Architektura handlowa Warszawy w czasie Polski Ludowej i jej losy po transformacji na wybranych przykładach

• Autorzy: Obrębska Klaudia A. , Bartos Maciej

Identyfikatory

DOI

10.4467/00000000PUA.19.013.10016

Warianty tytułu

EN

Commercial architecture in Warsaw during times of Polish People‘s Republic and in the aftermath of the transformation on selected exemples

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Hasło „handel w czasie Polski Ludowej“ przywołuje skojarzenia pustych (lub wypełnionych wyłącznie octem i musztardą) półek sklepowych, peweksów lub „organizowania“ rozmaitych towarów. Jednak, paradoksalnie, w latach 1945–1989 wybudowano wiele interesujących obiektów mających pełnić funkcję handlową. W artykule przedstawiono subiektywny wybór najciekawszych budynków handlowych w Warszawie oraz omówiono pokrótce ich losy po transformacji ustrojowej. Autorzy zauważyli niepokojącą tendencję do rugowania z przestrzeni miejskiej architektury powojennej i poszukują przyczyny tego zjawiska.

EN

The term ‘commerce in the times of the Polish People’s Republic’ brings back memories of empty shelves (or filled with only vinegar and mustard), Pewex shops and ‘organising’ different commodities. However, it can be seen as a paradox that in years 1945–1989, many interesting commercial buildings were built. In this article, a subjective choice of the most interesting commercial buildings of Warsaw is presented and their post transformation history is briefly summarised. The authors consider the disturbing tendency to displace post-war architecture from public spaces and attempt to identify the possible causes of this situation.

Słowa kluczowe

PL

architektura handlowa; socmodernizm; socrealizm; zabytki

EN

commercial architecture; socmodern; socialist realism; architectural monuments

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 1
• Strony: 159--170
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., il.

Twórcy

autor

Obrębska Klaudia A.

• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, Wydział Zabytków Warszawy

autor

Bartos Maciej

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, Katedra Geomechaniki, Budownictwa i Geotechniki

Bibliografia

• Baraniewski W., Fudala T., Krasucki M., Mytkowska J., Zaczęło się od aktywistów. I co dalej?, [w:] Emilia. Meble, muzeum, modernizm, red. K. Szotkowska-Beylin, Wydawnictwo Karakter, Kraków–Warszawa 2016, 8–16.
• Bireta Ł., Kędziorek A., Lisowski C., Szklane duchy. O architekturze Emilii i znikających pawilonach handlowych Warszawy, [w:] Emilia. Meble, muzeum, modernizm, red. K. Szotkowska-Beylin, Wydawnictwo Karakter, Kraków–Warszawa 2016, 95–116.
• Chomątowska B., Lachert i Szanajca. Architekci awangardy, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015.
• Czerniewska K., Gaber i Pani Fantazja. Surrealizm stosowany, Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, Warszawa 2011.
• Giovannoni G., Trzy lekcje. Dyskusja na temat modernistycznych osiedli mieszkaniowych we Francji i Stanach Zjednoczonych, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni“, 4/2015, 74–81.
• Gminna ewidencja zabytków m. st. Warszawy.
• Jak to było przed trzema laty, „Stolica“, 25/1948, 8.
• Jak to było przed trzema laty, „Stolica“, 27/1948, 9.
• Jencks C., Architektura postmodernistyczna, Wydawnictwo „Arkady“, Warszawa 1987.
• Leder A., Jeżeli brakuje własnej formy, rozm. przepr. D. Leśniak-Rychlak i M. Karpińska, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni“, 4/2015, 10–21.
• Majewski J.S., Hybryda zamiast zabytku, „Stolica“, 4/2017, 6.
• Miłobędzki A., Architektura ziem Polski. Rozdział europejskiego dziedzictwa, Cracow: International Cultural Centre Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1994.
• Omilanowska M., Narodziny metropolii – warszawskie hale targowe, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni“, 2/2006, 28–31.
• Rocznik Statystyczny 1950, Warszawa 1951.
• Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2016, Warszawa 2016.
• Sadowy K., Happach M., Przestrzeń publiczna jako wyzwanie społeczne, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni“, 4/2015, 86–92.
• Skarżyński J., C. D. T. Centralny Dom Towarowy, „Stolica“, 15/1951, 4.
• Smagacz M., Galeria, centrum, center – o tożsamości współczesnego miejsca handlu, „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni“, 2/2006, 8–11.
• Springer F., Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2011.
• Tutaj stanie nowoczesny powszechny dom towarowy, „Stolica“, 10/1948, 3.
• Wojtczuk M., Inwestycje w Warszawie. Nowy Smyk w rok wyskoczy z ziemi, „Gazeta Stołeczna“, 18.08.2016, 5.
• Zieliński J., Realizm Socjalistyczny w Warszawie, Urbanistyka i Architektura 1949–1956, Warszawa: Fundacja Hereditas, Warszawa 2009.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).