Naturalne przyprawy roślinne - skład chemiczny i właściwości prozdrowotne. Charakterystyka przypraw

• Autorzy: Kardas M. , Toczyńska K. , Grochowska-Niedworok E.

Warianty tytułu

EN

Natural vegetal spices - their chemical composition and health-promoting properties. Characteristics of spices

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule oceniono skład chemiczny przypraw, któremu zawdzięczają swoje właściwości. Scharakteryzowano zarówno składniki odżywcze, jak i nieodżywcze przypraw: węglowodany, białka, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne, olejki eteryczne, alkaloidy, glikozydy (antocyjany, flawonoidy), karotenoidy, garbniki, fitoncydy i inne. Przedstawiono prozdrowotne właściwości takich przypraw, jak czosnek, oregano, tymianek, majeranek, bazylia, kminek, rozmaryn, lubczyk, koper ogrodowy, kminek, liść laurowy, czarny pieprz, kurkuma, imbir, cynamon, goździki, anyż oraz szafran. Wiele z nich ma działanie przeciwwirusowe, bakteriobójcze, bakteriostatyczne oraz antyoksydacyjne, dlatego mają korzystny wpływ na organizm człowieka i mogą pomóc w profilaktyce oraz zwalczaniu chorób.

EN

The article presents the specific chemical composition of spices, through which they owe their unusual properties. The following nutrients and non-nutritive ingredients of spices were characterized: carbohydrates, proteins, fats, vitamins and minerals, ethereal oils, alkaloids, glycosides (anthocyainns, flavonoids), carotenoids, tannins, phytoncides and others. Health promoting properties of spices such as garlic, oregano, thyme, marjoram, basil, cumin, rosemary, lovage, dill, cumin, bay leaf, black pepper, turmeric, ginger, cinnamon, cloves, star anise and saffron were discussed. Many of them have antiviral, bactericidal, bacteriostatic and antioxidant activity; therefore, they have a beneficial effect on the human body and can help in the prevention and control of diseases.

Słowa kluczowe

PL

przyprawy; skład chemiczny; właściwości prozdrowotne

EN

spices; chemical composition; health promoting properties

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Spożywczy
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 70, nr 12
• Strony: 36--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz.

Twórcy

autor

Kardas M.

• Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

autor

Toczyńska K.

• Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

autor

Grochowska-Niedworok E.

• Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Bibliografia

• [1] Balasasirekha R. 2014. „Spices- the Spice of life”. European Journal of Food Science and Technology 2 (1) : 29-40.
• [2] Baraniak Justyna, Małgorzata Kania. 2014. „Surowce roślinne i inne wybrane składniki preparatów prozdrowotnych przeznaczone do stosowania u dzieci”. Postępy Fitoterapii 1: 48-53.
• [3] Czerwińska Dorota. 2005. „Korzenne aromaty”. Przegląd Gastronomiczny 9 (59) : 8-9.
• [4] Czosnowska Elżbieta, Alina Mścisz. 2008. „Oregano – fascynująca przyprawa, ale czy tylko? Możliwe zastosowania, substancje aktywne, właściwości terapeutyczne”. Postępy Fitoterapii 9 (4) : 233-239.
• [5] Ding Mingshuang, Matthew Leach, Helen Bradley. 2013. „The effectiveness and safety of ginger for pregnancy-induced nausea and vomiting: A systematic review”. Women Birth. 26 (1) : e26-e30.
• [6] Dzida Katarzyna. 2010. „Nutrients contents in sweet basil (Ocimum basilicum L.) herb depending on calcium carbonate dose and cultivar”. Acta Scientiarum Polonorum. Hortorum Cultus 9 (4) :143-151.
• [7] Ereifej Khalil I., Hao Feng, Taha M. Rababah, et al. 2015. „Microbiological Status and Nutritional Composition of Spices Used in Food Preparation”. Food and Nutrition Sciences 6 (12) : 1134-1140.
• [8] Frohne Dietrich. 2010. Leksykon roślin leczniczych. Wrocław: MedPharm.
• [9] Hozyasz Kamil, Magdalena Chełchowska. 2005. „Efekty wprowadzenia przypraw orientalnych do polskiej diety”. Postępy Fitoterapii 6 (3-4) : 68-70.
• [10] Kazimierczak Renata, Ewelina Hallmann, Renata Kazimierczyk, Ewa Rembiałowska. 2010. „Zawartość przeciwutleniaczy w ziołach przyprawowych pochodzących z produkcji ekologicznej i konwencjonalnej”. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 55 (3) : 164-170.
• [11] Kobylińska Agnieszka, Krystyna Janas. 2015. „Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka”. Postępy Hig Med Dośw. 69 : 51-62.
• [12] Korczak Józef. 2007. Przyprawy i ich rola w kształtowaniu jakości sensorycznej produktów spożywczych i potraw. W Zmysły a jakość żywności i żywienia. 111-128. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej.
• [13] Kozłowska Aleksandra, Dorota Szostak-Węgierek. 2014. „Flavonoids-food sources and health benefits”. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 65 (2) : 79-85.
• [14] Kudełka Wanda, Agata Kosowska. 2008. „Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom”. Zeszyty Naukowe/Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 781 : 83-111.
• [15] Majewska Monika, Hanna Czeczot. 2009. „Flawonoidy w profilaktyce i terapii”. Farmacja Polska 65 (5) : 369-377.
• [16] Makała Halina. 2010. „Przyprawy do żywności – charakterystyka i właściwości”. Przemysł Spożywczy 64 (11) : 32-35.
• [17] Melnyk John, Sunan Wang, Massimo Marcone. 2010. „Chemical and biological properties of the world’s most expensive spice: Saffron”. Food Research International 43 (8) : 1981-1989.
• [18] Muszyńska Bożena, Maciej Łojewski, Jacek Rojowski i wsp. 2015. „Surowce naturalne mające znaczenie w profilaktyce i wspomagające leczenie depresji”. Psychiatria Polska 49 (3) : 435-453.
• [19] Neweril-Guz Joanna. 2012. „Przeciwutleniające właściwości majeranku ogrodowego Origanum majorana L.”. Problemy Higieny i Epidemiologii 93 (4) : 834-837.
• [20] Newerli-Guz Joanna. Maria Śmiechowska. 2009. „Ocena zawartości piperyny w czarnym pieprzu ziarnistym Piper nigrum L.”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 42 (3) : 827-830.
• [21] Newerli-Guz Joanna, Maja Pych. 2012. „Właściwości przeciwutleniające imbiru (Zingiber officinale Roscoe) ”. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 73 (9) : 28-33.
• [22] Newerli-Guz Joanna. 2011. „Zawartość piperyny w różnych rodzajach pieprzu dostępnych na rynku trójmiasta”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 44 (3) : 890-893.
• [23] Peter Kuruppacharil V. 2004. Handbook of herbs and spices. Vol. 2. England: Woodhead publishing.
• [24] Piątkowska Ewa, Aneta Kopeć, Teresa Leszczyńska. 2011. „Antocyjany –charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka”. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 4 (77) : 24-35.
• [25] Prakash Jamuna. 2010. „Chemical composition and antioxidant properties of ginger root (Zingiber officinale)”. Journal of Medicinal Plants Researc 4 (24) : 2674-2679.
• [26] Przeor Monika, Ewa Flaczyk. 2014. „Porównanie aktywności przeciwutleniającej przypraw ziołowych stosowanych w kuchni polskiej i suszu liści morwy białej”. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego 1 : 56-60.
• [27] Przybylska Sylwia. 2015. „Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy”. Problemy Higieny i Epidemiologii 96 (2) : 414-420.
• [28] Raczuk Jolanta, Elżbieta Biardzka, Justyna Daruk. 2008. „Zawartość Ca, Mg, Fe i Cu w wybranych gatunkach ziół i ich naparach”. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 5 (1) : 33-40.
• [29] Seidler-Łożykowska K., E. Kozik, A. Golcz i wsp. 2006. „Zawartość makroelementów i olejku eterycznego w surowcach wybranych gatunków roślin zielarskich z upraw ekologicznych”. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 51 (2) : 161-163.
• [30] Skolimowska Urszula, Janusz Skolimowski, Anna Wędzisz. 2012. „Badanie właściwości przeciwutleniających metyloeugenolu”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 45 (2) : 165-170.
• [31] Steinka Izabela, Anita Kukułowicz. 2008. „Biostatyczne oddziaływanie miazgi i roztworów roślinnych na gronkowce”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 41 (2) : 191-196.
• [32] Suliburska Joanna, Karolina Kaczmarek. 2011. „Zawartości żelaza, cynku i miedzi w wybranych przyprawach dostępnych na rynku polskim”. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 62 (3) : 271-274.
• [33] Szustakowska-Chojnacka Maria. 2007. 100 roślin w twojej kuchni. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• [34] Śledź Magdalena, Dorota Witrowa-Rajchert. 2010. „Składniki biologicznie czynne w suszonych ziołach-czy ciągle aktywne”. Kosmos 61 (2) : 319-329.
• [35] Terlikowska Katarzyna, Anna Witkowska, Sławomir Terlikowski. 2014. „Kurkumina w chemoprewencji raka piersi”. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 68 : 571-578.
• [36] Tomas Marcin, Wioleta Pietrzak, Renata Nowak. 2012. „Substancje pochodzenia naturalnego w walce z zakażeniami Helicobacter pylori”. Postępy Fitoterapii 1 : 22-27.
• [37] Ulewicz-Magurska Beata, Michalina Wesołowski. 2012. „Analiza porównawcza zawartości wybranych biopierwiastków w ziołach o właściwościach leczniczych i przyprawowych”. Bromatologia Chemia Toksykologiczna 45 (1) : 5-11.
• [38] Vafa Mohammad Reza, et al. 2012. „Effects of Cinnamon Consumption on Glycemic Status, Lipid Profile and Body Composition in Type 2 Diabetes Patients”. International Journal of Preventive Medicine 3 (8) : 531-6.
• [39] Van Wyk Ben-Eric, Michael Wink. 2008. Rośliny lecznicze świata. Wrocław: MedPharm. [40] Zalega Justyna, Dorota Szostak-Węgierek. 2013. „Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych”. Problemy Higieny i Epidemiologii 94 (1) : 59-70.