Substancje chemiczne występujące w środowisku pracy jako czynnik etiologiczny chorób zawodowych

• Autorzy: Chmielewski Jarosław , Starz-Nowak Grażyna , Gworek Barbara , Król Halina , Szpringer Monika , Wójcik Tomasz , Dziewisz Edyta , Kowalska Agata , Czarny-Działak Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2020.5.9

Warianty tytułu

EN

Chemical substances occuring in the work environment as an etiological factor of occupational diseases

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono zidentyfikowane czynniki chemiczne występujące w środowisku pracy. Na podstawie literatury przedmiotu wykazano negatywny ich wpływ na zdrowie pracowników skutkujący zdiagnozowaniem choroby zawodowej. Przedstawiono istniejący stan prawny dotyczący sposobu postępowania w przypadku podejrzenia choroby zawodowej.

EN

A review, with 87 ref., of negative impacts of chem. substances on human health. The procedure for confirmation of a suspected occupational disease on the base of current legal status was presented.

Słowa kluczowe

PL

choroba zawodowa; czynniki chemiczne; ochrona zdrowia w pracy

EN

occupational diseases; chemical agents; health protection at work

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 99, nr 5
• Strony: 718--726
• Opis fizyczny: Bibliogr. 86 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Chmielewski Jarosław

• Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D, 00-548 Warszawa

autor

Starz-Nowak Grażyna

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Gworek Barbara

• Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Król Halina

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Szpringer Monika

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Wójcik Tomasz

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Dziewisz Edyta

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Kowalska Agata

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Czarny-Działak Małgorzata

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

Bibliografia

• [1] Główny Urząd Statystyczny, Warunki pracy w 2018 r., Warszawa, Gdańsk 2019, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/warunki-pracy-w-2018-roku,1,13.html, dostęp 12 grudnia 2019 r.
• [2] Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1997 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Kodeks pracy, Dz. U. 1998, nr 21, poz. 94.
• [3] J. Jabłoński, [w:] Epidemiologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, (red. L. Jabłoński), Wyd. Folium, Lublin 1999, 15.
• [4] H. Kirschner, [w:] Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa, (red. Z. Jethon i A. Grzybowski), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000, 22.
• [5] R. Bogusz, [w:] Wybrane elementy socjologii, (red. A. Majchrowska), Wyd. Czelej, Lublin 2003, 271.
• [6] E. Kowal, Ekonomiczno-społeczne aspekty ergonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002, 59.
• [7] Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz. U. 1985, nr 12, poz. 49.
• [8] Główny Inspektorat Sanitarny, Stan sanitarny kraju w roku 2018, Warszawa 2019, https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2019/09/SSK-2018-www-1.pdf, dostęp 12 grudnia 2019 r.
• [9] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., art. 68, Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483.
• [10] Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, Dz. U. 2007, nr 89, poz. 589.
• [11] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz. U. 1998, nr 21, poz. 94.
• [12] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, § 2.11, Dz. U. 2003, nr 169, poz. 1650.
• [13] PN-80/Z-08052, Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy.
• [14] J. Chmielewski, K. Orlak, E. Trzepla, P. Goś, Ochr. Śr. Zasobów Nat. 2012, 54, 88.
• [15] E. Dobrzyńska, M. Pośniak, Med. Pracy 2014, 65, nr 5, 683.
• [16] J. Chmielewski, T. Nagas, K. Orlak, E. Trzepla, Życie Wet. 2013, 88, nr 5, 388.
• [17] H. Pawlak, B. Nowakowicz-Dębek, P. Maksym, Ł. Wlazło, Logistyka 2015, 5, 437.
• [18] J. Chmielewski, N. Jackowska, T. Nagas, Życie Wet. 2015, 90, nr 11, 711.
• [19] E. Dobrzyńska, M. Pośniak, Przem. Chem. 2018, 97, nr 4, 633.
• [20] A. Cierniak-Emerych, Sz. Dziuba, I. Romanowska-Słomka i in., Przem. Chem. 2019, 98, nr 12, 1906.
• [21] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych, Dz. U. 2005, nr 11, poz. 86.
• [22] W.M. Bajdur, M. Roman, M. Maj, Tech., Informatyka Inż. Bezp. 2018, nr 6, 337.
• [23] J. Chmielewski, M. Dziechciaż, M. Czarny-Działak, Med. Środow. 2017, 20, nr 2, 52.
• [24] https://docplayer.pl/7559194-Temat-zagrozenia-czynnikamichemicznymi-w-srodowisku-pracy-i-profilaktyka.html, dostęp 14 grudnia 2019 r.
• [25] U. Wilczyńska, N. Szeszenia-Dąbrowska, Med. Pracy 2005, 56, nr 2, 113.
• [26] IARC Monographs on the evaluation of carcinogenic risk of chemicals to humans, International Agency for Research on Cancer, Lyon 1987, 332.
• [27] P. Boffetta, M. Kogevinas, P. Westerholm, R. Saracci, IARC Sci. Publ. 1997, 138, 331.
• [28] A. Lacourt, J. Pintos, J. Lavoué i in., BMC Public Health 2015, 15, nr 1, 941.
• [29] G. Burkhart, P.A. Schulte, C. Robinson i in., Am. J. Ind. Med. 1993, 24, 413.
• [30] E.C. Pippard, E.D. Acheson, Scand. J. Work Environ. Health 1985, 11, 249.
• [31] M. Aksoy, S. Erdem, G. DinCol, Acta Haematol. 1976, 55, 65.
• [32] M. Aksoy, Lancet 1978, 311, nr 8061, 441.
• [33] M. Aksoy, S. Erdem, G. DinCol, Blood 1974, 44, nr 6, 837.
• [34] C. Jansson, M. Alderling, C. Hogstedt, P. Gustavsson, Occup. Environ. Med. 2012, 69, 41.
• [35] P. Szyczewski, J. Siepak, P. Niedzielski, T. Sobczyński, Polish J. Environ. Stud. 2009, 18, nr 5, 755.
• [36] A. Rydzewska, Pol. J. Environ. Stud. 2001, 10, nr 4, 289.
• [37] M. Chyc, B. Burzała, R. Szczygłowska, Bezp. Pracy 2012, nr 7, 12.
• [38] Y. Kanazawa, T. Yoshida, K. Mojima, Contact Dermatitis 1999, 40, nr 1, 19.
• [39] A. Świdwińska-Gajewska, M. Kupczewska-Dobecka, Podst. Metody Oceny Środ. Pracy 2009, 61, nr 3, 127.
• [40] T. Rustemeyer, P.J. Frosch, Contact Dermatitis 1996, 34, nr 2, 125.
• [41] S.B. Markowitz, E. Fisher, M.C. Fachs i in., Am. J. Ind. Med. 1989, 16, nr 4, 417.
• [42] M. Nurminen, A. Karjalainen, Scand. J. Work Environ. Health 2001, 27, nr 3, 161.
• [43] V.J. Cogliano, R. Baan, K. Straif i in., J. Natl. Cancer Inst. 2011, 103, nr 24, 1827.
• [44] K. Magnus, A. Andersen, A. Hogetveit, Int. J. Cancer 1982, 30, nr 6, 681.
• [45] R. Hayes, J. Raatgever, A. de Bruyn, A. Gerin, Int. J. Cancer 1986, 37, nr 4, 487.
• [46] E. Merler, A. Baldasseroni, R. Laria, Br. J. Ind. Med. 1986, 43, nr 2, 91.
• [47] T.P. Ng, Int. J. Epidemiol. 1986, 15, nr 2, 171.
• [48] P. Enterline, J. Occup. Med. 1974, 16, nr 8, 523.
• [49] J. Olsen, S. Asnaes, Br. J. Ind. Med. 1986, 43, nr 11, 769.
• [50] M. Kieć-Świerczyńska, [w:] Choroby zawodowe, (red. K. Marek), Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, 488.
• [51] I. Makhniashvili, M. Szewczyńska, E. Ekiert, Bezp. Pracy 2004, nr 12, 15.
• [52] IARC Monographs on the Evaluation of the Carcinogenic Risk of Chemicals to Humans. Overall Evaluations of Carcinogenicity: An Updating of IARC Monographs, t. 1-42. Suppl 7, Lyon, International Agency for Research on Cancer, 1987, 224, https://monographs.iarc.fr/wp-content/uploads/2018/06/Suppl7.pdf, dostęp 12 grudnia 2019 r.
• [53] O. Omland, D. Sherson, A.M. Hansen i in., Occup. Environ. Med. 1994, 51, 513.
• [54] A. Starek, Med. Pracy 2002, 53, nr 1, 73.
• [55] I.C.T. Nisbet, P.K. LaGoy, Reg. Toxicol. Pharmacol. 1992, 16, 290.
• [56] J.F. Collins, J.P. Brown, V. Dawson, M.A. Marty, Reg. Toxicol. Pharmacol. 1991, 13, 170.
• [57] R.W. Schimberg, P. Pfäffli, A. Tossavainen, J. Toxicol. Environ. Health 1980, 6, nr 5-6, 1187.
• [58] G.J. Gibson, R. Loddenkemper, B. Lundbäck, Y. Sibille, Eur. Respir. J. 2013, 42, nr 3, 559.
• [69] www.erswhitebook.org., dostęp 7 października 2019 r.
• [60] G. Rivolta, E. Nicoli, G. Ferretti, M. Tomasini, Sci. Total Environ. 1994, 150, 161.
• [61] U. Wilczyńska, N. Szeszenia-Dąbrowska, W. Sobala, D. Drożdż, Med. Pracy 2011, 62, nr 4, 347.
• [62] N. Szeszenia-Dąbrowska, U. Wilczyńska, W. Sobala, Choroby zawodowe w Polsce w 2011 roku, Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2012.
• [63] U. Wilczyńska, W. Sobala, N. Szeszenia-Dąbrowska, Med. Pracy 2013, 64, nr 3, 317.
• [64] N. Szeszenia-Dąbrowska, U. Wilczyńska, W. Sobala, Med. Pracy 2014, 65, nr 4, 317.
• [65] A. Kleniewska, J. Walusiak-Skorupa, W. Piotrowski, Med. Pracy 2016, 67, nr 3, 375.
• [66] S. Tarlo, P. Cullinan, B. Nemery, Occupational and environmental lung diseases, Wiley-Blackwell, Oxford 2010.
• [67] J.R. Balmes, Occup. Med. 1987, 2, nr 2, 327.
• [68] D.W. Cugell, Clin. Chest Med. 1992, 13, 269.
• [69] N. Szeszenia-Dąbrowska, A. Strzelecka, U. Wilczyńska i in., Med. Pracy 1997, 48, nr 1, 1.
• [70] U. Wilczyńska, N. Szeszenia-Dąbrowska, Med. Pracy 2005, 56, nr 2, 113.
• [71] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2018 r., sygn. akt II OSK 2454/16.
• [72] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, Dz. U. 2009 r. nr 105, poz. 869.
• [73] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1998 r., sygn. akt III RN 36/98.
• [74] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1999 r., sygn. akt III RN 110/98.
• [75] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2002 r., sygn. akt III RN 188/00.
• [76] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 lutego 2017 r., II OSK 1518/15.
• [77] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 15 lutego 2017 r., sygn. akt IV SA/Gl 1072/16.
• [78] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 12 maja 2011 r., sygn. akt II SA/Ke 252/11.
• [79] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2010 r., sygn. akt II OSK 335/10.
• [80] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 17 grudnia 2009 r., sygn. akt II SA/Bk 602/09.
• [81] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 2005 r., sygn. akt I SA/Wa 184/05.
• [82] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 sierpnia 2005 r., sygn. akt OSK 1851/04.
• [83] J. Leigh, P. MacAskill, E. Kuosma, J. Mandryk, Epidemiology 1999, 10, nr 5, 626.
• [84] D. Spreeuwers, A.G.E.M. de Boer, J.H.A.M. Verbeek, Occup. Med. 2010, 60, 509.
• [85] https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=21378&html_tresc_id=300005371&html_klucz=19558&html_klucz_spis=, dostęp 12 grudnia 2019 r.
• [86] http://www.imp.lodz.pl/home_pl/o_instytucie/reg_and_databases/work_dissises1/dane_o_zapadalnosci/, dostęp 12 grudnia 2019 r.

Uwagi

Projekt finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Regionalna Inicjatywa Doskonałości” w latach 2019-2022, nr projektu 024/RID/2018/19, kwota finansowania 11 999 000,00 zł.