Kształtowanie jakości wód zbiorników zaporowych w warunkach antropopresji rolniczej

• Autorzy: Jaguś A. , Rzętała M.

Warianty tytułu

EN

Influence of agricultural antropopression on water quality of the dam reservoirs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jakość retencjonowanych wód w zbiornikach zaporowych jest w dużej mierze uzależniona od charakteru działalności człowieka w obszarach zlewniowych. W badaniach analizowano chemizm wód zbiorników: Kozłowa Góra, Przeczyce i Łąka, funkcjonujących w zlewniach zagospodarowanych rolniczo, położonych w regionie górnośląskim (Polska południowa). Stwierdzono, że zbiorniki były często zasilane wodami płynącymi o parametrach wskazujących na ich eutrofizację, zwłaszcza w odniesieniu do zawartości azotanów (średnie roczne stężenie − NO-3 > 10 mg/dm3). Należy to wiązać z działalnością rolniczą, w tym gospodarką nawozową, prowadzoną na gruntach rolnych, zajmujących około 50% i więcej powierzchni zlewni. Proces eutrofizacji dotyczył także wód zbiornikowych, a jego przejawem były obserwowane częste zakwity glonów. W akwenach dochodziło do wzrostu odczynu wód do silnie alkalicznego włącznie. Największą żyznością wód charakteryzował się zbiornik Łąka w związku z największym rozprzestrzenieniem terenów rolniczych w jego zlewni, także w zlewni bezpośredniej. Odzwierciedlały to m.in. duże stężenia fosforanów w wodach tego zbiornika (średnio 0,389 mg/dm3 PO3-4). Badania wykazały, że antropopresja rolnicza stanowi zagrożenie dla funkcjonowania zbiorników wodnych ze względu na generowanie procesu eutrofizacji i przez to pogarszanie jakości dyspozycyjnych zasobów wodnych.

EN

The quality of water in dam reservoirs is to a large extent dependant on human activity in the adjacent area. The research focused on the chemical composition of the water bodies in the agricultural catchments: Kozlowa Gora, Przeczyce and Laka (all located in the Upper Silesian Region - Southern Poland). It was established that the reservoirs were often fed with flowing waters exhibiting eutrophication characteristics, especially with reference to nitrates content (average annual concentration − NO-3 > 10 mg/dm3). The fact should be associated with agricultural activity - including fertilization management - in the area covering at least 50% of the catchment. The eutrophication process was also observed in dam reservoirs. It might have been inferred from algae blooms. Besides, a strongly alkaline range of pH value was recorded in the water bodies. The highest water fertility was exhibited by the reservoir Laka, which may be associated with the fact that it is the area with the highest proportion of agricultural activities. It was additionally reflected by a high concentration of phosphates, on average about 0.389 mg/dm3 PO3-4 . The research revealed that the agricultural ant 4 hropopression threatens water reservoirs because of eutrophication and the subsequent deterioration of the quality of water resources.

Słowa kluczowe

PL

zbiornik zaporowy; użytkowanie terenu; gospodarka rolna; jakość wód; eutrofizacja

EN

dam water reservoir; land use; agricultural activity; water quality; eutrophication

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Proceedings of ECOpole
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 3, No. 2
• Strony: 471--476
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., tab.

Twórcy

autor

Jaguś A.

• Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, ul. Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, tel. [phone]

autor

Rzętała M.

• Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, tel. [phone]

Bibliografia

• [1] Kajak Z.: Eutrofizacja jezior. PWN, Warszawa 1979.
• [2] Kajak Z.: Eutrofizacja nizinnych zbiorników zaporowych. [W:] Procesy biologiczne w ochronie i rekultywacji nizinnych zbiorników zaporowych. Bibl. Monit. Środow., PIOŚ, WIOŚ, ZES UŁ, Łódź 1995, 33-41.
• [3] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. DzU 2002, Nr 241, poz. 2093.
• [4] Vollenweider R.A. i Kerekes J.J.: Eutrophication of waters - monitoring, assessment and control. OECD, Paris 1982.
• [5] Hill A.R. i Mccague W.P.: Nitrate concentrations in streams near Alliston, Ontario, as influenced by nitrogen fertilization of adjacent fields. J. Soil Water Conserv., 1975, 5, 46-54.
• [6] Mrkvička J. i Velich J.: Leaching of nitrogen and of other nutrients at different levels of long-term fertilization of grassland. Zesz. Nauk. Akad. Roln., Kraków (Sesja naukowa) 1989, 229, 245-259.
• [7] Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu. DzU 2007, Nr 147, poz. 1033.
• [8] Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa, Warszawa 2003.
• [9] Sapek A.: Gleba - roślina - nawożenie w gospodarce na użytkach zielonych. Wiad. Melior. Łąk., 1985, 3, 78-80.
• [10] Jaguś A. i Rzętała M.: Znaczenie zbiorników wodnych w kształtowaniu krajobrazu (na przykładzie kaskady jezior Pogorii). WNoMiŚ ATH, WNoZ UŚ, Bielsko-Biała - Sosnowiec 2008.
• [11] Rzętała M.: Funkcjonowanie zbiorników wodnych oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008.
• [12] Rzętała M.: Purification of surface waters flowing in transfer reservoirs. Series of Monographs, Polish J. Environ. Stud., 2009, 3, 43-50.
• [13] Newell A.D. i Skjelkvale B.L.: Acidification trends in surface waters in the International Program on Acidification of Rivers and Lakes. Water, Air, Soil Pollut., 1997, 93, 27-57.
• [14] Mannio J.: Recovery pattern from acidification of headwater lakes in Finland. Water, Air, Soil Pollut., 2001, 130, 1427-1432.