Postglacjalne zmiany środowiska przyrodniczego na Wysoczyźnie Dobrzyńskiej zapisane w profilu osadów biogenicznych w Piotrkowie

• Autorzy: Gamrat W. , Andrzejewski L. , Krześlak I.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.025.001

Warianty tytułu

EN

Post - glacial changes in the natural environment on Dobrzyń Plateau recorded in the profile of biogenic sediments in Piotrkowo

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Stanowisko Piotrkowo położone jest w zachodniej części Wysoczyzny Dobrzyńskiej. Szczegółowa analiza rdzenia Piotrkowo I pozwoliła na rekonstrukcję warunków środowiska w okresie ostatnich kilkunastu tysięcy lat. Uzyskane wyniki wskazują na trzy odmienne etapy warunków sedymentacji osadów organicznych, dwa jeziorne i jeden lądowy. Pierwszy etap, jeziora plenivistuliańskiego, zapisany jest w postaci mułków organicznych, częściowo laminowanych. Drugi obejmuje jezioro holoceńskie, wypełniane miąższymi pokładami gytii węglanowej. Ostatni etap, późnoholoceński, stanowi zapis dynamicznych zmian poziomu wody utrwalonych w osadach lądowych wykształconych w postaci silnie rozłożonego torfu i namułu organicznego.

EN

Piotrkowo site is located in the western part of the Dobrzyń Plateau. Detailed pollen analysis of the Piotrkowo I core enabled a reconstruction of environmental conditions change over last several thousand years. The results indicated three different stages of the organic sedimentation, two limnic and one terrestrial. The first stage of Plenivistulian age lake is recorded in organic silt sediment, partly laminated. The second stage contains traces of Holocene age lake preserved in carbonate gyttja sediment. The last phase includes a record of dynamic changes in the groundwater level recorded in terrestrial sediments – highly decomposed peat and organic loam.

Słowa kluczowe

PL

analiza pyłkowa; plenivistulian; holocen; Wysoczyzna Dobrzyńska

EN

pollen analysis; Plenivistulian; Holocene; Dobrzyń Plateau

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 25
• Strony: 3--11
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., rys.

Twórcy

autor

Gamrat W.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Andrzejewski L.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Krześlak I.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

Bibliografia

• Andrzejewski L., 1994. Ewolucja systemu fluwialnego doliny dolnej Wisły w późnym vistulianie i holocenie na podstawie wybranych dolin jej dopływów. Wyd. UMK, Toruń.
• Andrzejewski L., Gamrat W.W., Noryśkiewicz B., 2009. Zarys ewolucji środowiska przyrodniczego okolic Gronowa w okresie późnego glacjału i holocenu w świetle badań palinologicznych. W: L. Kasprzak (red.), Badania podstawowe i aplikacyjne w naukach geograficznych. Wyd. UAM, Poznań: 235–240.
• Bałaga K., 2004. Changes of vegetation in Lake Perespilno environs (Lublin Polesie) in the Late Glacial and Holocene. Acta Palaeobotanica 44(2): 147–166.
• Behre K.E., 1981. The interpretation of anthropogenic indicators in pollen diagrams. Pollen et Spores 23: 225–245.
• Bengstson L., Ennel M., 1986. Chemical analysis. W: B.E. Berglund (red.), Handbook of Holocene Paleoecology and Palaeohydrology. John Wiley & Sons Ltd., Chichester: 423–451.
• Błaszkiewicz M., 2005. Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska ewolucja obniżeń jeziornych na Pojezierzu Kociewskim (wschodnia część Pomorza). Prace Geograficzne 201. Wyd. Nauk. IGiZP, Warszawa.
• Błaszkiewicz M., 2007. Geneza i ewolucja mis jeziornych na młodoglacjalnym obszarze Polski – wybrane problemy. Studia Limnologia et Telematologica 1(l): 5–16.
• de Klerk P., 2004. Confusing concepts in Lateglacial stratigraphy and geochronology: origin, consequences, conclusions (with special emphasis on the type locality Bøllingsø). Review of Palaeobotany and Palynology 129: 265–298.
• Deneko P., Andrzejewski L., 2012. Morfogeneza ukierunkowanych form w obrębie północnego fragmentu subglacjalnej rynny rzeki Lubianki (Wysoczyzna Dobrzyńska). W: K. Fortuniak, J. Jędruszkiewicz, M. Zieliński (red.), Przestrzeń w badaniach geograficznych. Wyd. UŁ, Łódź: 37–45.
• Dyakowska J., 1959. Podręcznik analizy pyłkowej. Metody i problemy. Wyd. Geol., Warszawa.
• Dybova-Jachowicz S., Sadowska A. (red.), 2003. Palinologia. Wyd. PAN, Kraków.
• Filbrandt-Czaja A., 2009. Historia działalności człowieka w rejonie Jeziora Grodzieńskiego koło Chełmży w świetle analizy pyłkowej. W: J. Gackowski (red.), Archeologia epoki brązu i żelaza. Studia i materiały. T. 1. Wyd. PWN, Warszawa: 211–229.
• Galon R., 1983. On the origin of subglacial channels. W: D.J. Briggs, R.S. Waters (red.), Studies in Quaternary Geomorphology. International Symposia Series, Cambridge: 85–95.
• Gamrat W.W., 2011. Historia roślinności w rejonie Gronowa w świetle analizy pyłkowej. W: Człowiek i jego wpływ na środowisko przyrodnicze w przeszłości i czasach historycznych. V Polska Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu, Górzno: 114–116.
• Granoszewski W., Nita M., Nalepka D., 2004. Viscum album L. – Mistletoe. W: M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madeyska, H.E.Jr. Wright, Ch. Turner (red.), Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Wyd. IB PAN, Kraków: 237–244.
• Karasiewicz M.T., Hulisz P., Noryśkiewicz A.M., Krześlak I., Świtoniak M., 2014. The record of hydroclimatic changes in the sediments of a kettle-hole in a young glacial landscape (north-central Poland). Quaternary International 328–329: 264–276.
• Karasiewicz M.T., Noryśkiewicz A.M., Noryśkiewicz B., Hulisz P., Stachowicz-Rybka R., Bendych M., 2011. Późnoglacjalne i holoceńskie zmiany środowiska w okolicach Zbójenka na Pojezierzu Dobrzyńskim. W: Człowiek i jego wpływ na środowisko przyrodnicze w przeszłości i czasach historycznych. V Polski Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu, Górzno: 95–105.
• Komarek J., Jankovska V., 2003. Review of the Green Algal Genus Pediastrum: implication for Pollen analytical Research. Bibliotheca Phycologica 108. Berlin–Stuttgart.
• Kondracki J., 1998. Geografia regionalna Polski. Wyd. PWN, Warszawa.
• Kozarski S., 1994. Geneza rynien subglacjalnych na niżu polsko-niemieckim. W: B. Nowaczyk (red.), Warsztaty terenowe. Geomorfologia i osady strefy litoralnej jezior. Charzykowy, 6–10 września. Wyd. UAM, Poznań: 9–24.
• Latałowa M., 2003. Holocen. W: S. Dybova-Jachowicz,A. Sadowska (red.), Palinologia. Wyd. IB PAN, Kraków: 273–307.
• Madeja J., Bałaga K., Harmata K., Nalepka D., 2004. Pteridium aquilinum (L.) Kuhn – Bracken. W: M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madeyska, H.E. Jr. Wright, Ch. Turner (red.), Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Wyd. IB PAN, Kraków: 327–336.
• Marks L., 1996. Rola martwego lodu w kształtowaniu mis jeziornych obecnych pojezierzy. Acta Geographica Lodziensia 71: 181–193.
• Milecka K., 2005. Historia jezior lobeliowych zachodniej części Borów Tucholskich na tle postglacjalnego rozwoju szaty leśnej. Wyd. UAM, Poznań.
• Mitok-Szpiganowicz G., Zachowicz J., Ralska-Jasiewiczowa M., Nalepka D., 2004. Corylus avellana L. – Hazel. W: M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madeyska, H.E. Jr. Wright, Ch. Turner (red.), Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Wyd. IB PAN, Kraków: 79–89
• Morrtensen M.F., Birks H.H., Christensen Ch., Holm J., Noe-Nygaard N., Odgaard B.V., Olsen J., Rasmussen K.L., 2011. Lategliacial vegetation development in Denmark – New evidence based on macrofossil and pollen fron Slotseng, a small-scale site in southern Jutland. Quaternary Science Reviews 30: 2534–2550.
• Nalepka D., 2005. Late Glacial and Holocene paleoecological conditions and changes of vegetation cover dunder Elary forming activity in the south Kujawy region (central Poland). Acta Palaeobotanica. International Journal of Palaeobotany and Palynology. Supp. 6. Wyd. IB PAN, Kraków.
• Nalepka D., Walanus A., 2003. Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobotanica 43(1): 125–134.
• Niewiarowski W., 1959. Formy polodowcowe i typy deglacjacji na Wysoczyźnie Chełmińskiej. Stud. Soc. Sci. Torun. 4(1).
• Niewiarowski W., 1968. Morfologia i rozwój pradoliny i doliny dolnej Drwęcy. Stud. Soc. Sci. Torun. 6(5).
• Niewiarowski W., 1986. The phases of transformation of subglacial channels into river valleys: a case study of the Lower Vistula region. AUNC, Geografia 21: 61–72.
• Niewiarowski W., 1988. Levels in subglacial channels and their significance in determining the channel origin and evolution. Geographia Polonica 55: 114–127.
• Niewiarowski W., 1989. Wahania poziomu jezior w późnym glacjale i w holocenie na przykładzie jezior Pojezierza Brodnickiego. Studia i Materiały Oceanologiczne 56: 277–288.
• Niewiarowski W., 1993. Geneza i ewolucja rynny żnińskiej w okresie pełnego i późnego vistulianu. AUNC, Geografia 25: 3–30.
• Niewiarowski W., 1995a. Diagnostic features of subglacial channels of glacial and glaco-glaciofluvial origin, exampled by channels of the Chełmno-Dobrzyń and the eastern Gniezno Lakelands. Quaestiones Geographicae, Special Issue 4: 225–231.
• Niewiarowski W., 1995b. Wahania poziomu wody w Jeziorze Biskupińskim i ich przyczyny. W: W. Niewiarowski (red.), Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Oficyna Wyd. „Turpress”, Toruń: 215–234.
• Noryśkiewicz A.M., 2006. Historia cisa w okolicy Wierzchlasu w świetle analizy pyłkowej. Wyd. UMK, Toruń.
• Noryśkiewicz A.M, 2008. Stan badań palinologicznych na Pojezierzu Chełmińskim i na przyległych częściach dolin Wisły i Drwęcy. W: A. Wacnik, E. Madeyska (red.), Polska północno-wschodnia w holocenie. Człowiek i jego środowisko. Botanical Guidebooks 30: 97–114.
• Noryśkiewicz A.M., 2013. Historia roślinności i osadnictwa ziemi chełmińskiej w późnym holocenie. Studium palinologiczne. Wyd. UMK, Toruń.
• Noryśkiewicz B., 1982. Lake Steklin – a reference site for the Dobrzyń-Chełmno Lake District, NE. Poland report on palaeoecological studies for the IGCP-project no. 158B. Acta Palaeobotanica 22: 65–83.
• Noryśkiewicz B., 1987. History of vegetation during the Late-Glacial and Holocene in the Brodnica Lake District in the light of pollen analysis of Lake Strażym deposits. Acta Palaeobotanica 27: 283–304.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L. (red.), 1998. Lake Gościąż, central Poland. A monographic study. Pt 1. Wyd. IB PAN, Kraków.
• Rutkowski J., Krzysztofiak L., 2009. Jezioro Wigry: historia jeziora w świetle badań geologicznych i paleoekologicznych. Stowarzyszenie „Człowiek i Przyroda”, Suwałki.
• Stančikaitė M., Šinkūnas P., Šeirienė V., Kisielinė D., 2008. Patterns and chronology of the Lateglacial environmental development At Pamerkiai and Kašučiai, Lithuania. Quaternary Science Reviews 27: 127–147.
• Szeroczyńska K., Zawisza E., 2007. Paleolimnologia – historia rozwoju jezior w Polsce w świetle badań fauny wioślarek. Studia Limnologica et Telmatologica 1: 51–60.
• Tobolski K. (red.), 1991. Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego. Wyd. UAM, Poznań.
• Tobolski K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Wyd. PWN, Warszawa.
• van Geel B., Buurman J., Brinkkemper O., Schelvis J., Aptroot A., van Reenen G., Hakbijl T., 2003. Environmental reconstruction of a Roman Period settlement site in Uitgeest (The Netherlands), with special reference to coprophilous fung. Journal of Archaeological Science 30: 873–883.
• Wacnik A., 2009. Vegetation development in the Lake Miłkowski area, north-eastern Poland, from the Plenivistulian to the late Holocene. Acta Palaeobotanica 49: 287–335.
• Walanus A., Goslar T., 2009. Datowanie radiowęglowe. Wyd. AGH, Kraków.
• Więckowski K., 1966. Osady denne Jeziora Mikołajewskiego. Prace Geograf. IG PAN 57. Warszawa.
• Wojciechowski A., 2000. Zmiany paleohydrologiczne w środkowej Wielkopolsce w ciągu ostatnich 12 000 lat w świetle badań osadów jeziornych rynny kórnicko-zaniemyskiej. Wyd. UAM, Poznań.
• Wysota W., Noryśkiewicz B., 2011. Geomorphology and vegetation history of the rypienica channel, the Dobrzyń Lakeland, North Poland. Bulletin of Geography, Physical Geography Series 4: 71–88