Ksiądz profesor Filip Diaczan. Portret warszawskiego moskalofila

• Autorzy: Jasiński Michał Stanisław

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.19.012.10342

Warianty tytułu

EN

The reverend Professor Philip Diaczan. The picture of a Warsaw-based Russophile

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Philip Diaczan (1831-1906) was one of the vital figures within the Russophiles of Galicia, a popular pro-Russian, anti-Polish movement in Austria-Hungary. Having studied in Vienna under Franc Miklosic, in 1858 he started his career as a Greek Catholic priest and a gymnasium teacher in Lviv and Berezhany, specializing in classical languages. In 1866, he moved to the Kingdom of Poland and soon led a mass exodus of Greek Catholic clergy fleeing to Russia in order to embrace better living conditions, and, eventually, join the Orthodox Church in 1875. A gymnasium teacher of classics, first in Chełm, then in Warsaw, in 1874 he was given a professorship at the University of Warsaw, which he held onto until 1903. Lacking in professional competence, he became the very epitome of a social climber and an apparatchik of the superintendent Alexander Apukhtin, giving a bad name to the Imperial University as a place purportedly full of intrigue and devoted to the Russification of Poles instead of spreading academic knowledge.

Słowa kluczowe

PL

Diaczan Filip; biografia; profesor; Uniwersytet Warszawski; nauczyciel; gimnazjum; Galicja; Królestwo Polskie; Lwów; Chełm; Warszawa; unici; prawosławni; moskalofilstwo

EN

Diaczan Philip; biography; professor; University of Warsaw; teacher; gymnasium; Galicia; Kingdom of Poland; Lviv; Chełm; Warsaw; Uniates; Orthodox Church; Russophiles

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 64, nr 2
• Strony: 9--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 202 poz., 1 fot. kolor., portr.

Twórcy

autor

Jasiński Michał Stanisław

• Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN

Bibliografia

• Źródła archiwalne
• Archiwum Główne Akt Dawnych [AGAD], Prokurator Warszawskiej Izby Sądowej, sygn. 1/250/0/-/2601 i 1/250/0/-/7245.
• Archiwum Państwowe m.st. Warszawy [APW], Akta cerkwi prawosławnej św. Trójcy na Podwalu w Warszawie, sygn. 72/196/0/-/27.
• Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Chełmski Konsystorz Greckokatolicki [ChKGK], sygn. 35/95/0/12.3/736.
• APL, Rząd Gubernialny Lubelski, Akta Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych / Wydział Wojskowo-Policyjny IV, sygn. 35/116/0/4.9/29.
• APL, Akta stanu cywilnego Parafii Prawosławnej św. Mikołaja Cudotwórcy w Międzyrzecu (Stare Miasto), sygn. 35/2261/0/1.4/32.
• Muzeum Narodowe we Lwowie im. Andrzeja Szeptyckiego, Oddział rękopisów i starodruków, Ркл-678.
• Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka im. Wasyla Stefanyka, Oddział Rękopisów [LNNB VR], f. 167, op. 2, spr. 1153 i 1154, п. [папка - teczka] 40.
• Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne w Petersburgu [RGIA], f. 733, op. 165, d. 7 i 256; f. 821, op. 4, d. 1875; f. 796, op. 437, d. 412; f. 1363, op. 7, d. 1320; f. 1405, op. 522, d. 2494 i 2495.
• Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Sankt Petersburga [CGIA SPb], f. 355, op. 1, d. 1071; f. 1480, op. 8, d. 28056.
• Źródła drukowane
• Adres-kalendar’ gor. Varšavy [AKGV], Varšava 1891, 1892, 1894, 1897, 1904, 1909, 1910, 1913.
• Adresy Warszawy na rok 1908, 1909.
• Aksienowa E.P., Wspomnienia Mikołaja Kariejewa o Uniwersytecie Warszawskim, „Przegląd Historyczny” t. 69, 1978, nr 2 (wyd. oryg. N.I. Kareev, Prožitoe i perežitoe, Leningrad 1990).
• Bańkowski E., Ruś Chełmska od czasu rozbioru Polski, Lwów 1887.
• Batûškov P.N., Holmskaâ Rus’. Istoričeskiâ sud’by russkago zabuž’â, Sankt-Peterburg 1887.
• Bednarski S., Materyały do historyi o drukarniach w Polsce, a mianowicie o drukarniach lwowskich i prowincyonalnych, Lwów 1888.
• Bojarski J.P., Czasy Nerona w XIX wieku pod rządem moskiewskim, cz. 1-2, Lwów 1885.
• Chrzanowski I., Wspomnienia z lat młodych, „Przegląd Humanistyczny” t. 10, 1966, nr 3 (54).
• Czernecki J., Brzeżany: pamiątki i wspomnienia w setną rocznicę założenia Gimnazyum, Lwów 1905.
• Dedickij B.A., Antonij Dobrânskij, ego žizn’ i deâtel’nost’ v Galickoj Rusi, L’vov 1881.
• Diaczan F., Metodyczna gramatyka języka mało-ruskiego, Lwów 1865.
• D’âčan P., Metodična gramatika âzyka malo-ruskogo, L’vov 1865.
• D’âčan F.N., Ko dnû ûbileâ pâtidesâtiletnej služby A.L. Apuhtina, popečitelâ Varšavskago učebnago okruga, Moskva 1890.
• D’âčan F., Osnovy i vremena grečeskih nepravil’nyh glagolov s ukazaniem kornej i proishodâŝih ot nih slov, Varšava 1881.
• D’âčan F.N., Gerodot i ego muzy: istoriko-literaturnoe izsledovanie, cz. 1, Varšava 1877.
• D’âčan F.N, Izsledovanie o rodine, rodnyh i gode roždeniâ Gerodota, „Žurnal Ministerstva narodnago prosveŝeniâ” 1875, nr 179, s. 3-24.
• D’âčan F.N., O pol’ze porovnyvatel’nogo âzykoznaniâ dlâ izučeniâ russkogo âzyka i ob otnošenii staroslovenskogo i russkogo âzykov na osnovanii mefodičeskogo zvukosloviâ i nauki o slovosgibanii, [w:] Naukovyj sbornik izdavaemyj Literaturnym obŝestvom Galicko-russkoj Maticy, L’vov 1866, s. 1-23.
• D’âčan F.N., Slovo professora protoiereâ Filippa D’âčana, proiznesennoe 1 oktâbrâ 1866 goda v Holmskom Kafedral’nom sobore, pervoe v ètom hrame na âzyke russkom, przedmowa V. D’âčan, Sankt-Peterburg 1898.
• D’âčan V., Anti-evrejskiâ dviženiâ v Pol’še v prežniâ vremena, Varšava 1882 1882.
• D’âčan V., Kratkie očerki po istorii germanskogo gosudarstvennogo ustrojstva, Varšava 1886.
• D’âčan V., Podležat-li ubytki, pričinennye streliboû vojsk, vzyskaniû sudebnym porâdkom?, „Žurnal Ûridičeskago Obŝestva pri Imperatorskom S.-Peterburgskom Universitete” 1894, t. 6 (czerwiec), s. 53-57.
• D’âčan V., Učastie naroda v verhovnoj vlasti v slavânskih gosudarstvah do izmenenij ih gosudarstvennago ustrojstva v XIV i XV vekah, Varšava 1882.
• Doroshenko D., Z moyix spohadiv pro ukrayins’ke students’ke zhyttya u Varshavi v 1901 roci, [w:] Z mynuloho: zbirnyk, t. 2, Ukrayins’kyj students’kyj rux u rosijs’kij shkoli, Varshava 1939.
• Doroshenko D., Moyi Spomyny Pro Davnye-Mynule (1901-1914 roky), Vynypeh 1949.
• Dubrovskij N., Oficial’naâ nauka v Carstve Pol’skom (Varšavskij Universitet po ličnim vospominaniâm i vpečatleniâm), Sankt-Peterburg 1908.
• Dzieduszycki I., Ruś Galicyjska, jej separatyzm: przyczyny tegoż, działania i skutki, Gródek 1888.
• Dzierżanowski W., Przewodnik warszawski informacyjno-adressowy na rok 1870, Warszawa 1870.
• Franko I., Postup slavistyky na Videns’kim universyteti, [w:] idem, Zibrannya tvoriv v p’yatdesyaty tomax, t. 31, Literaturno-krytychni praci (1897-1899), Kyyiv 1981.
• Hordyns’kyj Ya., Videns’ka hr. k. duxovna seminariya v rr. 1852-1855, L’viv 1913.
• Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 57/2, Ruś Czerwona, cz. 2, z. 2, Wrocław-Poznań 1979.
• Korespondencyya Yakova Holovac’koho v litax 1850-62, wyd. K. Studyns’kyj, L’viv 1905.
• Krypiakiewicz P.F., Unia święta. W 300. letnią rocznicę Unii Brzeskiej, Lwów 1897.
• Kryžanovskij E.M., Russkoe Zabuž’e (Holmŝina i Podlâš’e), Sankt-Peterburg 1911.
• von Miklosich F., Lexicon Palaeoslovenico-Graeco-Latinum, Vindobonae 1862-1865.
• Lashhenko V., Ukrayins’ka students’ka hromada u Varshavi v 1901-1903 r., [w:] Z mynuloho: zbirnyk, t. 2, Ukrayins’kyj students’kyj rux u rosijs’kij shkoli, Varshava 1939.
• Lystuvannya ukrayins’kyx slavistiv z Francem Mikloshychem, Kyyiv 1993.
• Na pamât’ russkomu narodu Podlâs’â i Holmskoj Rusi o vozsoedinenii ego s pravoslaviem v 1875 godu, Varšava 1876.
• Ogonovskij O., Istoriâ literatury ruskoj, t. 2, L’vov 1889.
• Osadca M., Gramatika ruskogo âzika, L’vov 1862.
• Otčet o zanâtiâh slavânskimi narečiâmi, komandirovannago zagranicu docenta Imper. Novoros. universiteta A. Kočubinskago za vremâ ot 1-go avgusta 1874 g. po 1-e fevr. 1875 g., Odessa 1876.
• Pamâtnaâ knižka Varšavskago učebnago okruga, Varšava 1886, 1890, 1894, 1899.
• Pamâtnaâ knižka Varšavskoj gubernii [PKVG], Varšava 1874, 1898, 1911, 1913.
• Pamâtnaâ knižka Lomžinskoj gubernii, Lomža 1888-1892.
• Pamâtnaâ knižka Lûblinskoj gubernii, Lûblin 1900, 1901, 1903, 1904.
• Pamâtnaâ knižka Sedleckoj gubernii [PKSG], Sedlec 1897, 1909, 1910.
• Podlasiak [Józef Pruszkowski], Martyrologium czyli Męczeństwo Unii na Podlasiu, cz. 1, Lublin 1905.
• Prozorov P., Sistematičeskij ukazatel’ knig i statej po grečeskoj filologii, Sankt-Peterburg 1898.
• Roznošin’skij M. [Filipp Nikitič D’âčan], Kritika na gramatiku ruskogo âzyka, sostavlenu d-rom Mihailom Osadcom, L’vov 1864.
• Słotwiński A., Unia podlasko-chełmska od r. 1875-1885, Kraków 1893.
• Spisok lic, služaŝih po vedomstvu Ministerstva narodnago prosveŝeniâ na 1902 g., Sankt-Peterburg 1902, s.; na 1903 g., Sankt-Peterburg 1903.
• Spisok cerkvej i duhovenstva Holmsko-Varšavskoj Eparhii: s ukazaniem blagočinničeskih okrugov, gubernij, uezdov, dereven’, vhodâŝih v sostav prihoda, količestva prihožan i cerkovnoj zemli, Varšava 1886.
• Spisok Cerkvej, časoven’, prihodov i svâŝenno-služitelej holmsko-varšavskoj eparhii s pokazaniem mestnostej, sostavlâûŝih prihody, čisla prihožan i količestva cerkovno-prihodskih zemel’. Sostavlen 16 avgusta 1882 goda, Varšava 1882.
• Spisok činovnikov i prepodavatelej Varšavskago Učebnago okruga. 1872, Varšava 1872; 1884, Varšava 1884.
• Venckovskij D., Grigorij Âhimovič i sovremennoe russkoe dviženie v Galičine, L’vov 1892.
• Vremennik Instituta stavropigijskogo s mesâceslovom, L’vov 1873.
• Walka caratu ze szkołą polską w Królestwie Polskim w latach 1831-1870, oprac. K. Poznański, Warszawa 1993.
• Žiteckij P., Očerk zvukovoj istorii malorusskago narečiâ, Kiev 1876.
• Zvit dyrekciyi c. k. akademichnoyi himnaziyi u L’vovi za rik shkil’nyj 1900/1901, L’viv 1901.
• Źródła prasowe
• „Bote für Tirol und Vorarlberg” 1855.
• „Cerkovnyâ vedomosti” 1889, 1897, 1906.
• „Cirkulâr po Varšavskomu učebnomu okrugu” 1871, 1878-1883, 1886, 1888, 1891, 1894, 1899.
• „Czas” 1862, 1866, 1881.
• „Dilo” 1937.
• „Doniesienia Warszawskie” 1881.
• „Dziennik Lwowski” 1868.
• „Dziennik Polski” 1867, 1883.
• „Dziennik Poznański” 1872, 1880.
• „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości” 1918.
• „Dziennik Warszawski” 1868, 1869, 1871-1875.
• „Galičanin” 1901, 1906.
• „Gazeta Handlowa” 1878, 1881, 1899.
• „Gazeta Lwowska” 1863, 1864, 1867, 1868.
• „Gazeta Narodowa” 1862, 1864, 1866-1868, 1872, 1875, 1876.
• „Gazeta Podkarpacka” 1875.
• „Gazeta Polska” 1865, 1899.
• „Gazeta Sądowa Warszawska” 1892.
• „Gazeta Warszawska” 1875, 1879-1882, 1884, 1887, 1892.
• „Głos Narodu” 1916.
• „Głos Podlasia” 1911, 1912.
• „Głos Warszawski” 1912.
• „Goniec Łódzki” 1899.
• „Holmskaâ cerkovnaâ žizn’” 1906.
• „Holmskij greko-uniatskij mesâceslov” 1867-1875.
• „Holmskij narodnyj kalendar’ na 1902 god” 1901.
• „Holmsko-Varšavskij Eparhial’nyj Vestnik” 1889, 1896.
• „Kalendarz Lubelski” 1886, 1905.
• „Kamena” 1957.
• „Katolyckyj vsxid” 1905.
• „Kievskaâ starina” 1898.
• „Kritičeskoe Obozrenie” 1879.
• „Kurjer Codzienny” 1874, 1882, 1883, 1891, 1895.
• „Kurjer Warszawski” 1877-1879, 1882, 1894-1897, 1899, 1903, 1906, 1911, 1913, 1917.
• „Laibacher Zeitung” 1862.
• „Literaturnyj sbornik izdavaemyj Galicko-russkoû Maticeû” 1870.
• „Literaturno-naukovyj vistnyk” 1898.
• „Litovskiâ eparhial’nyâ vedomosti” 1897.
• „Nedelâ” 1865.
• „Novyj Prolom” 1885.
• „Nowa Jutrzenka” 1912.
• „Pravda” (Lwów) 1875.
• „Przegląd Powszechny” 1899.
• „Przegląd” 1866.
• „Przyjaciel” 1878.
• „Roczniki obydwóch zgromadzeń św. Wincentego a Paulo” 1913.
• „Ruskij Sion” 1875.
• „Russkij filologičeskij vestnik” 1906.
• „Russkoe Slovo” 1912.
• „Slovo” 1862, 1866, 1869.
• „Słowo” 1888, 1896, 1898, 1899.
• „Stolica” 1967.
• „Svoboda. Ukrayinskyj Shhodennyk” 1938.
• „Tygodnik Katolicki” 1867.
• „Varšavskiâ Gubernskiâ Vedomosti” 1877, 1882.
• „Varšavskij eparhial’nyj listok” 1906.
• „Varšavskiâ universitetskiâ izvestiâ” 1874, 1877, 1881.
• „Warta” 1878.
• „Wiadomości Kościelne” 1875, 1876.
• „Wiek Ilustrowany” 1903.
• „Wiek” 1873, 1876, 1877, 1880, 1888.
• „Ziemia Lubelska” 1912.
• „Žurnal Ministerstva narodnago prosveŝeniâ” 1871, 1874, 1876, 1877, 1880.
• „Žurnal Ministerstva ûsticii” 1906, 1907.
• Literatura przedmiotu
• Bażenowa A., Historycy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego 1869-1915: nauka i polityka, Lublin 2016.
• Baženova A.Û., Kazarov S.S., Naučno-pedagogičeskaâ deâtel’nost’ profesora F.N. D’âčana, „Novoe Prošloe” 2016, nr 2, s. 38-55.
• Berezhans’ka himnaziya. Storinky istoriyi. Yuvilejna knyha, red. N. Volynec’, Berezhany-Ternopil’ 2007.
• Berezhans’ka Zemlya. Istorychno-memuarnyj zbirnyk, N’yu Jork 1970.
• Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan Rite Students in Pontifical Colleges, and in Seminaries, Universities and Institutes of Central and Western Europe (1576-1983), Rome 1984.
• Blažejovskyj D., Historical Šematism of the Archeparchy of L’viv (1832-1944), t. 2, Kyiv 2004.
• Błaszczyk L.T., Filologia klasyczna na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1816-1915, cz. 2, 1862-1915, Warszawa 2003.
• Bogacz M., Akademicy Warszawy. Z dziejów organizacji studenckich w XIX wieku, Warszawa 1960.
• Chełmski Konsystorz Greckokatolicki [1525] 1696-1875 [1905]. Inwentarz analityczny archiwum, oprac. M. Trojanowska, Warszawa 2003.
• Chervins’ka L.F., Dykyj A.T., Pokazhchyk z ukrayins’koyi movy, Xarkiv 1929/1930.
• Dashkevich Ya.R., Materialy I.O. Levyc’koho yak dzherelo dlya biohrafichnoho slovnyka, [w:] Istorychni dzherela ta yix vykorystannya, z. 2, Kyyiv 1966.
• Dej O.I., Slovnyk ukrayins’kyx psevdonimiv ta kryptonimiv (XVI-XX st.), Kyyiv 1969.
• Dylągowa H., Dzieje Unii Brzeskiej, 1596-1918, Warszawa-Olsztyn 1996.
• Dylągowa H., Unia w Królestwie Polskim (1815-1915), [w:] Katolicyzm w Rosji i Prawosławie w Polsce (XI-XX), red. J. Bardach, T. Chynczewska-Hennel, Warszawa 1997.
• Dzendzelivs’kyj J.O., Dyachan Pylyp Mykytovych, [w:] Ukrayins’ka mova: Encyklopediya, Kyyiv 2004.
• Fedoryk Yu., Pravoslavne duxovenstvo v Carstvi Pol’skomu v 1975-1905 rokax, Donec’k 2013.
• Fuchsbauer J., The Dioptra as a Source of Miklosich’s Lexicon Palaeoslovenico-Graeco-Latinum, [w:] Miklosichiana bicentennalia. Zbornik u čast dvestote godišnjice rođenja Franca Miklošiča, Belgrade 2013.
• Gagua A., Bogoslovskie i lingvokul’turologičeskie aspekty duhovnogo obrazovaniâ v Rossii, [s.l.] 2018.
• Geresz J., Międzyrzec Podlaski. Dzieje miasta i okolic, Międzyrzec Podlaski 2001.
• Glinka L., Diocesi ucraino-cattolica di Cholm (Liquidazione ed incorporazione alla Chiesarusso-ortodossa) (Sec. XIX), Romae 1975.
• Horda O., Z istoriyi formuvannya slovotvirnoyi terminolohiyi: koncepciya P. Dyachana, [w:] Tendenciyi rozvytku ukrayins’koyi leksyky ta hramatyky, cz. 1, red. I. Kononenko, I. Mytnik, S. Romanyuk, Varshava-Ivano-Frankivs’k 2014, s. 117-132.
• Ihnatowicz I., Uniwersytet Warszawski w latach 1869-1899, [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1981.
• Isayiv P., Kobryns’ka A., Narys istoriyi himnaziyi sester vasyliyanok u L’vovi, [w:] Propam’yatna knyha himnaziyi Sester Vasyliyanok u L’vovi, N’yu-Jork-Paryzh-Sydnej-Toronto 1980.
• Kołbuk W., Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835-1875, Lublin 1992.
• Korâgin S.V., Danilovy i drugie. Genealogiâ i semejnaâ istoriâ Donskogo kazačestva, z. 51, Moskva 2005.
• Korobowicz A., Kler greckounicki w Królestwie Polskim (1815-1875), „Rocznik Lubelski” t. 9, 1966.
• Korobowicz A., Konsystorz generalny chełmskiej diecezji greckounickiej w Królestwie Polskim, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” t. 5, 2000.
• Królikowski L., Szkolnictwo dawnej Warszawy. Rzecz o korelacji pomiędzy rozwojem miasta a szkolnictwem (od połowy XVII wieku do wybuchu drugiej wojny światowej), Warszawa 2008.
• Kula E., Nauczyciele galicyjscy w szkołach średnich rządowych Królestwa Polskiego w latach 1862-1873, [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 20, Historia wychowania. Misja i edukacja, red. J. Dybiec, K. Szmyd, Rzeszów 2008.
• Lewandowski J., Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875, Lublin 1996.
• Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, cz. 2, Warszawa 1906.
• Masanov I.F., Slovar’ psevdonimov russkih pisatelej, učenyh i obŝestvennyh deâtelej, t. 4, Moskva 1960.
• Miąso J., Z dziejów szkolnictwa ukraińskiego w Galicji (1867-1914), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. 34, 1991.
• Mironov B.H., Social’naâ istoriâ Rossii perioda imperii (XVIII - načalo XX v.), t. 1, Sankt-Peterburg.
• Mironovič A., Likvidaciâ unii na territoriâh Pol’skogo Korolevstva, „Pravoslavie v Baltii” 2016, nr 5 (14), s. 9-18.
• Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005.
• Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej (1596-1918), [w:] Prawosławie. Światło ze wschodu, red. K. Leśniewski, Lublin 2009, s. 691-757.
• Olejnik T., Towarzystwa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim, Warszawa 1996.
• Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007.
• Parka S., Jakuszew A., Stopnie naukowe w Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (1869-1915), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. 39, 2000.
• Pasternak Ye., Narys istoriyi Xolmshhyny i Pidlyashshya, Vinnipeh 1968.
• Paszkowska M., Z dziejów Wydziału Prawa Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1869-1915), „Studia Iuridica” t. 42, 2003.
• Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von den aeltesten Zeiten bis auf die Gegenwart, t. 2, Wien 1881.
• Piccin M., Popowicze na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (1869-1915): między tradycją a rewolucją, „Przegląd Wschodni” t. 11, 2010, z. 3 (43).
• Piech S.L., Wychować dla Kościoła i państwa: formacja elity duchowieństwa galicyjskiego w Wiedniu 1775-1918, Kraków 2012.
• Plöchl W.M., St. Barbara zu Wien. Die Geschichte der griechisch-katholischen Kirche und Zentralpfarre St. Barbara, bild 1, Wien 1975.
• Pticyn A.N., Avstro-vengerskie prepodavateli-immigranty na istoriko-filologičeskom fakul’tete Varšavskogo universiteta, [w:] Rossijsko-pol’skij istoričeskij al’manah, z. 8, Stavropol’ 2016.
• Pticyn A.N., Učitelâ-galičane v Carstve Pol’skom v poslednej treti XIX veka, [w:] Rossijsko-pol’skij istoričeskij al’manah, z. 7, Stavropol’ 2014.
• Pticyn A.N., Èmigraciâ rusinskoj intelligencii iz Gabsburgskoj monarhii v Rossiû v poslednej treti XIX v., [w:] Stavropol’skij al’manah rossijskogo obŝestva intellektual’noj istorii, z. 14, Stavropol’ 2013
• Rolf M., Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie (1864-1915), przeł. W. Włoskowicz, Warszawa 2016.
• Schiller J., Universitas rossica: koncepcja rosyjskiego uniwersytetu 1863-1917, Warszawa 2008.
• Schiller-Walicka J., Cesarski Uniwersytet Warszawski: między edukacją a polityką, 1869-1917, [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816-1915, red. T. Kizwalter, Warszawa 2016.
• Simovych V., Praci v dvox tomax, t. 1, Movoznavstvo, Chernivci 2005.
• Sinodik kavalerov ordena svâtogo knâzâ Vladimira, Sankt-Peterburg 2015.
• Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX-XXI wieku, Ryboły 2012.
• Syryh V.M., D’âčan Vladimir Filippovič, [w:] Pravovaâ nauka i ûridičeskaâ ideologiâ Rossii. Ènciklopedičeskij slovar’ biografij, Moskva 2009.
• [Ślizień H.], Polska: ludzie i czyny, przyjaciele i wrogowie, t. 1, z. 1, Kraków 1914.
• Trojnacka M., Hieronim Łopaciński. Jego zbiory i biblioteka jego imienia, [w:] Życie artystyczne Lublina 1901-2001, red. L. Lameński, Lublin 2001.
• Vendland A.V., Rusofily Halychyny. Ukrayins’ki konservatory mizh Avstriyeyu ta Rosiyeyu, 1848-1915, przeł. X. Nazarkevych, L’viv 2015.
• Volynec’ I., Dyachan Pylyp, [w:] Ternopil’s’kyj encyklopedychnyj slovnyk, t. 1, Ternopil’ 2004.
• Volkov S., Vysšee činovničestvo Rossijskoj imperii. Kratkij slovar’, Moskva 2016.
• Wolska H., Hieronim Łopaciński - ludoznawca i regionalista, „Twórczość Ludowa” 2002, nr 1-2 (51).
• Wyszomirski T., Kościół prawosławny w Królestwie Polskim w latach 1875-1905, Warszawa 2012, praca doktorska, ChAT, prom. A. Mironowicz.
• Zasztowt L., Kresy 1832-1864: szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997.
• Strony internetowe
• D’âčan E.O., D’âčan Gleb Konstantinovič polkovnik, „Bessmertnyj polk”, www.moypolk.ru/kaliningrad/soldiers/dyachan-gleb-konstantinovich [dostęp 6.12.2018].
• Historical Currency Converter (test version 1.0), „Historicalstatistics.org Portal for Historical Statistics”, www.historicalstatistics.org/Currencyconverter.html [dostęp 6.12.2018].