Obiekty architektury sakralnej w fortyfikacjach austriackich XIX w. Otwarcie badań

• Autorzy: Suchoń Filip

Identyfikatory

DOI

10.37705/PUA/1/2023/03

Warianty tytułu

EN

Sacred architecture in 19th-century Austrian fortifications. A research gap

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule opisano przykłady dzieł architektury sakralnej, towarzyszących dziełom fortyfikacyjnym szkoły austriackiej z XIX w. Podjęto próbę określenia zasobu, ustalenia typologii, a także wyjaśnienia i interpretacji tego dotychczas niezbadanego zjawiska. Zainicjowana kwerenda może stanowić wstęp do nowych badań na szerszym polu.

EN

The paper describes examples of sacred architecture accompanying the fortification works of the Austrian school of the 19th century. An attempt was made to identify the primary resource, establish a typology, and explain and interpret the phenomenon, so far unexplored. The initiated study may prelude new research in a broader field.

Słowa kluczowe

PL

architektura sakralna; fortyfikacje; ochrona dziedzictwa; badanie historyczno-interpretacyjne

EN

sacred architecture; fortifications; heritage preservation; historical-interpretive study

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 1
• Strony: 31--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys.

Twórcy

autor

Suchoń Filip

• Katedra Urbanistyki i Architektury Struktur Miejskich, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

• https://orcid.org/0000-0002-3098-0025

Bibliografia

• 1. (BBDK) K.k. Befestigungs-Bau Direction zu Krakau. (1851-1852). Detail Entwurf des Forts Nro II. am Kosciuszko Hügel. [rysunki projektowe]. AT-OeStA/KA KPS GPA Inland C VI. Krakau.
• 2. Beschreibung der Unterkunfts‐Verhältnisse von Kroatien und Slavonien dann von Fiume, Stadt und Gebiet. (1900). Wien: k.k. Hof- und Staatsdruckerei.
• 3. Białkiewicz, Z.J. (2008). Feliks Księżarski (1820-1884). Krakowski architekt epoki historyzmu. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• 4. Dalmatien und seine Befestigung. Eine politisch-militärische Studie von einem Genie-Officier. (1870). Streffleurs österreichische militärische Zeitschrift, 11(4), 8-10.
• 5. Detailbeschreibung von Albanien. Cz. 1: Nord‐Albanien mit den angrenzenden Theilen Dalmatiens und Montenegros. (1900). Wien: k.k. Hof- und Staatsdruckerei.
• 6. (FLDC) K.K. Fortifications-Local Direction zu Cattaro. (1847a).Rapports Plan über die in Folge Hoher Genie Hauptämtlichen Verordnung dd. Wien am 23ten März 1846 Nro 1629 in der Defensions Caserne zu Stanjevich vorgenomenen Umstaltung [rysunki powykonawcze]. Cattaro.
• 7. (FLDC) K.K. Fortifications-Local Direction zu Cattaro. (1847b). Rapports Plan eines auf dem Monte Copacz in Folge der Allerhöchsten Entschliessung Sr Majestat des Kaisers vom 2ten Juni 1844, gebauten sturmfreien Castells [rysunki powykonawcze]. Monte Copacz am 30ten November 1847.
• 8. (GDK) K.k. Genie Direction zu Komorn. (1863). Profile des Forts auf dem Sandberge [rysunki projektowe]. Komorn den 22ten Februar 1863.
• 9. Gordziałkowski, J. (2001). Kopiec Kościuszki - miejsce pielgrzymek Polaków. W: J. Małecki (red.), 180 lat Kopca Kościuszki: materiały sesji naukowej odbytej 15 kwietnia 2000 rok. (2001). Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
• 10. Gurlitt, C. (1906). Kirchen, Denkmäler und Bestattungsanlagen. Z. 1. Kirchen. W: Handbuch der Architektur. Hbd. 8. T. 4: Entwerfen, Anlage und Einrichtung der Gebäude. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.
• 11. Janczykowski, J. (1994). Fort 2 "Kościuszko". Atlas Twierdzy Kraków. Seria I. T. 3. Kraków: Bit Art.
• 12. Kapisoda Stanjević, L. (1998). Manastir Stanjevići: stogodišnja rezidencija dinastije Petrovića: istorijat i izvori. Cetinje: CNB "Đurđe Crnojević".
• 13. Konzept einer Verordnung der Staatskanzlei an das Hausarchiv Nachforschungen über die österreichischen Rechte an den Klöstern Stagnevich und Maini in Montenegro. (1831). AT-OeStA/HHStA StK Interiora Archiv 1-1-38.
• 14. k.k. Armee-Verordnungsblatt. (1859). Circular‐Verordnung vom 15. März 1859, Abthlg. 6, Nr 1316. Wien: Aus der kaiserlich-Königlichen Hof- und Staatsdruckerei.
• 15. Klieber, R. (2021). Katholische und protestantische Lebenswelten. Religiöser Alltag, kirchliche Formung, politischer Aufbruch. W: O. Kühschelm, E. Loinig, S. Eminger, W. Rosner (red.), Niederösterreich im 19. Jahrhundert. Bd. 1: Herrschaft und Wirtschaft. Eine Regionalgeschichte sozialer Macht (s. 483-521). St. Pölten: NÖ Institut für Landeskunde.
• 16. k.u.k. Kriegsministerium / Reichskriegsministerium. (1903). I‐2. Militär‐Stiftungen welche in der Verwaltung oder in der Obsorge des Reichs‐Kriegs‐Ministeriums stehen. Wien: k.k. Hof- und Staatsdruckerei.
• 17. k.u.k. Kriegsministerium / Reichskriegsministerium. (1917). K‐4. Gebührenvorschrift für das k.u.k. Heer. Wien: k.k. Hof- und Staatsdruckerei.
• 18. K.u.k. Technisches Militärkomitee. (1914). Anhaltspunkte für den Entwurf und die Ausführung fortifikatorischer Bauten vom kriegstechnischen Standpunkte (Sekt. II, Nr. 313 res). (1914). AT-OeStA/KA MBeh TMK SR 1212-1214.
• 19. Lorenz, R. (1967). Schwarz-gelber Patriotismus. Der Katholizismus als Klammer der Habsburgermonarchie von 1848 bis 1918. Wort und Wahrheit, 22(1), 372-377.
• 20. Malinowska-Petelenz, B., Suchoń, F. (2022). Szkic o ewolucji formy w polskiej architekturze sakralnej 1945-1965 na wybranych przykładach. Wiadomości Konserwatorskie, 72, 33-47.
• 21. Militär‐Schematismus des österreichischen Kaiserthumes. (1847). Wien: Aus der kais. kön. Hof- und Staats-Aerarial-Druckerei.
• 22. Markowski, D. (2017). Słowo wstępne. W: Architektura sakralna XIX i pierwszej połowy XX wieku (s. 7-8). Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy.
• 23. Mrzygłód-Tomasik, M. (2018). Program prac konserwatorskich elementów wystroju wnętrza i elewacji kaplicy bł. Bronisławy przy Kopcu Kościuszki w Krakowie. Kraków.
• 24. (ÖAW) Österreichische Akademie der Wissenschaften. (1982). Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950. Wien: Verlag der Österreich. Akademie der Wissenschaften.
• 25. Pachauer, V. (2016). Bautechnik und Architektur der ehemaligen k.(u.)k. Befestigungsanlagen. W: G. Pfeifer (red.), Die Festungen im Alttiroler Raum / I forti militari nel Tirolo storico (s. 237-272). Bozen/Bolzano: Raetia.
• 26. Pizzinini, M. (2016). Die Franzensfeste zwischen 1914 und 2014. W: G. Pfeifer (red.), Die Festungen im Alttiroler Raum / I forti militari nel Tirolo storico (s. 329-372). Bozen/Bolzano: Raetia.
• 27. Rokosz, M. (2001). Wywód historyczno-prawny Kopca Kościuszki w Krakowie i dzieje ustrojowe jego Komitetu w latach 1820-2000. W: J. Małecki (red.), 180 lat Kopca Kościuszki (s. 105-122). Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
• 28. Rolf, R. (2011). Festungsbauten der Monarchie. Die k.k.‐ und k.u.k. Befestigungen von Napoleon bis Petit Trianon, eine typologische Studie. Middelburg: PRAK Publishing.
• 29. Sandmann, F.X. (1841-1851). Landschaften mit zwei Kreiden. Wien: A. Paterno. Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu, GZGS 1050 sand 1.
• 30. Situations Plan von Krakau. (1796). [Plan miasta i okolic]. AT-OeStA/KA KPS GPA Inland C VI Krakau.
• 31. Steinitz, E. von, Brosch-Aarenau, T. von. (1937). Die Reichsbefestigung Österreich‐Ungarns zur Zeit Conrads von Hötzendorf. Wien: Verlag der "Militärwissenschaftlichen Mitteilungen".
• 32. Tonini, C., Cristante, D. (2009). Immagini dal Montenegro nell’archivio Zusto conservato presso il Museo Correr di Venezia. W: F. Pedrocco, A. Craievich (red.), L’impegno e la conoscenza. Studi di storia dell’arte in onore di Egidio Martini (s. 352-361). Verona: Scripta.
• 33. Węcławowicz-Gyurkovich, E. (2020). Wyburzać czy zachować dla przyszłości / To Demolish or Preserve for Posterity. Wiadomości Konserwatorskie / Journal of Heritage Conservation, 62, 85-96.

Uwagi

1. Sekcja "Historia architektury i sztuki piękne"

2. Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).