Wybrane problemy geomorfologiczne Mazowsza

• Autorzy: Smolska E. , Giriat D. , Tsermegas I. , Szwarczewski P. , Zawadzka-Pawlewska U. , Błoński M.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-033-001

Warianty tytułu

EN

Selected geomorphological problems of Mazovia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie charakterystycznych cech rzeźby wybranych obszarów Mazowsza ze szczególnym zwróceniem uwagi na jej uwarunkowania zarówno naturalne, jak i antropogeniczne. Przedstawiono holoceńskie zmiany w obrębie zbocza doliny Wisły na przykładzie Skarpy Ursynowskiej, zmiany w dnie doliny związane z osadnictwem olęderskim, wybrane aspekty budowy geologicznej i cechy rzeźby w okolicy Łubienicy na Wysoczyźnie Ciechanowskiej, morfologię zboczy i dna doliny dolnej Narwi w okolicy Łubienicy i Pułtuska oraz rekonstrukcję zmian środowiska przyrodniczego w okolicach Nasielska (od początku wczesnego średniowiecza po okres nowożytny).

EN

The main aim of the article is to present the landforms characteristics of the selected Mazovian areas with particular focus on its natural and anthropogenic conditions. This paper concerns the problems of: the Holocene changes within the Vistula River valley on the example of the the Ursynów Scarp development; the geomorphic changes in the bottom of the valley due to the Olęder settlements (the Kiełpińska Holm site), selected issues of geology and landscape evolution of the Ciechanowska Upland (The Lubienica-Superunki site), morphology of the slopes and of the Lower Narew Valley bottom near Łubienica and Pułtusk sites and the reconstruction of natural environment changes (from the early Middle Ages to the Early Modern Period) in the Nasielsk area.

Słowa kluczowe

PL

cechy rzeźby; zmiana naturalna; zmiana antropogeniczna; Kotlina Warszawska; Wysoczyzna Ciechanowska; dolina dolnej Narwi

EN

landforms features; natural change; anthropogenic change; Warsaw Basin; Ciechanowska upland; Lower Narew Valley

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 33
• Strony: 3--16
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., rys.

Twórcy

autor

Smolska E.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geomorfologii, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

autor

Giriat D.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geomorfologii, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

autor

Tsermegas I.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geomorfologii, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

autor

Szwarczewski P.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geomorfologii, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

autor

Zawadzka-Pawlewska U.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geomorfologii, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

autor

Błoński M.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Archeologii i Etnologii, Ośrodek Interdyscyplinarnych Badań Archeologicznych, Aleja Solidarności 105, 00-140 Warszawa

Bibliografia

• Biernacki Z. (red.), 1990. Środowisko przyrodnicze Warszawy. PWN, Warszawa.
• Bińka K., 2005. Ekspertyza próbek organogenicznych z Nasielska (grodzisko). Maszynopis przechowywany w Zakładzie Archeologii Mazowsza i Podlasia Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie.
• Bińka K., Błoński M., Szwarczewski P., 2013. Environmental evidence of human activity in the vicinity of the stronghold at Nasielsk in the oldest phases of the Early Middle Ages. W: M. Dulinicz, S. Moździoch (red), The Early Slavic Settlement of Central Europe in the light of new dating evidence. Wrocław, IAE PAN: 41–52.
• Błoński M., Szwarczewski P., 2007. Wykształcenie osadów wypełniających dno doliny Nasielnej w Nasielsku jako skutek gospodarczej działalności człowieka. W: E. Smolska, P. Szwarczewski (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. T. IV. Warszawa: 51–56.
• Błoński M., Szwarczewski P., 2010. Antropogeniczne przekształcenia doliny Nasielnej w sąsiedztwie wczesnośredniowiecznego grodziska w Nasielsku. Archeologia Polski 53(2): 291–317.
• Butrymowicz N., 1994. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Różan. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Czarnecki M., 2004. Uwagi i historycznej hydrografii Pułtuska. W: A. Dobroński, W. Grębecka (red.), Narew w dziejach i współczesności Mazowsza i Podlasia. Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wazów, Łomża: 201–210.
• Falkowski E., 1970. Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych odcinków rzek nizinnych Polski. Biuletyn Geologiczny Uniwersytetu Warszawskiego 12.
• Fijałkowski W., 1993. Skarpa Ursynowska. Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Warszawa.
• Forysiak J., 2005. Funkcjonowanie i zanik wielokorytowego układu rzecznego Warty, Neru i Grabi (dorzecze środkowej Warty) w neoholocenie. W: A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), VII Zjazd Geomorfologów Polskich. Współczesna ewolucja rzeźby Polski. IGiGP UJ, Kraków: 121–124.
• Gąsiorowski M., 2005. Historia starorzeczy Wisły w okolicach Warszawy. MS, praca doktorska. Instytut Nauk Geologicznych PAN, Warszawa.
• Gąsiorowski M., Szeroczyńska K., Obremska M., 2004. Response of zooplankton populations (Cladocera) to nutrient-loading and hydrotechnical manipulation in oxbow lakes near Warsaw (Poland). W: W. Geller i in. (red.), Proceedings of the international conference 18–22 October 2004 at the UFZ (11th Magdeburg Seminar on Waters in Central and Eastern Europe: assessment, Protection, Management): 55–56.
• Heliasz Z., Chybiorz R., Kwecko P., Bojakowska I., Tomassi-Morawiec H., Król J., 2010. Objaśnienia do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000. Ark. Pułtusk. PIG, MS, Warszawa.
• Józefaciuk C., 1991. Procesy spłukiwania i erozji wąwozowej. W: L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa: 420–425.
• Kalińska-Natriša E., Natriš M., 2016. The fan-like forms in the southern margin of the Mazovian Lowland area (Central Poland): a new hight resolution textural timing study. International Journal of Earth Science 105: 885–903.
• Kawulak M., Salamon E., Nieć M., Pacławska A., Król J., Kwecko P., Bojakowska I., Tomassi-Morawiec H., 2010. Objaśnienia do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000. Arkusz Pułtusk (411). PIG, MŚ, Warszawa
• Kawałkowa E., 2004. Osadnictwo pradziejowe i średniowieczne w dolinie dolnej Narwi. W: A. Dobroński, W. Grębecka (red.), Narew w dziejach i współczesności Mazowsza i Podlasia. Wydawnictwo, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wazów, Łomża: 149–172.
• Kuncewicz A., 1929. Plany przeglądowe miast Polskich.
• Korotaj-Kokoszczyńska M., Wałdykowski P., Zgorzelski M., 2017. Rzeźba. W: A. Richling, E. Malinowska (red.), Przyroda województwa mazowieckiego i jej antropogeniczne przekształcenia. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa: 31–54.
• Marks L., Dzierżek J., Janiszewski R., Kaczorowski J., Lindner L., Majecka A., Makos M., Szymanek M., Tołoczko-Pasek A., Woronko B., 2016. Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geologica Polonica, 66(3): 403–427. DOI:10.1515/agp-2016-0018.
• Michalska Z., 1969. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Maków Mazowiecki. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nowak J., 1958. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Serock. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nowak J., 1959. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Pułtusk. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nowak J., 1965. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Nasielsk. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nowak J., 1967. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Nasielsk. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
• Nowak J., 1969a. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Serock. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nowak J., 1969b. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Pułtusk. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Pela W., 2004. Rola Narwi w dziejach Pułtuska (w świetle źródeł archeologicznych). W: A. Dobroński, W. Grębecka (red.), Narew w dziejach i współczesności Mazowsza i Podlasia. Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wazów, Łomża: 181–199.
• Richling A., Malinowska E., (red.) 2017. Przyroda województwa Mazowieckiego i jej antropogeniczne przekształcenia, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Różycki S., 1972. Nizina Mazowiecka. W: Geomorfologia Polski, t. 2. Warszawa.
• Sarnacka Z., 1976. Objaśnienia do Szczegółowej mapy Geologicznej Polski. 1:50 000 Arkusz Piaseczno (560). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 1–54.
• Sarnacka Z., 1980. Objaśnienia do Szczegółowej mapy Geologicznej Polski 1:50 000 ark. Warszawa Wschód (524). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 1–95.
• Sinkiewicz M., 1993. Rola denudacji antropogenicznej w przeobrażeniu stoków i gleb w środkowej części Polski północnej. W: A. Kostrzewski (red.), Geoekosystem obszarów nizinnych. Komitet Naukowy PAN „Człowiek i Środowisko”, Zeszyty Naukowe 6, Wrocław–Warszawa–Kraków: 153–158.
• Sinkiewicz M., 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski północnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Smolska E., 1998. Dynamika spłukiwania na Nizinie Północnomazowieckiej na przykładzie okolic Różana. W: Referaty i Komunikaty IV Zjazdu Geomorfologów Polskich: 169–173.
• Smolska E., 2002. The intensity of soil erosion in agricultural areas in North-Eastern Poland. Landform Analysis 3: 25–33.
• Smolska E., 2003. Cechy deluwiów na przykładzie osadów stokowych pagórka w okolicy Łopuchowa na Pojezierzu Suwalskim. Prace i Studia Geograficzne WGiSR 33: 45–57.
• Smolska E., 2005. Znaczenie spłukiwania w modelowaniu stoków młodoglacjalnych. Wydawnictwo WGSR UW, Warszawa.
• Smolska E., Szwarczewski P., 2004. Skarpa Ursynowska – charakterystyka geomorfologiczna. W: Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. III Warsztaty terenowe, Warszawa 20–22 maja 2004 r.: 25–26.
• Smolska E., Szwarczewski P., Wolski P., Piwowarski M., 1997. Współczesne procesy geomorfologiczne w obrębie Skarpy Ursynowskiej i wskazania do ochrony przed ich rozwojem. W: P. Wolski (kier.), Program ochrony Skarpy Ursynowskiej na odcinku od Gucina-Gaju do Powsina – modelowe rozwiązania z zakresu ochrony i kształtowania krajobrazu terenów miejskich o szczególnych funkcjach przyrodniczych i kulturowych. Etap II. Uwarunkowania dotyczące ochrony i zagospodarowania Skarpy, 3: 1–44.
• Smolska E., Wójcik A., 2007. Zapis denudacji antropogenicznej w osadach deluwialnych okolic Różana (Nizina Północnomazowiecka). W: E. Smolska, P. Szwarczewski (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Wydawnictwo SWPR, Warszawa: 147–159.
• Starkel L., 2001. Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Monografie IGiPZ PAN 2.
• Szałygin J., 2004. Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego na Mazowszu. Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Szwarczewski P., 2007. Etapy rozcinania Skarpy Ursynowskiej (Warszawa). Prace IG AŚ w Kielcach 16: 157–171.
• Szwarczewski P., Skripkin V., Kovalukh N., 2004. Stanowisko stożek napływowy – ul. Nowoursynowska SGGW-AR. W: Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. III Warsztaty Terenowe, Warszawa 20–22 maja 2004 r.: 26–28.
• Twardy J., 2003. Cechy sedymentologiczne neoholoceńskich osadów stokowych na Wyżynie Łódzkiej i ich wartość interpretacyjna. Prace i Studia Geograficzne 33: 25–44
• Twardy J., 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Wójcik A., 2003. Znaczenie analiz sedymentologicznych w badaniach pokryw stokowych na przykładzie okolic Różana. MS, praca magisterska. WGiSG UW, Warszawa.
• Wysokiński L., 1999. Warszawska Skarpa Śródmiejska. ITB, Warszawa

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).