Formy eoliczne oraz ich przekształcenia antropogeniczne na Polesiu Wołyńskim w świetle analizy źródeł kartograficznych i zdjęć satelitarnych

• Autorzy: Subczyńska P. , Petera-Zganiacz J.

Warianty tytułu

EN

Aeolian forms and their anthropogenic transformation in the Volhynia Polesie based on analysis of cartographic material and satellite photographs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Formy eoliczne doczekały się wielu opracowań, bazujących między innymi na wykorzystaniu technik teledetekcyjnych, które poszerzają możliwości badania dynamiki procesów eolicznych i przekształceń form eolicznych pod wpływem antropopresji. Artykuł prezentuje wyniki badań form eolicznych pod kątem cech morfometrycznych i przekształceń indukowanych działalnością człowieka na obszarze części Polesia Wołyńskiego ograniczonego rzekami Stochod na zachodzie i Horyń na wschodzie. Badania prowadzono przy zastosowaniu analizy mapy topograficznej Wojskowego Instytutu Geograficznego w skali 1:100 000 oraz zdjęć satelitarnych. Na obszarze badań zarejestrowano 187 form eolicznych, z czego 92 noszą ślady współczesnej antropopresji i właśnie ta grupa form podlegała szczegółowej analizie. Wśród nich zidentyfikowano przede wszystkim wydmy paraboliczne, wydmy wałowe i pola piasków eolicznych. Przekształcenia antropogeniczne i uruchamianie deflacji wynikało głównie z rozwoju szlaków drożnych w obrębie form, tworzenia podcięć drogowych, włączenia części form do pól uprawnych, chaotycznej eksploatacji piasku, wykorzystania do celów rekreacyjnych oraz zmiany zalegania poziomu wód gruntowych na skutek melioracji obszarów bagiennych znajdujących się w sąsiedztwie form eolicznych.

EN

There are a lot of results of studies concern on aeolian forms, including analysis based on remote sensing technics, which broaden possibilities of studying the aeolian processes dynamics and transformations of aeolian forms under the influence of anthropopressure. The paper presents results of research focused on morphometry of aeolian forms and recognition of zones transformed by human activity on the part of Volhynia Polesie between Stochod River on the west and Horyń River on the east. Topographic map in scale 1:100 000 published by WIG was used, as well as satellite photographs. On the study area 187 aeolian forms were recognized, including 92, which bear the marks of nowadays transformation. That forms were included into analysis. Among them there were found parabolic dunes, ridge dunes and aeolian sand covers. Anthropogenic transformation and activation of deflation were caused mainly by changing of road trails and roads undercuts, use the aeolian forms for agriculture, chaotic sand exploitation, use for recreational purposes and changing of the ground water level as the result of drainage of boggy areas in vicinity of aeolian forms.

Słowa kluczowe

PL

wydmy; pola piasków eolicznych; morfometria; analiza zdjęć satelitarnych; antropopresja; Ukraina

EN

dunes; aeolian sand covers; morphometry; satellite photo analysis; anthropopressure; Ukraine

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Teledetekcji i Geoinformatyki
• Czasopismo: Teledetekcja Środowiska
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 58
• Strony: 23--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Subczyńska P.

autor

Petera-Zganiacz J.

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Łódź 91-139, ul. Narutowicza 88

Bibliografia

• Arens S.M., Geelen L.H.W.T., 2006. Dune Landscape Rejuvenation by Intended Destabilisation in the Amsterdam Water Supply Dunes. Journal of Coastal Research, 22(5), ss. 1094-1107.
• Chak W. A., 2006. Niektóre cechy rozwoju procesu eolicznego na różnych odcinkach linii brzegowej Zbiornika Brackiego. W: Nowaczyk B. (red.) Morfologiczne i sedymentologiczne skutki działalności wiatru. Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, Poznań, ss. 17-22.
• Cichoń M., 2009. Znaczenie dróg gruntowych we współczesnych przemianach stref brzegowych jezior Pomorza Środkowego. W: Hildebrandt-Radke I., Jasiewicz I., Lutyńska M. (red.) Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Środowisko i Kultura, 6, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 32-35.
• Ciołkosz A., Miszalski J., Olędzki J.R., 1999. Interpretacja zdjęć lotniczych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 1-458.
• Dembińska P., Hojan M., Rurek M., Krupa A., Giętkowski T., 2013. Charakterystyka wydmy w Tarkowie Dolnym z uwzględnieniem wpływu działalności antropogenicznej. Journal of Health Sciences, 3(15), ss. 173-181.
• Dobrowolski r., Bałaga K., Bogucki A., Fedorowicz S., Melke J., Pazdur A., Zubovič S., 2001. Chronostratigraphy of the Okunin and Czerepacha lake-mire geosystems (Volhynia Polesiye, NW Ukraine) during the Late Glacial and Holocene. Geochronometria, 20, ss. 107-115.
• Dobrowolski R., Terpiłowski S., Zaleski I., 2005. Rzeźba podplejstoceńska Polesia Wołyńskiego. W: Boguckij A. (red.), Glacjał i peryglacjał Polesia Wołyńskiego. Centrum Wydawnictwa Narodowego Uniwersytetu im. I. Franko, Lviv, ss. 38-45.
• Dylikowa A., 1967. Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu. Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa.
• Galon. R., 1958. Z problematyki wydm śródlądowych w Polsce. W: Galon R. (red.) Wydmy śródlądowe Polski, cz. I. PWN Warszawa, ss.13-31.
• Gozhik P., Lindner L., Marks L., 2012. Late Early and early Middle Pleistocene limits of Scandinavian glaciations in Poland and Ukraine. Quaternary International, 271, ss. 31-37.
• http://polski.mapywig.org/news.php
• Jungerius P.D., Witter J.V., van Boxel J.H., 1991. The effects of changing wind regimes on the development of blowouts in the coastal dunes of The Netherlands. Landscape Ecology, 6(1), ss. 41-48.
• Kondracki J., 1965. W sprawie fizycznogeograficznego podziału Europy w klasyfikacji dziesiętnej. Przegląd Geograficzny, 37(3), ss. 539-547.
• Kondracki J., 1995. Fizycznogeograficzna regionalizacja Europy Wschodniej w układzie dziesiętnym. Przegląd Geograficzny, 67(3-4), ss. 349-354.
• Koster, E.A., 1995. Progress in cold-climate aeolian research. Quaestiones Geographicae, Special Issue, 4, ss. 155-163.
• Krygowski B., 1947. Zarys geologiczno-morfologiczny południowego Polesia. Prace Komisji Matematyczno-Przyrodniczej, Seria A, 5(1), Wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań; ss. 1-139.
• Lindner L., Bogucki A., Chlebowski R., Gożik P., Jełowiczewa J., Wojtanowicz J., Zalesski, I., 2007. Stratygrafia czwartorzędu Polesia Wołyńskiego (NW Ukraina). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska B, 62, ss. 7-41.
• Manikowska B., 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geographica Lodziensia, 52, ss. 1-137.
• Matoshko A.V., 2011. Limits of the Pleistocene Glaciations in the Ukraine: A Closer Look. W: Ehlers J., Gibbard P.L., Hughes P.D., (red.) Quaternary glaciations - extent and chronology. A closer look. Elsevier, Developments in Quaternary Sciences, 15, ss. 405-418.
• Miszalski J., 1973. Współczesne procesy eoliczne na pobrzeżu słowińskim. Studium fotointerpretacyjne. Instytut Geografii PAN Warszawa, ss. 1-149.
• Niewiarowski W., 1976. Wahania poziomu wód w jeziorze Pakoskim w świetle badań geomorfologicznych i archeologicznych. Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Sectio C, 8, (4/6), ss. 193-211.
• Nowaczyk B., 1976. Geneza i rozwój wydm śródlądowych w zachodniej części Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej w świetle badań struktury, uziarnienia i stratygrafii budujących je osadów. PTPN. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej, 16, ss. 108.
• Sankey J.B., Glenn N.F., Germino M.J., Gironella A.I.N., Thackray G.D., 2010. Relationship of aeolian erosion and deposition with LiDAR-derived landscape surface roughness following wildfire. Geomorphology, 119(1-2), ss. 135-145.
• Seppälä M., 1972. Location, morphology and orientation of inland dunes in Northern Sweden. Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography, 54(2), ss. 85-104.
• Sławik Ł., Ptak A., Wróblewski R., Rudowski S., 2014. Ruchome wydmy Słowińskiego Parku Narodowego - studium przypadku monitoringu teledetekcyjnego. W: Rudowski S., Sitkiewicz P., Wróblewski R. (red.) Poziom morza, linia brzegowa. II Sympozjum Morskiej Geomorfologii, Gdynia, 24 października 2014. Instytut Morski w Gdańsku, ss. 16-20.
• Szczypek T.,1994. Pasowość rzeźby deflacyjno-akumulacyjnej (na przykładzie piaskowni w Bukownie na Wyżynie Śląskiej). W: Nowaczyk B., Szczypek T. (red.) Vistuliańsko-holoceńskie zjawiska i procesy eoliczne (wybrane zagadnienia). Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, Poznań, ss. 77-88.
• Szczypek T., Wach J., 1991. Rozwój współczesnej wydmy w warunkach w warunkach silnej antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ss. 7-12.
• Szpikowski J., 2011. Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju sieci komunikacyjnej na obszarze młodoglacjalnym (zlewnia Perznicy, Pojezierze Drawskie). Badania Fizjograficzne R. II, Seria A, Geografia Fizyczna, A62, ss. 69-85.
• Twardy J., 2008a. Współczesne procesy eoliczne w strefie staroglacjalnej. W: Starkel L., Kostrzewski A., Kotarba A., Krzemień K. (red.) Współczesne przemiany rzeźby Polski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzenne Uniwersytetu Jagiellońskiego, ss. 246-249.
• Twardy, J., 2008b. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, ss. 1-292.
• Twardy J., 2008c. Kierunki i skala przekształceń den dolinnych. W: Starkel L., Kostrzewski A., Kotarba A., Krzemień K. (red.) Współczesne przemiany rzeźby Polski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzenne Uniwersytetu Jagiellońskiego, ss. 255-259.
• Wojtanowicz J., 2009. Współczesne procesy eoliczne w Europie. Prace i Studia Geograficzne, t. 41; 235-244.
• Zeeberg, J.J., 1998. The European sand belt in eastern Europe - an comparison of Late Glacial dune orientation with GCM simulation results. Boreas, 27, ss. 127-139.
• Zieliński P., 2016. Regionalne i lokalne uwarunkowania późnovistuliańskiej depozycji eolicznej w środkowej części europejskiego pasa piaszczystego. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, ss. 1-235.
• Zieliński P., Fedorowicz S., Zaleski I., 2008. Conditions and age of aeolian sand deposition in the Volynian Polesie (Ukraine). Geologija, 50(3), ss. 188-200.