Luminescencyjne datowania w badaniach geoarcheologicznych

• Autorzy: Kalicki Tomasz , Głuszewski Wojciech , Frączek Marcin , Przepióra Paweł

Warianty tytułu

EN

Luminescent dating in geoarchaeological research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono wyniki kilku interdyscyplinarnych geologicznych datowań wykonanych metodami optycznymi. Wiek starszych osadów, głównie plejstoceńskich określono za pomocą termoluminescencji (TL). Młodsze holoceńskie osady datowano z wykorzystaniem optycznie stymulowanej luminescencji (OSL). Na przykładzie osadów mineralnych zawierających kwarc wyjaśniono podstawy obu technik datowania. Często są one stosowane naprzemiennie, w zależności od materiału i jego szacowanego wieku. Metoda OSL rekomendowana jest do badania próbek na stanowiskach archeologicznych. W obu technikach analitycznych mierzy się wielkości dawek pochłoniętych naturalnego promieniowania jonizującego. Zwrócono uwagę na znaczenie laboratoryjnych źródeł promieniowania gamma w wyznaczaniu krzywych kalibracji.

EN

The article discusses the results of several interdisciplinary studies on the dating of geological sediments with optical methods. The age of older sediments, mainly Pleistocene ones, was determined by thermoluminescence (TL). Younger Holocene sediments were dated using optically stimulated luminescence (OSL). The basics of both methods of dating sediments containing quartz are explained. The OSL method is successfully used to determine the age of mineral sediment in archaeological sites. The basis of both analytical techniques is the measurement of the amount of absorbed doses of natural ionizing radiation. Also the importance of laboratory gamma radiation sources used for the determination of calibration curves has been emphasized.

Słowa kluczowe

PL

luminescencja; datowanie; termoluminescencja; optycznie stymulowana luminescencja; geologia; archeologia

EN

luminescence; dating; thermoluminescence; optically stimulated luminescence; geology; archaeology

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Nukleoniczne
• Czasopismo: Postępy Techniki Jądrowej
• Rocznik: 2021
• Tom: z. 3
• Strony: 34--41
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kalicki Tomasz

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii, Zespół Laboratoriów Geomorfologiczno-Hydrologicznych Kielce

autor

Głuszewski Wojciech

• Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Warszawa

autor

Frączek Marcin

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii, Zespół Laboratoriów Geomorfologiczno-Hydrologicznych Kielce

autor

Przepióra Paweł

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii, Zespół Laboratoriów Geomorfologiczno-Hydrologicznych Kielce

Bibliografia

• [1] Bluszcz A., 2000. Datowanie luminescencyjne osadów czwartorzędowych - teoria, ograniczenia, problemy interpretacyjne. Zeszyty Naukowe. Matematyka - Fizyka / Politechnika Śląska, 86, Wyd. Politechniki Śląskiej.
• [2] Fedorowicz S., 2011. Metodyczne badania w luminescencyjnym datowaniu osadów czwartorzędowych. Annales - Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Sectio B 66 (1), s.35-52.
• [3] sekcjaarcheo.pl/metoda-badan-termoluminescencyjnych
• [4] Chruścińska A., Jesionowski B., Oczkowski H. L., Przegiętka K. R., 2008. Using the TL single-aliquot regenerative -dose protocol for the verification of the chronology of the Teutonic Order Castle in Malbork. Geochronometria, 30, s. 61-67.
• [5] Bluszcz A., Pazdur M., F., 1987. Thermoluminescence dating of the Middle Paleolithic at Wadi Kubbaniya, [w:] The Prehistory of Wadi Kubbaniya, t. 2, Stratigraphy, paleoeconomy, and environment, F. Wendorf, R. Schild, A. Close red., Dallas, s. 270–273.
• [6] Buko A., Dzieńkowski T., Kusiak J., 2008. Próba datowania ceramiki wczesnośredniowiecznej metodą termoluminescencji: przykład badań zespołu grodowego w Busównie.
• [7] Kalicki T., Frączek M., Przepióra P., Kusztal P., Kłusakiewicz E., Malęga E., 2019. Late Quaternary geomorphology and geoarchaelogy in the rivers of the Holy Cross Mountains region, Central Europe, Quaternary Research 91 (2), s. 584-599. [8] Kalicki T., Przepióra P., Podrzycki Ł., 2017. Budowa i wiek wyższej terasy Kamionki na odcinku Suchedniów–Rejów. Acta Geographica Lodziensia, 106, s. 53-64, ISSN 0065-1249, cISSN 2451-0319.
• [9] Przepióra P., Żurek K., Kalicki T., Frączek M., Wawrusiewicz A., Piasecki A., Piasecka K., Fularczyk K., Biesaga P., Malęga E., 2019. Geoarchaeology of “Valley Forts”: Case study at Jatwieź Duża (Podlasie, E-Poland) -first results. 5th International Scientific Conference Geobalcanica
• 2019 Proceedings. Geobalcancia Society – Sofia, Republic of Bulgaria, s 43-50, ISSN 1857-7636.
• [10] Kalicki T., Głuszewski W., Frączek M., Przepióra P., Żurek k., 2020. Wykorzystanie datowań OSL w interdyscyplinarnych badaniach stanowisk archeologicznych na przykładzie Jatwiezi Dużej (NE Polska). Książka streszczeń XX Konferencji naukowej „Analiza Chemiczna w Ochronie Zabytków”, Warszawa, s. 20-22.
• [11] Kalicki T., Chwałek S., Przepióra P., Frączek M., Kusztal P., Chrabąszcz M., Konstantinovski Puntos C., 2021. Sediments and age of terraces and floodplains of the Ezousas River in SW Cyprus. Acta Geobalcanica, 7-1, s. 1-6.
• [12] Głuszewski W., 2017. Radiation Technology Series No. 6, Uses of Ionizing Radiation for Tangible Cultural Heritage Conservation, IAEA, Chapter 18, 20.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).