Izaak Apperman - zapomniany rzeszowski architekt

• Autorzy: Zamoyski G.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2017.186

Warianty tytułu

EN

Izaak Apperman - a forgotten architect from Rzeszów

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Izaak Apperman był najbardziej aktywnym żydowskim architektem, działającym w Rzeszowie pod koniec XIX wieku. Jego życiorys kryje wiele tajemnic – nie udało się odnaleźć żadnych dokumentów związanych z zamieszkaniem w tym mieście. Pracował w Wiedniu, ale wiele jego prac zostało zrealizowanych w Rzeszowie. Był projektantem części obiektów; ale także – prowadząc własne przedsiębiorstwo budowlane – wykonawcą projektów innych architektów. Pozostały po nim obiekty, które na trwale wpisały się w krajobraz miasta. Budynki te realizował na potrzeby miasta, miejscowej gminy żydowskiej, instytucji państwowych, stowarzyszeń i osób prywatnych. Wśród nich należy wymienić m.in. zachowane budynki rzeszowskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (ul. Bernardyńska), szpitala zakaźnego (ul. Naruszewicza), gmachu Izby Skarbowej (ul. Zamkowa), Kasy Oszczędności (obecna Galeria „Paniaga” przy ul. 3 Maja), strażnicy miejskiej (obecnie ul. Lisa-Kuli), prywatne budynki przy ulicach Trzeciego Maja, Dymnickiego czy Kopernika wreszcie projekt rzeźni w Ruskiej Wsi. Do prowadzonych badań wykorzystano zachowane w dobrym stanie archiwalia z rzeszowskiego Archiwum Państwowego, zgromadzone w zespole Akta miasta Rzeszowa. Dokumentację tę stanowią projekty budynków oraz korespondencja z inwestorami i władzami miasta, wydającymi zgodę na budowane obiekty oraz sprawującymi nadzór nad realizacją inwestycji.

EN

Isaac Apperman was the most active Jewish architect, operating in Rzeszów at the end of the 19th century. His biography hides many secrets – no documents related to his living in this city could be found. He worked in Vienna, but many of his works were completed in Rzeszów. He was a designer of some edifices; but also – while running his own construction company –a performer of other architects’ designs. He left some edifices that permanently entered the city landscape. Those buildings were built for the needs of the city, the local Jewish community, state institutions, associations and individuals. They include the preserved buildings of the Rzeszów “Sokół” Gymnastic Association (Bernardyńska Street), of the isolation hospital (Naruszewicza Street), of the Treasury Chamber (Zamkowa Street), of the Savings Bank (of the current Gallery “Paniaga” at Trzeciego Maja Street),of the city guards (now Lisa-Kuli Street), the private buildings on the streets of Trzeciego Maja, Dymnickiego or Kopernika, and finally the design of slaughterhouses in Ruska Wieś. For his research the Authorused the archives of the State Archive in Rzeszów, preserved in a good condition and gathered inthe collection called The Files of the City of Rzeszów. This documentation includes the designs of buildings and the correspondence with investors and city authorities, giving permissions for building of the edifices, and with supervisors of the investmentimplementations.

Słowa kluczowe

PL

historia architektury; Galicja; Rzeszów; architekt

EN

history of architecture; Galicia; Rzeszów; architect

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2017
• Tom: z. 64, nr 3/II
• Strony: 455--466
• Opis fizyczny: Bibliogr. 6 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Zamoyski G.

• Politechnika Rzeszowska, Katedra Nauk Humanistycznych, al. Powstańców Warszawy 12, 35-959 Rzeszów; tel.: [phone]

Bibliografia

• [1] B. Tondos, Architektura Rzeszowa w okresie autonomii galicyjskiej, Rzeszów 1997;
• [2] Encyklopedia Rzeszowa, red. Z. Budzyński, J. Draus, J. Kawałek, J. Malczewski, Z. Nawrocki, Z. Wójcik, G. Zamoyski, Rzeszów 2004;
• [3] Encyklopedia Rzeszowa, red. J. Draus i G. Zamoyski, Rzeszów 2011;
• [4] A. Beider, A dictionary of jewish surnames from Galicia, Bergenfield 2004;
• [5] A. Myszka, P. Wisz, Nazwy ulic Rzeszowa. Historia i współczesność, Rzeszów 2012;
• [6] Wykaz domów w mieście Rzeszowie z nowemi nazwami ulic i placów, oraz z liczbami oryentacyjnemi, liczbami spisowemi i liczbami wykazów hipotecznych, Rzeszów 1899.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018)