Zespół mieszkaniowy Towarzystwa Osiedli Robotniczych na warszawskim Grochowie

• Autorzy: Matysiak K.

Warianty tytułu

EN

Housing Estate of Workers Society in Warsaw’s Grochow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Osiedle Towarzystwa Osiedli Robotniczych na warszawskim Grochowie to jeden z charakterystycznych dla dwudziestolecia międzywojennego przykładów funkcjonalistycznego osiedla budynków z tanimi mieszkaniami dla niezamożnych rodzin robotniczych. Towarzystwo Osiedli Robotniczych powstało w 1934 roku i aż do wybuchu wojny zajmowało się inicjowaniem i budową mieszkań dla najbiedniejszych warstw społeczeństwa. Małe tanie, mieszkania dla robotników mające zapewnić odpowiednie warunki zdrowotne swoim mieszkańcom, wpisywały się w ogólnoświatowy ruch i stanowiły kontynuację działań zapoczątkowanych już w latach dwudziestych przez Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową. Osiedle na warszawskim Grochowie mimo swojej wyróżniającej się formy to temat słabo rozpoznany. Stanowi ono typowy przykład tego rodzaju budownictwa, w którym powierzchnia mieszkalna była ograniczona do minimum, a prowadzona działalność społeczno-wychowawcza i sieć urządzeń wspólnych, aktywowała mieszkańców poza zajmowanymi przez nich lokalami. Zachowane materiały pozwalają na odtworzenie kształtu niezrealizowanego w całości osiedla. Wśród planowanych budynków można wskazać 7 kolejnych obiektów mieszkalnych oraz dom społeczny. Warunki gruntowe, specyfika działki i nowe przepisy wyjaśniają pochodzenie charakterystycznych dla zespołu łączników i wyodrębnionych przy szczycie każdego budynku bloków, w których zlokalizowane zostały takie urządzenia wspólne, jak pralnie, suszarnie i łazienki. Budynki zaprojektowane w latach 1937–1939 charakteryzuje nieco większa powierzchnia mieszkań niż dopuszczana w pierwszych latach działalności TOR-u. Przyczyną jest fakt, że Towarzystwo powstało w okresie najgorszej ekonomicznie sytuacji robotników w Polsce, a doświadczenie wykazało, że mieszkania o powierzchni poniżej 30 m2, były zbyt ciasne. Kompleksowi zostało błędnie przypisane autorstwo. Zachowane źródła pozwalają na powiązanie obiektu z innym architektem, a także wskazanie źródła błędu.

EN

Housing Estate of Workers Society in Warsaw’s Grochow is one of the characteristic examples of functional low-cost housing for the poor blue-collar families in the period between the Great War and World War II. The Society was founded in 1934 and until the outbreak of the second war initiated and built housing for the poorest strata of society. Small cheap housing for workers was to provide proper health conditions for its residents and was a part of a global movement and formed the continuation of activities already initiated in the 1920s by the Warsaw Housing Cooperative. Despite its distinguish form the Grochow Housing Estate is considered as poorly researched subject.mIt is a typical example of this kind of construction, in which the living space was limited to a minimum, and educational and social activities as well as commonly used network of devices made residents move outside their occupied space. What has been left in resources and plans let us recreate what was not completed at the time of building. Among the planned buildings we can indicate 7 consecutive residential houses and a social building. Ground conditions, the specifics of the plot and the new rules clarify the origin of the typical connectors and separate blocks located at the top of each of the building where one could find such devices as common laundries, drying rooms and bathrooms. Buildings designed in the years 1937-1939 were slightly larger, when it comes to utility area, than allowed in the first years of activity of the Housing Society. The cause is the fact that the Society was found during the worst economic situation in Poland, and experience has shown that an apartment with an area of less than 30 m2, were too tight. Complex was incorrectly attributed to the authorship. Kept sources allow us to assign an object to another architect, as well as indicate sources of the error.

Słowa kluczowe

PL

osiedle mieszkaniowe; robotnicy; tanie mieszkania; Grochów; budownictwo społeczne

EN

housing estate; workers; low-cost housing; Grochów; social building

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 59, z. 3
• Strony: 33--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Matysiak K.

• Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Bibliografia

• Akta Miasta Warszawy - Akta Nieruchomości, Archiwum Państwowe w Warszawie.
• Budownictwo mieszkaniowe magistratu m.st. Warszawy 1924 1928, [brak miejsca wydania].
• J. Cegielski, Budownictwo mieszkaniowe w Warszawie w okresie międzywojennym, [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej (1918-1939), Warszawa 1968.
• Ł. Heyman, Nowy Żoliborz. Architektura-Urbanistyka, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
• Lauterbach, Potrzeby estetyczne Warszawy, Warszawa 1915.
• M. Leśniakowska, Architektura w Warszawie 1919-1939, Warszawa 2000.
• E. Mazur, Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa, 1921-1939: materialne warunki bytu robotników i inteligencji. Warszawa 1993.
• L. Nitsch, Leksykon architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce działających, (maszynopis w zbiorach ZG SARP).
• K. Olszewski, 50-lat pracy architektonicznej Mirosława Szabuniewicza, „Architektura” 1979, nr 381-382.
• Osiedle T. O. R. na Kole, „Dom Osiedle Mieszkanie” 1935, nr 11.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 I 1937, Dz. U. nr 120, poz. 73.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 IV 1938, Dz. U. nr 32, poz. 278.
• S. Różański, Planowanie przestrzenne Warszawy (1916-1939), [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej (1918-1939), Warszawa 1968.
• Skwarczyńska, Złe mieszkanie a zdrowie, „Dom Osiedle Mieszkanie” 1934, nr 12.
• J. Strzelecki, Organizacja i działalność Towarzystwa Osiedli Robotniczy cli, „Dom Osiedle Mieszkanie” 1934, nr 2.
• H. Syrkus, Ku idei osiedla społecznego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976.
• T O. R., „Dom Osiedle Mieszkanie" 1934, nr 3-4.
• T O. R. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Osiedli Robotniczych spółki z ograniczone} odpowiedzialnością za rok 1937, Warszawa 1938.
• T O. R. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Osiedli Robotniczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za rok 1938, Warszawa 1939.
• Warszawska Szkoła Architektury 1915-1965: 50-lecie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1967.
• Wytyczne obowiązujące przy wyborze terenu pod budowę osiedla T. O. R., „Dom Osiedle Mieszkanie” 1937, nr 4-6.
• Zbiory Archiwalne Zarządu Głównego SARP.
• Z Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej, „Dom Osiedle Mieszkanie” 1934, nr 1, s. 20.