/oj
• [48] Zalecenie Komisji Europejskiej (UE) nr 2022/561 z dnia 6 kwietnia 2022 r. w sprawie monitorowania obecności glikoalkaloidów w ziemniakach i produktach otrzymywanych z ziemniaków [dostęp 2025-04-17]. Dokument dostępny w Internecie: https://eur lex.europa.eu/eli/reco/2022/561/oj
• [49] A. Topolewska, Ł.P. Haliński, Food Chemistry, 2024, 457, 140091.
• [50] D.B. Smith, J.G. Roddick, J.L. Jones, Trends Food Sci. Technol., 1996, 7, 126.
• [51] J.A. Maga, Food Rev. Int., 1994, 10, 385.
• [52] M. McMillan, J.C. Thompson, QJ Med., 1979, 190, 227.
• [53] J. Hopkins, Food Chem. Toxicol., 1995, 33, 323.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).