Najstarsze dzieje budowlane Wieży Kleszej na Zamku Wysokim w Malborku oraz prowadzone tam prace konserwatorskie w XIX w. w świetle wyników badań architektonicznych (cz. 1)

Prarat, M.; Jesionowski, B.

doi:10.17425/WK54MALBORK

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Najstarsze dzieje budowlane Wieży Kleszej na Zamku Wysokim w Malborku oraz prowadzone tam prace konserwatorskie w XIX w. w świetle wyników badań architektonicznych (cz. 1)

Autorzy

Prarat M. , Jesionowski B.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK54MALBORK

Warianty tytułu

Early building history of the Klesza Tower in the High Castle in Malbork and conservation work carried out in the 19th century in the light of results of architectural research (part 1)

Języki publikacji

PL EN

Abstrakty

Tekst jest podsumowaniem badań architektonicznych Wieży Kleszej znajdującej się na Zamku Wysokim w Malborku. Podzielony został on na dwie uzupełniające się części. Pierwsza zawiera prezentację zabytku, stan badań oraz analizę przekształceń budowlanych. W części drugiej przedstawiono rozwarstwienie chronologiczne zespołu oraz podjęto próbę hipotetycznej rekonstrukcji wybranych faz jej funkcjonowania. Dotychczas uważano, że Wieża powstała w 2. ćwierci XIV w., kiedy to rozbudowano kościół zamkowy. Najnowsze badania autorów pozwalają domniemać, że już w XIII w. funkcjonowała w tym miejscu duża wieża zabudowana arkadowo ponad fosą, zaś podczas prac restauracyjnych w XIX wieku C. Steinbrecht rozebrał jej oryginalne fragmenty i postawił nową w innym miejscu.

The paper provides a summary of architectural research on the Klesza Tower, in the High Castle in Malbork. The paper has been divided into two complementary parts. The first part comprises a presentation of the heritage building, the status of research and an analysis the construction history. In part 2, a building modification chronology in an historical context is presented and an attempt is made to hypothetically reconstruct selected phases in relation to building function. To date, it was thought that the Tower was constructed in the second quarter of the 14th century, when the castle church was expanded. The latest research presented by the authors suggests that a large tower surrounded by arcades located above the moat was present in the 13th century. But as part of the restoration work carried out in the 19th century, C. Steinbrecht dismantled the original fragments and built a new tower in a different location.

Słowa kluczowe

zamek w Malborku Wieża Klesza badania architektoniczne

castle in Malbork Klesza Tower architectural research

Wydawca

Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków

Czasopismo

Wiadomości Konserwatorskie

Rocznik

2018

Tom

Nr 54

Strony

7--24

Opis fizyczny

Bibliogr. 32 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Prarat M.

Zakład Konserwatorstwa, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

autor

Jesionowski B.

Muzeum Zamkowe w Malborku

Bibliografia

1. Tomasz Torbus, Die Konventsburgen im Deutschordensland Preussen, München 1998
2. Marian Arszyński, Architektura warowna zakonu krzyżackiego w Prusach [w:] Fundacje artystyczne na terenie państwa krzyżackiego w Prusach, t. 2, red. B. Pospieszna, Malbork 2010, s. 7–46
3. Sławomir Jóźwiak, Janusz Turpinda, Organizacja życia na zamku krzyżackim w Malborku w czasach wielkich mistrzów (1309–1457), Malbork 2011
4. Tomasz Torbus, Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 2014
5. Kazimierz Pospieszny, Domus Malbork. Zamek krzyżacki w typie regularnym, Toruń 2014.
6. Bernhard Schmid, Die Wiederherstellung der Marienburg, Königsberg 1934
7. Hartmut Boockmann, Das Ehemalige Deutschordensschloss Marienburg 1772–1945. Die Geschichte eines politischen Denkmals [w:] Geisteswissenschaft und Vereinswesen im 19. Jahrhundert (Veröffentlichung des Max-Planck-Instituts für Geschichte), Göttingen 1972, S. 99–162
8. Marian Arszyński, Dwieście lat troski konserwatorskiej o zamek krzyżacki w Malborku [w:] Praeterita Posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. Mariusz Mierzwiński, Malbork 2001, s. 45–55
9. Marian Arszyński, Idea, pamięć, troska. Rola zabytków w przestrzeni społecznej i formy działania na rzecz ich zachowania od starożytności do połowy XX w., Malbork 2007
10. Kazimierz Pospieszny, Konrada Steinbrechta metoda restauracji Malborka. Zamek Wysoki (1882–1902) [w:] Architektura et historia. Studia Mariano Arszyński septuagenario dedicata, red. Michał Woźniak, Toruń 1999, s. 259–283
11. Ryszard Rządz, Zamek w Malborku 1882–1945. Dni powszednie odbudowy, Malbork 2002
12. Kazimierz i Barbara Pospieszny, Conrad Steinbrecht als Forscher und Marienburger Konservator – aus der Ideen – und Praxisgeschichte der Denkmalpfl ege in Preußen [w:] Kunsthistoriker und Denkmalpfl eger des Ostens. Der Beitrage zur Entwicklung des Faches im 19. Und 20. Jahrhundert, 2007, S. 93–111
13. Artur Dobry, Restauracja Wielkiego Refektarza w XIX i na początku XX wieku [w:] Wielki Refektarz na Zamku Średnim w Malborku. Dzieje, wystrój, konserwacja, red. Janusz Turpinda, Malbork 2010, s. 95–115;
14. Bernard Jesionowski, Badania architektoniczne prowadzone na zamku w Malborku w XIX i XX w. Ocena ich poprawności metodologicznej i warsztatowej [w:] Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, red. Marian Arszyński, Maciej Prarat, Ulrich Schaaf, Bożena Zimnowoda-Krajewska, Toruń 2015, s. 51–77.
15. Maciej Prarat, Bernard Jesionowski, Badania architektoniczne Wieży Kleszej na Zamku Wysokim w Malborku, Toruń–Malbork 2016, mps w zbiorach MZM.
16. Inwentaryzacja piwnic i elewacji Wieży Kleszej na Zamku Wysokim w Malborku, oprac. Maciej Prarat, Daria Jagiełło, Toruń–Malbork 2015, mps w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku [dalej: MZM].
17. Wieża Klesza i Domek Dzwonnika na Zamku Wysokim w Malborku. Dzieje i konserwacja, red. Janusz Hochleitner, Mariusz Mierzwiński, Malbork 2016.
18. MZM, Marienburg Baujahr 1885, il. 24, 25, 26.
19. Ryszard Rząd, Zamek Malborski 1882–1945. Dni powszednie odbudowy, Malbork 2002, s. 1, 7.
20. Bernhard Schmid, Die Befestigungsanlagen der Marienburg, Königsberg 1929, s. 2, 5.
21. Das Ausgabebuch des Mariburger Hauskomturs für die Jahre 1410–1420, hrsg. Walter Ziesemer, Königsberg 1911, s. 168–173; 218, 224, 287.
22. Maciej Kilarski, Rekonstrukcyjne wizje ikonograficzne i metamorfozy budowlane Zamku Malborskiego w 1 połowie XIX wieku. [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, str. 295, il. 18.
23. Portret artysty na nowo odkryty. Johann Carl Schultz (1801–1873) znany i nieznany, Katalog wystawy 7 sierpnia – 11 października 2009, Malbork 2009.
24. Antoni Chodyński, Zamek malborski w obrazach i kartografii, Warszawa 1988, str. 27–28
25. Heinrich Knapp, Das Schloss Marienburg in Preussen. Quellen und Materialen zur Baugeschichte nach 1456, Lüneburg 1990, s. 104–105
26. Artur Dobry, Rekonstrukcja Wieży Kleszej na zamku malborskim w czasach Conrada Steinbrechta [w:] Praeterita Posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. Mariusz Mierzwiński, Malbork 2001, s. 93, przyp. 13.
27. Maciej Kilarski, Odbudowa i konserwacja zespołu zamkowego w Malborku w latach 1945–2000, s. 51–52.
28. Sławomir Jóźwiak, Janusz Trupinda, Krzyżackie Zamki Komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych, Toruń 2012, s. 381–382
31. J. Wojtkowski, Dzieje malborskiej rezydencji Towarzystwa Jezusowego 1647–1744. Olsztyn 2013
32. Artur Dobry, Siedziba Kolegium Jezuickiego na zamku w Malborku (XVII-XIX w.) [w:] Jezuici w Malborku a życie religijne na terytorium diecezji pomezańskiej w okresie nowożytnym, red. Janusz Hochleitner, Malbork 2014, ss. 147–160.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-624d0b21-8d91-42fd-a360-9d7f162591ef