Kierunki rewitalizacji XIX-wiecznych postindustrialnych obiektów zabytkowych i granice ingerencji dla potrzeb nowych funkcji na wybranych przykładach z Łodzi

• Autorzy: Kadela Ł.

Warianty tytułu

EN

Trends in revitalisation of the 19th-century post-industrial historic objects and limits of interference necessary for new functions, on selected examples from Łodz

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Wyjątkowość Łodzi polega na jej wielce dynamicznym rozwoju w bardzo krótkim okresie w dziejach miasta. Z osady włókienniczej z prawami miejskimi nadanymi w 1423 roku powstało miasto przemysłowe, którego istotne przemiany zaczynają się dopiero od 1821 roku. Punktem zwrotnym, który ukształtował w efekcie układ strukturalny miasta, był o uruchomienie maszyny tkackiej zasilanej ciśnieniem pary wodnej w 1838 roku w fabryce Geyera. Uwolniło to lokalizację fabryk od sąsiedztwa nielicznych w tym rejonie rzek, a rozwój miasta nastąpił bardzo szybko, dając finalnie obraz wielkomiejskiej metropolii. Powstałe ze wzrostem popytu produktów włókienniczych na rynkach wschodnich, niewielkie fabryki przeobraziły się w zespoły z własnym układem funkcjonalno-przestrzennym. Obiekty te, które cechowały znaczące wartości historyczno-artystyczne, po wygaśnięciu przemysłu włókienniczego w Łodzi zostały opuszczone, po czym w szybkim tempie popadały w ruinę. Stanowią one ok. 20% starego miasta, przez co w świetle obecnych granic miasta są przedmiotem zainteresowań inwestorów. Omawiane przykłady kierunków rewitalizacji i granic interwencji związanych z adaptacją do nowych funkcji obrazują złożoność problemu związanego z ochroną dziedzictwa postindustrialnej Łodzi.

EN

The uniqueness of Łodz lies in its very dynamic development within a very brief period of the city history. From a weaving settlement, with its town rights granted in 1423, it grew into an industrial city whose vital transformations started as late as 1821. A turning point which in effect shaped the structural layout of the city was starting a weaving machine powered by steam pressure in the Geyer’s factory in 1838. It freed the factories from the necessity of being located on the rivers, so few in this region, and the city developed very rapidly, finally to assume the appearance of acity metropolis. Small factories established in answer to the growing demand for textile products in eastern markets, were transformed into complexes with their own functional-spatial layouts. They were characterized by significant historic – artistic values but, after the closure of the textile industry in Łodz, they were abandoned and quickly fell into ruin. They constitute app. 20% of the old town in the light of the current city limits, owing to which they are a subject of investors’ interest. The described examples of trends in revitalisation and limits of interference relating to their adaptation to new functions, reflect the complexity of the issue connected to preserving the heritage of post-industrial Łodz.

Słowa kluczowe

PL

dziedzictwo Łodzi; układ urbanistyczny; adaptacja fabryk; granica ingerencji

EN

Łodz heritage; urban layout; adaptation of factories; limit of interference

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2014
• Tom: Nr 39
• Strony: 54--66
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Kadela Ł.

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• [1] Bomanowska M., Izrael Poznański, Gazeta Wyborcza Łódź, 2.04.2010.
• [2] Gaczoł A., Kraków ochrona zabytkowego miasta rzeczywistość czy fikcja, WAM, Kraków 2009.
• [3] Kobojek G., Łódź – kalendarium XX wieku, Wydawnictwo Piątek Trzynastego, Łódź 2005.
• [4] Kośka T., Problemy ewidencjonowania nieruchomości w Łodzi jako wynik analizy archiwalnych materiałów kartograficznych dla sporządzania opracowani ekofizjograficznych, Czasopismo Techniczne, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2/2008.
• [5] Kula W., Przemysł włókienniczy w Królestwie Polskim (1831-1865), PWN, Warszawa 1956.
• [6] Lisowski M., Ciągłość – trwanie w architekturze, Czasopismo Techniczna, Architektura, Kraków 2011 s. 223-225.
• [7] Skorczyński W., Perspektywy zagospodarowania tzw. „Białych mórz” na terenach po byłych zakładach azotowych Solvay, Komisja Krajobrazu Kulturowego ITG, Sosnowiec 2008.
• [8] Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864-1914, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1994.
• [9] Rouba B.J., Dlaczego adaptacje niszczą zabytki i czy tak musi być?, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej 2009.
• [10] Rosin R., Łódź: dzieje miasta, t. I, PWN Warszawa 1980.
• [11] Rynkowska A., Ulica Piotrkowska, Wydawnictwo Łódzkie 1970.
• [12] Szmygin B. (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICMOS, Politechnika Lubelska, Warszawa – Lublin 2009.
• [13] Trzeciak P., 1000 tajemnic architektury, Nasza Księgarnia, Warszawa 1988.
• [14] Wejhert K., Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa 1984.
• [15] Wesołowski J., Dziedzictwo architektoniczne Łodzi, Renowacje i Zabytki 4/2002.
• [16] Włodarczyk-Kulak A., Kulak M., O sztuce nowej i najnowszej – Główne kierunki artystyczne w sztuce XX i XXI wieku, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko-Biała 2010