Osady polodowcowe w żwirowni w Paplinie (Wysoczyzna Rawska) w świetle badań teksturalnych

• Autorzy: Lejzerowicz A. , Wysocka A.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.031.001

Warianty tytułu

EN

The post-glacial deposits of gravel pit in Paplin (Rawa Upland) on the basis of textural analyses

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Teren badań znajduje się około 60 km na południowy zachód od Warszawy. Żwirownia w Paplinie zlokalizowana jest na Wysoczyźnie Rawskiej w strefie wysoczyzny polodowcowej zlodowacenia środkowopolskiego. Badaniom sedymentologicznym poddano osady polodowcowe odsłaniające się wzdłuż południowo-wschodniej ściany wyrobiska. Przeprowadzono analizy: uziarnienia, charakteru obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziaren kwarcu frakcji 0,5–1,0 mm według Krumbeina (1941) w modyfikacji Goździka (1980) oraz Mycielskiej-Dowgiałło i Woronko (1998), a także analizę mineralno-petrograficzną frakcji 0,5–1,0 mm według Kenig (1999). Wskaźniki teksturalne, tj.: średnia średnica (Mz), wysortowanie (σ1), skośność (Sk1) oraz spłaszczenie (KG) obliczono metodą Folka i  Warda (1957) z  wykorzystaniem programu Gradistat. Uzyskane wyniki pozwoliły na ilościową charakterystykę cech osadu. Zaobserwowano stosunkowo duże zróżnicowanie badanych osadów: od dominujących osadów drobnoziarnistych deponowanych w niskoenergetycznym środowisku, charakteryzujących się warstwowaniami przekątnymi i rynnowymi, do osadów gruboziarnistych deponowanych w środowisku intensywnego przepływu wód z topniejącego lądolodu. Większość osadów była transportowana w zawiesinie. Zaobserwowana została duża jednorodność osadów ze względu na charakter obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziaren kwarcu oraz skład mineralno-petrograficzny.

EN

The study area is located approximately 60 km south-west of Warsaw. Gravel pit in Paplin is located on the Rawa Upland in the glacial upland area of Middle-Poland glaciation. Post-glacial sediments exposing along the southeast wall of the excavation were subjected to sedimentological research. Following analyses were performed: the granulometric composition of deposits, the frosting and rounding analyses of sand quartz grains (1.0–0.5 mm) according to Krumbein (1941) and refined by Goździk (1980) and Mycielska-Dowgiałło and Woronko (1998) and mineralogical studies of sand fraction. Textual indicators i.e. mean grain size (Mz), standard deviation (σ1), skewness (Sk1) and kurtosis (KG) were calculated according Folk and Ward formulas (1957) using the Gradistat program. The obtained results allowed the quantitative characteristics of the sediment features. Relatively high diversity of investigated sediments was observed: from dominating fine-grained sediments deposited in the low-energy environment, characterized by cross-stratification, to coarse-grained sediments deposited in the environment of intense flow of water from the melting glacier. Most of deposits was transported in suspension. High uniformity of deposits was observed regarding the rounding and frosting of quartz grains and mineral-petrographic composition.

Słowa kluczowe

PL

analiza teksturalna; parametry uziarnienia; osad polodowcowy; Wysoczyzna Rawska

EN

textural analysis; grain-size parameters; post-glacial deposit; Rawa Upland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 31
• Strony: 3--16
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys.

Twórcy

autor

Lejzerowicz A.

• Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Warszawska, Warszawa

autor

Wysocka A.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, Warszawa

Bibliografia

• Allen G.P., Castaing P., Klingebiel A., 1972. Distinction of elementary sand populations in the Gironde Estuary (France) by r-mode factor analysis of grain-size data. Sedimentology 19: 21–35.
• Barczuk A., Dłużewski M., 2006. Skład mineralno-litologiczny jako podstawa do określenia źródła i wskaźnik stopnia eolizacji osadów wydmowych. W: M. Dłużewski, I. Tsermegas (red.), Przewodnik terenowy: Geograficzne i geologiczne uwarunkowania rozwoju rzeźby Maroka. Warsztaty Geomorfologiczne Maroko 2006. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski oraz Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich: 103–112.
• Folk R.L., Ward W.C., 1957. Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology 27: 3–26.
• Glińska A., Pytliński S., Bębenek S., Kicińska A., Strzeboński P., 2006. Karta Ewidencyjna Stanowiska Dokumentacyjnego „Osady glacjalne w żwirowni w Paplinie” nr LDZ 07 08 01, PIG-CAG.
• Glińska A., Pytliński S., Bębenek S., Kicińska A., Strzeboński P., 2010. Karta Dokumentacyjna Geostanowiska „Żwirownia w Paplinie – osady polodowcowe” nr 1449. Ministerstwo Środowiska, PIG-CAG.
• Goździk J., 1980. Zastosowanie morfometrii i graniformetrii do badań osadów w kopalni węgla brunatnego Bełchatów. Stud. Region., 4.
• Goździk J., 1995. Wybrane metody analizy kształtu ziarn piasków dla celów paleogeograficznych i stratygraficznych. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników: 115–132.
• Janicki T., 2007. Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża kruszywa naturalnego „Paplin I” w kat. C1 rozliczający zasoby złoża. Zakład Usług Geologicznych i Ochrony Środowiska; PIG-CAG.
• Kenig K., 1999. Analiza składu mineralno-petrograficznego frakcji piaszczystej. W: L. Marks, A. Ber (red.), Metodyka opracowania Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000. Wydawnictwa Państwowego Instytutu Geologicznego.
• Kenig K., 2009. Litologia glin morenowych na Niżu Polskim – podstawowe metody badawcze. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 437: 1–58.
• Krumbein W.C., 1941. Measurement and geological significance of shape and roundness of sedimentary particles. Journal of Sedimentary Petrology 11: 54–72.
• Markowiak M., 2010. Karta Dokumentacyjna Geostanowiska „Żwirownia w Paplinie” nr 1617. Ministerstwo Środowiska, PIG-CAG.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników: 29–104.
• Mycielska-Dowgiałło E., 2001. Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Pracownia Sedymentologiczna, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Mycielska-Dowgiałło E., 2007. Metody badań cech teksturalnych osadów klastycznych i wartość interpretacyjna wyników. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku. Wydawnictwo SWPR, Warszawa: 95–180.
• Mycielska-Dowgiałło E., Woronko B., 1998. Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna. Przegląd Geologiczny 46: 1275–1281.
• Mycielska-Dowgiałło E., Ludwikowska-Kędzia M., 2011. Alternative interpretation of grain-size data from Quaternary deposits. Geologos 17(4): 189–203.
• Racinowski R., Szczypek T., Wach T., 2001. Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Szmańda J.B., 2010. Litodynamiczna interpretacja środowiska fluwialnego na podstawie wskaźników uziarnienia – przegląd wybranych metod. Landform Analysis 12: 109–125.
• Tucker M. (red.), 1988. Techniques in Sedimentology. Blackwell Scientific Publications.
• Visher G.S., 1969. Grain-size distributions and depositional processes. Journal of Sedimentary Petrology 39: 1074–1106