Zastosowanie protokołów głośnego myślenia w badaniach kartograficznych

• Autorzy: Gołębiowska I.

Warianty tytułu

EN

Application of Think Aloud Method in Cartography

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Protokoły głośnego myślenia są metodą badawczą stosowaną do pozyskania informacji na temat procesów poznawczych w trakcie procesu czytania mapy. W badaniach z wykorzystaniem tej metody uczestnicy głośno wypowiadają myśli oraz opisują swoje rozumowanie w trakcie rozwiązywania postawionego przed nimi zadania. Cały proces poznawczy jest nagrywany (np. kamerą cyfrową), a uzyskany materiał badawczy w postaci protokołów głośnego myślenia podlega analizie pod kątem stosowania różnych kategorii wypowiedzi. Protokoły głośnego myślenia jako metoda, która pozwala na obserwację nie tylko rezultatów, ale przede wszystkim procesu rozwiązywania problemu, są wykorzystywane w różnych dziedzinach nauki, np. w psychologii i pedagogice. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku metoda znalazła szersze zastosowanie w kartografii i jest wykorzystana np. w badaniach nad strategiami uczenia się treści mapy stosowanymi przez różnych użytkowników (o różnym poziomie znajomości zasad redakcji map lub osoby widzące, niewidome i niedowidzące), a także w badaniach użyteczności map. Metoda protokołów głośnego myślenia jest bardzo czasochłonna – na etapie zbierania danych, w trakcie kodowania i analizy protokołów. Niektóre niedogodności mogą być ograniczone, ale są również utrudnienia, które należy traktować jako nieodłączną jej cechę. W artykule zostały omówione niektóre problemy, które mogą być rozwiązane w trakcie planowania badań z zastosowaniem protokołów głośnego myślenia. Należy do nich wybór osoby eksperymentatora, jest on bowiem często dokonywany wbrew zaleceniom metodologicznym. Inną ważną kwestią jest skrócenie czasu analizy zebranych danych. Można to osiągnąć przez zastosowanie specjalnego oprogramowania, np. TRANSANA, MacSHAPA lub ELAN, które może być pomocne na różnych etapach opracowania i analizy nagrań. Ostatnią sprawą jest stosowanie innych metod razem z protokołami głośnego myślenia. Metody takie mogą dostarczyć danych uzupełniających. W artykule podano przykłady pokazujące, jak kartografowie rozwiązywali omawiane problemy metodologiczne w swoich badaniach. Poszukiwanie metod badawczych stosowanych w innych dziedzinach nauki i dostosowanie ich do problemów badawczych kartografii korzystnie wpływa na rozwój kartografii jako dyscypliny naukowej. Pozwala to na rozwinięcie warsztatu metodycznego i jednocześnie na skuteczniejsze uzyskiwanie odpowiedzi na stawiane pytania badawcze.

EN

Think aloud method is the source of in-depth information on the processes that take place in the mind of a subject. The approach is applied when a researcher wants to understand why and how decision-making is being conducted. Applying the think aloud method, research subjects are asked to voice their thoughts while working on a given problem. The thinking aloud is recorded, transcribed, then (with help of independently working coders) segmented and coded. The think aloud method has been applied in various disciplines, e.g. psychology, education and knowledge engineering. It has been also applied in cartography since the last decade of the 20th century. The method has been used in order to get to know map learning strategies applied by various users (professionals vs. cartographically inexperienced, sighted vs. blind and visually impaired) or in map usability testing. The method is valuable to monitor not only the results of the tasks, but also the entire process of map use, acquisition of information from a map, strategies of problem solving. But the method is time- and labour-consuming, at the stage of data collection, particularly during coding and analysis of protocols. Some drawbacks of the method can be limited, but there are shortcomings that have to be treated as an inherent feature. Selected issues that should be resolved while designing the research with think aloud method are discussed in the article. The choice of the research assistant is often made against the methodological recommendation – it is a researcher, an author of the study. The another issue is a reduction of time used for an analysis, it can be achieved by an application of a special purpose software. Tools, like TRANSANA, MacSHAPA or ELAN, can help a researcher at various stages of the conducted study. The final issue discussed in the article, is an application of other methods that provide complement data. Examples showing how cartographers faced the discussed methodological issues are also presented. Cartographers keep searching for the new methods. The application of techniques from other disciplines, e.g. eye-tracking or think aloud methods, enriches cartography as science discipline and helps better answering for stated research questions and problems.

Słowa kluczowe

PL

protokoły głośnego myślenia; badania empiryczne; użytkowanie map

EN

think aloud; empirical study; map use

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 43, nr 4
• Strony: 341--353
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Gołębiowska I.

• Katedra Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego

Bibliografia

• Barsky F., Gabińska A., Zalewski B., 2005, Programy wspomagające analizę tekstu. W: K. Stemplewska-Żakowicz, K. Krejtz, Wywiad psychologiczny 1. Wywiad jako postępowanie badawcze, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych, s. 250–258.
• Brodersen L., Andersen H.H.K., Weber S., 2001, Applying eye-movement tracking for the study of map perception and map design. Copenhagen: National Survey and Cadastre.
• Brzeziński J., 2007, Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chi M.T.H., 1997, Quantifying qualitative analyses of verbal data: a practical guide. „The Journal of the Learning Sciences” Vol. 6, no. 3, s. 271–315.
• Crampton J., 1992, A cognitive analysis of way finding expertise. „Cartographica” Vol. 29, no. 3–4, s. 46–65.
• Elzakker van C.P.J.M., 2004, The use of maps in the exploration of geographic data. „Netherlands Geographical Studies” nr 326, Utrecht – Enschede.
• Flink H.M., Sarjakowski L.T., 2010, Experimenting with methods for usability testing of web and mobile maps for hikers. http://homepages.ge.ucl.ac.uk/~mhaklay/pdf/ ProgrammeAbstractsWorkshopUUICommission. pdf (abstrakt), data pozyskania 3.10.2011.
• Gołębiowska I., 2011a, Wpływ konstrukcji legendy na proces użytkowania mapy. Niepublikowana praca doktorska opracowana w Katedrze Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gołębiowska I., 2011b, Strategies of legend and map integration. „Proceedings of the 25th International Cartographical Conference”, Paris, France, CD.
• Griffin A.L., 2003, An empirical study of interactive maps in the context of a geographical simulation model. „Proceedings of the 21st International Cartographical Conference”, Durban, s. 358–364.
• Grzegorczyk A., 2010, Modele przestrzenne chorèmes – ewolucja metody i możliwości jej zastosowania. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 42, nr 1, s. 17–29.
• Kowal J., 2009, Wybrane teoretyczne i praktyczne aspekty statystycznej metodologii badań jakościowych. W: A. Oleszkowicz, P. Dybek (red.), Psychologia ilości. Psychologia jakości. Uzupełniające się spojrzenia, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Krejtz K., Krejtz I., 2005, Metoda analizy treści – teoria i praktyka badawcza. W: K. Stemplewska-Żakowicz, K. Krejtz, Wywiad psychologiczny 1. Wywiad jako postępowanie badawcze, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, s. 129–149.
• Kulhavy R.W., Pridemore D.R., Stock W.A., 1992, Cartographic experience and thinking aloud about thematic maps. „Cartographica” Vol. 29, no. 1, s. 1–9.
• Lloyd D., 2009, Evaluating human-centered approaches for Geovisualization. http://gicentre.org/ papers/lloyd_evaluating_2009.pdf (praca doktorska), data pozyskania: 17.12.2010.
• MacEachren A.M., Boscoe F.P., Haug D., Pickle L.W., 1998, Geographic visualization: designing manipulable maps for exploring temporally varying georeferenced statistics. „Proceedings IEEE Symposium on Information Visualization”, http://www.geovista.psu.edu/publications/MacEachren/MacEachren_Boscoe_etal_IEEE_98.pdf, data pozyskania: 10.09.2011.
• Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., 2007, Psychologia poznawcza. Warszawa: ACADEMICA Wydawnictwo SWPS, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nielsen J., 1994, Estimating the number of subjects needed for think aloud test. „International Journal of Human-Computer Studies” Vol. 41, no. 3, s. 385–397
• Ogao, P.J., 2002, Exploratory visualization of temporal geospatial data using animation. Enschede: ITC Publication, Febodruk BV.
• Opach T., 2011, Zastosowanie okulografii (techniki eye-tracking) w kartografii. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 43, nr 2, s. 155–169.
• Roth R.E., 2009, A qualitative approach to understanding the role of geographic information uncertainty during decision making. „Cartography and Geogr. Inform. Science” Vol. 36, no. 4, s. 315–330.
• Schmidt M.A.R., de Lazari L.S., 2011, User testing with tools for 3D visual navigation. „Proceedings of the 25th International Cartographical Conference”, Paris, France, CD.
• Shaughnessy J.J., Zechmeister E.B, Zechmeister J.S., 2002, Metody badawcze w psychologii, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Simon K.A., Ericcson H.A., 1993, Protocol analysis: verbal reports as data. Cambridge: MIT Press.
• Someren van M.W., Barnard Y.F., Sandberg J.A.C., 1994, The think aloud method. London: Academic Press, University of Amsterdam.
• Sternberg R.J., 1999, Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Suchan T.A., Brewer C.A., 2000, Qualitative methods for research on mapmaking and map use. „Professional Geographer” Vol. 52, no. 1, s. 145–154.
• Thorndyke P.W., Stasz C., 1980, Individual differences in procedures for knowledge acquisition from maps. „Cognitive Psychology” Vol. 12, no. 1, s. 137–175.
• Ungar S., Blades M., Spencer Ch., 1997, Strategies for knowledge acquisition from cartographic maps by blind and visually impaired adults.„The Cartogr. Journal” Vol. 34, no. 2, s. 93–110.
• Wardlaw J., Skarlatidou A., 2010, Concepts-based analysis of surface and structural misfits (CASSM) for Web GIS. http://homepages.ge.ucl.ac.uk/~mhaklay/pdf/Programme AbstractsWorkshop UUICommission.pdf (abstrakt), data pozyskania 3.10.2011.