Przekształcenia budynków poprzemysłowych w Łodzi z perspektywy ochrony i konserwacji zabytków techniki

• Autorzy: Walczak Bartosz M.

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK76MONUMENTS

Warianty tytułu

EN

Transformations of post-industrial buildings in Łódź from the perspective of the protection and conservation of monuments of technology

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono podsumowanie procesów zachodzących w obrębie terenów i budynków poprzemysłowych w Łodzi oraz ocenę ich rezultatów z pozycji ochrony i konserwacji zabytków techniki. Najpierw nakreślono ewolucję stosunku do dziedzictwa przemysłowego, jaka nastąpiła w ciągu minionych 50 lat. Następnie zwrócono uwagę, że wobec nieodwracalnej deindustrializacji kluczową rolę w procesie zachowania dawnych fabryk odgrywa ich adaptacja do nowych funkcji. Podkreślono, że nie jest to w Łodzi zjawisko nowe, gdyż przekształcenia obiektów przemysłowych zachodziły tu od końca XIX wieku. Ich zakres i charakter zmieniały się wraz z sytuacją społeczno-gospodarczą, odzwierciedlając rosnącą świadomość roli postindustrialnego dziedzictwa dla tożsamości miasta. Niestety przewartościowanie objęło budynki, lecz nie ich wyposażenie, które udało się zachować jedynie szczątkowo. Wskazano także na istotną rolę prawidłowej konserwacji ślusarki okiennej oraz lic ceglanych murów, które kształtują nowy wizerunek Łodzi.

EN

This paper presents a review of the processes taking place within post-industrial areas and buildings in Łódź and an assessment of their results from the point of view of the protection and conservation of monuments of technology. First, the evolution of attitudes towards industrial heritage that has occurred over the past fifty years is outlined. Then, it was pointed out that in the face of irreversible deindustrialization, their adaptation to new uses plays a key role in the process of preserving old factories. It was emphasized that this is not a new phenomenon in Łódź, as the transformation of industrial facilities has been taking place here since the end of the nineteenth century. Their scope and nature changed with the socio-economic situation,reflecting the growing awareness of the role of industrial heritage in the city’s identity. Unfortunately,the revaluation concerned the buildings, but not their equipment, which was scarcely preserved. The important role of proper maintenance of window frames and facing brick walls, which shape the new image of Łódź, was also pointed out.

Słowa kluczowe

PL

ochrona i konserwacja zabytków techniki; adaptacja budynków pofabrycznych; dziedzictwo przemysłowe Łodzi

EN

protection and conservation of monuments of technology; adaptive reuse of postindustrial buildings; industrial heritage of Łódź

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 76
• Strony: 49--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., il.

Twórcy

autor

Walczak Bartosz M.

• Instytut Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej

• https://orcid.org/0000-0002-9429-9626

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Czapliński Tadeusz, Launer Jerzy, Miejsca pamięci narodowej w Łodzi. Martyrologia i walka 1939–1945, Łódź 1972.
• 2. Czkwianianc Artem, Kozicki Jan, Urban Tadeusz, Żeliwo jako materiał konstrukcyjny XIX-wiecznych obiektów przemysłowych, „Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej: Budownictwo” 2009, nr 59, s. 87–104.
• 3. Dąbrowski Jacek, Walczak Bartosz M., Nieoczywista rola ruin poprzemysłowych w krajobrazie kulturowym Polski, „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego” 2018, nr 6, s. 43–52.
• 4. Gasidło Krzysztof, Problemy przekształceń terenów poprzemysłowych, Gliwice 1998.
• 5. Ginsbert Adam, Łódź – studium monograficzne, Łódź 1962.
• 6. Ihnatowicz Ireneusz, Przemysł łódzki w latach 1860–1900, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
• 7. Jaworowski Henryk, Kozicki Jan, Rewitalizacja budynków poprzemysłowych. Problemy i możliwości, [w:] Rewitalizacja miast poprzemysłowych. Rola dziedzictwa kulturowego, red. Bartosz M. Walczak, Łódź 2006, s. 133–144.
• 8. Katalog architektury i budownictwa w Polsce: województwo miejskie łódzkie, Warszawa 1988.
• 9. Kotlicka Joanna, Przemiany morfologiczne terenów przemysłowych Łodzi, Łódź 2008.
• 10. Kowalski Witold, Leksykon łódzkich fabryk, Łódź 1999.
• 11. Liszewski Stanisław, Przemiany funkcjonalne i przestrzenne terenów przemysłowych Łodzi, „Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN” 1997, nr 47, s. 23–38.
• 12. Lubiak Jarosław, Fabryki w Łodzi – przełamywanie kanonów, „Architektura-Murator” 2001, nr 4 (79), s. 24–33.
• 13. Piech Maria, Przemiany funkcjonalne terenów przemysłowych w latach 1988–1996 (w granicach kolei obwodowej), Łódź 2004.
• 14. Popławska Irena, Architektura przemysłowa Łodzi, Warszawa 1973.
• 15. Rawicka Anna, Wprowadzenie funkcji usługowej do obiektów pofabrycznych w skali zespołu i pojedynczego obiektu na przykładzie łódzkich studiów przypadku, [w:] Wartość funkcji w obiektach zabytkowych, red. Bogusław Szmygin, Lublin 2014, s. 243–256.
• 16. Riley Ray, Łódź textile mills: indigenous culture or functional imperatives?, „Industrial Archaeology Review” 1998, t. 20, nr 1, s. 91–104.
• 17. Starczewska Maria, Współczesne dzieje dawnych zespołów fabrycznych w Łodzi, „Architectus” 1999, nr 1 (5), s. 57–68.
• 18. Stefański Krzysztof, Wielkie rody fabrykanckie Łodzi i ich rola w ukształtowaniu oblicza miasta, Łódź 2014.
• 19. Sumorok Aleksandra, Architektura i urbanistyka Łodzi okresu realizmu socjalistycznego, Warszawa 2010.
• 20. Szygendowski Wojciech, Walczak Bartosz M., Adaptacje zespołów zabytkowych we współczesnych realiach społeczno-gospodarczych na przykładzie dziedzictwa poprzemysłowego Łodzi, [w:] Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, red. Bogusław Szmygin, Warszawa–Lublin 2009, s. 137–157.
• 21. van Uffelen Chris, Re-Use Architecture, Salenstein 2010.
• 22. Ugorowicz Piotr, Art_Inkubator. Przykład modelowej adaptacji zabytku poprzemysłowego, „Renowacje i Zabytki” 2016, nr 1 (57), s. 122–132.
• 23. Walczak Bartosz M., British experience in the conversion and rehabilitation of textile mills and the lessons for comparable work in Łódź, Poland, rękopis rozprawy doktorskiej wykonanej pod kierunkiem prof. F.A. Walkera i prof. K. Pawłowskiego, University of Strathclyde, Glasgow 2002.
• 24. Walczak Bartosz M., Kurzac Anna, Problems of restoration of window frames in the 19th-century industrial facilities on the example of Łodź, „Civil And Environmental Engineering Reports” 2012, nr 9, s. 153–164.
• 25. Witwicki Michał, Kryteria oceny wartości zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków, „Ochrona Zabytków” 2007, nr 1, s. 77–98.
• Dokumentacja / Documentation
• 26. Kępczyńska-Walczak Anetta, Fabryka Kinzlera, Gdańska 78–80, Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego, Łódź 2014 (w zbiorach Urzędu Miasta Łodzi).
• Akty prawne / Legal acts
• 27. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Łodzi, nr 1, poz. 1–11, 1971.
• 28. Zarządzenie nr 6843 /VIII/21 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 26 marca 2021 r.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).