Dynamika zmian klimatycznych w pliocenie i plejstocenie dolnym oraz granica neogen/ czwartorzęd w osadach z południowego Mazowsza (środkowa Polska) na podstawie danych palinologicznych

Winter, H.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Dynamika zmian klimatycznych w pliocenie i plejstocenie dolnym oraz granica neogen/ czwartorzęd w osadach z południowego Mazowsza (środkowa Polska) na podstawie danych palinologicznych

Autorzy

Winter H.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The dynamics of climatic changes in the Pliocene and lower Pleistocene, and the Neogene/ quaternary transition in sediments from southern Mazovia (central Poland) on the basis of palynological data

Języki publikacji

Abstrakty

Podczas prac kartograficznych prowadzonych w celu realizacji arkusza Nowe Miasto nad Pilicą Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski (SMGP) 1:50 000 wykonano następujące otwory badawcze: Wólka Ligęzowska, Wysokin, Sacin, Ceteń 8 i Ceteń 9. Osady występujące w profilach Wysokin, Sacin, Ceteń 8 i Ceteń 9 reprezentowały formację preglacjalną z charakterystycznymi warstwami piaszczystymi, mułkowymi, piaszczysto-mułkowymi i ilastymi, często z humusem i przewarstwieniami torfu. Seria z Wólki Ligęzowskiej miała charakter jeziorno-bagienny. W celu rekonstrukcji zmian roślinności i klimatu posłużono się metodą analizy pyłkowej. Historię zmian roślinności odniesiono do wydzielonych poziomów pyłkowych, które pogrupowano w fazy rozwoju roślinności, a następnie okresy klimatyczno-stratygraficzne. Podstawę do wydzielenia tych faz i okresów stanowiły: podobieństwo florystyczne lokalnych zespołów poziomów pyłkowych (L PAZ), występowanie elementów flory subtropikalnej (P2), arktycznotrzeciorzędowej (A), procentowy udział poszczególnych taksonów w poziomach pyłkowych, procentowy udział taksonów ciepłoumiarkowanych (A1) i chłodnoumiarkowanych (A2), należących do geoflory arktycznotrzeciorzędowej (A). Ponadto wzięto pod uwagę stosunek wartości pyłku drzew i krzewów (AP) do pyłku krzewinek i roślin zielnych (NAP) jako wskaźnik odlesienia i otwartości krajobrazu, skład taksonomiczny oraz procentowy udział NAP, wskazujący na charakter zbiorowisk występujących na siedliskach otwartych. Okresy klimatyczno-stratygraficzne stanowią podstawę do podziału stratygraficznego badanych osadów i jednocześnie dokumentują wielkoskalowe zmiany klimatyczne, wyrażające globalne zmiany klimatu. Interpretacja danych palinologicznych pozwala na określenie wieku osadów z Wólki Ligęzowskiej. Dane pyłkowe pozwalają na korelację fazy 1 WL z poziomem XIII Sequoiapollenites i odniesienie do piętra zankl. Następne fazy, 2 i 3 WL, odniesiono do poziomu XIV Faguspollenites. W związku z brakiem poziomu pyłkowego dla fazy 4 WL zaproponowano wydzielenie poziomu XV Pinuspollenites. Okres II skorelowano z piętrem piacenz. Zapis silnego ochłodzenia klimatu, jaki występował między II i III okresem klimatyczno-stratygraficznym w Wólce Ligęzowskiej, można korelować z globalnymi zmianami klimatycznymi występującymi na granicy neogen/ czwartorzęd, które są datowane astronomicznie na 2,588 Ma, a strop osadów okresu II należy korelować z morskim stadium izotopowym MIS 103. Sekwencja zmian roślinności i klimatu z Wólki Ligęzowskiej doskonale koreluje się z globalnymi zmianami klimatycznymi charakterystycznymi dla pliocenu (do 2,6 Ma) i plejstocenu dolnego. W profilach z Wysokina, Sacina, Cetenia 8 udokumentowano głównie zapis palinologiczny schyłku okresów ciepłych i okresy zimne zgodne z cyklem zmian klimatycznych w plejstocenie dolnym, w którym występują oziębienia i ocieplenia klimatu związane z rozwojem i zanikiem pokrywy lodowcowej na półkuli północnej. Facje rzeczne, z których w większości jest zbudowana formacja preglacjalna, powodują występowanie luk w zapisie palinologicznym, a stopień rozpoznania zmian roślinności w tym czasie jest bardzo ogólny. W miarę konsekwentny przebieg zmian roślinności i klimatu pozwala na wyróżnienie w obrębie plejstocenu dolnego nowej jednostki klimatyczno-stratygraficznej – ocieplenia ceteń. Na podstawie wyników analizy pyłkowej wiek osadów skorelowano z innymi stanowiskami z Polski i Europy.

Mapping survey carried out within the Detailed Geological Map of Poland, 1:50,000, sheet Nowe Miasto nad Pilicą, included drillings at the following locations: Wólka Ligęzowska, Wysokin, Sacin, Ceteń 8 and Ceteń 9. Sediments of Wysokin, Sacin and Ceteń 8 and 9 represented a preglacial series with characteristic sandy, silty, sandy-silty and clayey layers, frequently with humus and interbeddings of peat. The series from Wólka Ligęzowska was of a lacustrine-boggy type. Changes in vegetation and climate were reconstructed by means of pollen analysis. The history of vegetational changes was referred to the distinguished Local Pollen Assemblage Zones, grouped into phases of vegetational development and, eventually, into climatostratigraphic periods. Climatostratigraphic periods provided a basis for the distinction of stratigraphic units within the examined sediments and served as a record of large-scale climatic changes resulting from global climate changes. The phases and periods were defined on the basis of: floral similarity of L PAZ, occurrence of subtropical (P2) and arctic-Tertiary (A) elements and their frequency, percentage values of particular taxa in zones, percentage values of warm-moderate (A1) and cool-moderate (A2) taxa of the arctic-Tertiary (A) geoflora, AP/NAP ratio (pollen of trees and shrubs/ pollen of dwarf shrubs and herbaceous plants) as an indicator of deforestation and landscape openness, percentage values and taxonomic composition of NAP. Interpretation of the obtained palynological data provided a basis for determining the age of sediments from Wólka Ligęzowska. Pollen data support a correlation of phase 1 WL with zone XIII Sequoiapollenites (Piwocki, Ziembińska-Tworzydło, 1995, 1997) and with the Zanclean. The subsequent phases, 2 and 3 WL, are conformable with zone XIV Faguspollenites. As phase 4 WL could not be assigned to any zone, distinction of zone XV Pinuspollenites was proposed. Phase II was correlated with the Piacenz. The strong climatic cooling, recorded in Wólka Ligęzowska between climatostratigraphic periods II and III, is likely to correspond to global climatic changes typifying the Neogene/ Quaternary boundary, astronomically dated to 2.588 Ma, while the top part of period II sediments should be correlated with MIS (Marine Isotope Stage) 103. The sequence of vegetational and climatic changes from Wólka Ligęzowska shows an excellent correlation with global climatic changes typifying the Pliocene (up to ca. 2.6 My) and Lower Pleistocene. The sections of Wysokin, Sacin and Ceteń 8 bear mainly a palynological record of the closing phases of warm and cold periods, conformable with the Lower Pleistocene cycle of climatic changes, following the de¬velopment and disappearance of glacial cover in the Northern Hemisphere. Regrettably, the most of the preglacial series are formed by fluvial facies: the palynological record includes gaps, allowing only for a partial reconstruction of the vegetational changes proceeding in this time. Within the Lower Pleistocene, the climatostratigraphic unit of the Ceteń warming was defined. Results of pollen analysis provided a basis for correlating the age of sediments with other Polish and European sites.

Słowa kluczowe

analiza pyłkowa pliocen plejstocen dolny granica neogen granica czwartorzęd zmiany klimatu zmiany roślinności środkowa Polska

pollen analysis Pliocene Lower Pleistocene Neogene transition Quaternary transition vegetational changes climatic changes central Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2015

Tom

T. 202

Strony

53--106

Opis fizyczny

Bibliogr. 159 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Winter H.

hanna.winter@pgi.gov.pl

Emerytowany pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

1. AALBERSBERG G., LITT T., 1998 - Multiproxy climate reconstructions for the Eemian and Early Weichselian. J. Quatern. Sci., 13, 5: 367-390.
2. AKMAN Y., 1982 - Climats et bioclimats méditerranées en Tourquie. Ecol. Mediterranea, 8: 1-2.
3. ALEKSANDROWICZ S., BIRKENMAJER K., BURCHART J., CIEŚLIŃSKI S., DADLEZ R., KUTEK J., NOWAK W., ORŁOWSKI S, SZULCZEWSKI M., TELLER L., 1975 - Zasady polskiej klasyfikacji i nomenklatury stratygraficznej. Wydaw. Geol., Warszawa.
4. ANDERSEN S.Th., 1961 - Vegetation and its environment in Denmark in the Early Weichselian Glacial (Last Glacial). Danm. Geol. Unders., 2: 75.
5. AQUIRRE E., PASINI G., 1985 - The Pliocene-Pleistocene boundary. Episodes, 8, 2: 116-120.
6. AREŃ B., 1957 - Atlas geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. Z. 11. Trzeciorzęd. Wydaw. Geol., Warszawa.
7. BADURA J., PRZYBYLSKI K., SALOMON T., WINTER H., 2006-Sedymentologiczny i paleobotaniczny zapis zmian klimatu w plioceńskich osadach rzecznych południowo-wschodniej części Niziny Śląskiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 421: 1-14.
8. BALIŃSKA-WUTTKE K., 1964 - Badania morfometryczne ziarn piasków plejstoceńskich w dorzeczu Rawki. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 3.
9. BAŁUK A., 1987 - Osady preglacjalne z Opaleńca koło Chorzeli (Równina Kurpiowska). W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstotocenu w Polsce (red. A. Jahn, S. Dyjor): 67-76. Ossolineum, Wrocław.
10. BARANIECKA M.D., 1975 - Znaczenie profilu z Ponurzycy dla badań genezy i wieku preglacjału Mazowsza. Kwart. Geol., 19, 3: 651-662.
11. BARANIECKA M.D., 1991 - Profil Różce na tle podstawowych profili osadów preglacjalnych na południowym Mazowszu. Prz. Geol., 39, 5/6: 254-257.
12. BARTOLI G., SARNTHEIN M., WEINELT M., ERLENKEUSER H., GARBE-SCHÖNBERG D., LEA D.W., 2005 - Final closure of Panama and the onset of northern hemisphere glaciation. Earth and Planetary Science Letters, 237: 33-44.
13. BASSINOT F.C., LABEYRIE L.D., VINCENT E., QUIDEL- LEUR X., SHACKLETON N.J., LANCELOT Y., 1994 - The astronomical theory of climate and the age of Bruhnes-Matuyama magnetic reversal. Earth and Planetary Science Letters, 126: 91-108.
14. BER A., LINDNER L., MARKS L., 2007 - Propozycja podziału stratygraficznego czwartorzędu Polski. Prz. Geol., 55, 2: 115-118.
15. BERTINI A., 1994 - Messinian-Zanclean vegetation and climate in North-Central Italy. Hist. Biol., 9: 3-10.
16. BIRKENMAJER K., WOROBIEC E., 2013 - Pliocene freshwater pollen-bearing deposits in the Mizerna-Nowa borehole, West Carpathians, Poland. Geol. Quart., 57, 1: 73-88.
17. BORÓWKO-DŁUŻAKOWA Z., 1968 - Palinologiczne opracowania osadów z Cetenia. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
18. BORÓWKO-DŁUŻAKOWA Z., 1977 - Diagram palinologiczny z profilu Ceteń nad Drzewiczką. W: Przewodnik Sympozjum Terenowego pt. „Czwartorzęd zachodniej części regionu świętokrzyskiego” (red. L. Lindner, Z. Michalska). Kielce, 6-10 czerwca 1977 r.: 126-127. Wydaw. Geol., Warszawa.
19. BUJAK Ł., 2007 - Środowisko preglacjału południowej części Niziny Mazowieckiej -zapis w cechach teksturalnych i strukturalnych [pr. doktor.]. Arch. WGiSR UW, Warszawa.
20. BUJAK Ł., 2010 - Osady preglacjalne południowej części Niziny Mazowieckiej w świetle wyników analizy minerałów ciężkich. Biul. Państw. Inst. Geol., 438: 19-32.
21. CRABBE J.A., JEREMY A.C., MICKEL J.T., 1975 - New generic sequence for the Pteridophyte herbarium. Fern Gaz., 11, 2/3: 141-162.
22. DINIZ F., 1984 - Etude palynologique du bassin pliocène de Rio Maior. Paléobiologie Continentale, 14: 259-267.
23. DONDERS T.H., KLOOSTERBOER-VAN HOEVE M.L., WESTERHOFF W., VERREUSSEL R.M.C.H., LOTTER A.F., 2007-Late Neogene continental stages in NW Europe revisited. Earth Sci. Rev., 85: 161-186.
24. DRESS M., 2005 - An evaluation of the Early Pleistocene chronology of The Netherlands [www.PalArch.nl]. Vertebrate palaeontology, 1, 1: 1-46.
25. ERDTMAN G., 1960 - The acetolysis method. Svensk. Botan. Tidskr., 54, 4.
26. FAEGRI K., IVERSEN J., 1989 - Identification keys for the Northwest European pollen flora. W: Textbook of pollen analysis, 4th edn (revised by K. Faegri et al. ): 237-320. John Wiley & Sons, Chichester.
27. FAUQUETTE S., GUIOT J., SUC J-P., 1998 - A method for climatic recontruction of the Mediterranean Pliocene using pollen data. Palaegeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 144: 183-201.
28. FERNÁNDEZ-MAZUECOS M., VARGAS P., 2010 - Ecological rather than geographical isolation dominates Quaternary formation of Mediterranean Cistus species. Molecular Ecology, 19, 7: 1381-1395.
29. GIBBARD P.L., HEAD M.J., MICHAEL J.C. WALKER. J.C. and THE SUBCOMMISSION ON QUATERNARY STRATIGRAPHY, 2009 - Formal ratification of the Quaternary System/Period and the Pleistocene Series/ Epoch with a base at 2.58 Ma. J. Quatern. Sci., 25: 96-102.
30. GOŹDZIK J., JANCZYK-KOPIKOWA Z., KONECKA-BETLEY K., LINDNER L., MADEYSKA T., MAKOWSKA A., MOJSKI J.E., RZECHOWSKI J., 1988 - Zasady polskiej klasyfikacji terminologii i nomenklatury stratygraficznej czwartorzędu. Instr. Met. Bad. Geol., 47.
31. GRANOSZEWSKI W., 2003 - Late Pleistocene vegetation history and climatic changes at Horoszki Duże, eastern Poland: a paleobotanical study. Acta Palaeobot., Supp., 4.
32. GUZMÁN B., VARGAS P., 2005 - Systematics, character evolution, and biogeography of Cistus L. (Cistaceae) based on ITS, trnL-trnF, and matK sequences. Mol. Phylogenet. Evol., 37: 644-660.
33. HAHNE J., ELLWANGER D., STRITZKE R., 2008 - Evidence for a Waalian thermomer pollen record from the research borehole Heidelberg UniNord, Upper Rhine Graben, Baden-Württemberg. E & G Quatern. Sci. J., 57, 3/4: 403-410.
34. HEUMANN G., LITT Th., 2002 - Stratigraphy and paleoecology of the Late Pliocene and Early Pleistocene in the open-cast mine Hambach (Lower Rhine Basin). Netherlands Journal of Geosciences/Geologie en Mijnbouw, 81, 2: 193-199.
35. HOOGHIEMSTRA H., RAN E.T.H., 1994 - Upper and Middle Pleistocene climatic change and forest development in Colombia: pollen record Funza II (2-158 m core interval). Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 109, 211-246.
36. ISARIN R.F.B., BOHNCKE S.J.P., 1999 - Mean July temperatures diring the Younger Dryas in northwestern and central Europe as inferred from climate indicator species. Quternary Research, 51: 158-173.
37. IVANOV D., 2004 - Pollen of some exotic plants in the Neogene of Bulgaria. Acta Palaeobot., 44, 1: 69-77.
38. IVERSEN J., 1944 - Viscum, Hedera and Ilex as climate indicators. Geol. För. Stockh. Förh., 66: 463-483.
39. JAHN A., ŁAŃCUCKA-ŚRODONIOWA M., SADOWSKA A., 1984 - Stanowisko tworów plioceńskich w Kotlinie Kłodzkiej. Geol. Sudet., 18, 2.
40. JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1981 - Analiza pyłkowa plejstoceńskich osadów z Kaznowa i Krępca. Biul. Inst. Geol., 23: 249-257.
41. JOHNSON R.L., 2013 - Nyssa aquatica L. Water Tupelo Cornaceae Dogwood family [www.na.fs.fed.us/spfo/pubs/silvics_ manual/volume_2/nyssa/aquatica.htm].
42. JONG J. de, 1988 - Climatic variability during the past three million years, as indicated by vegetational evolution in northwest Europe and with emphasis on data from The Netherlands. Philosophical Transactions Royal Society London, 318B: 603-607.
43. KEMNA H.A., WESTERHOFF W.E., 2007 - Remarks on the palynology-based chronostratigraphical subdivision of Pliocene terrestrial deposits in NW-Europe. Quatern. Internat., 164/165: 184-196.
44. KETENOGLU O., TUG G.N., KURT L., 2010 - An ecological and syntaxonomical overviews of Castanea sativa and a new association in Turkey. J. Environ. Biol., 31: 81-86.
45. KLEIVEN H. F., JANSEN E., FRONVAL T., SMITH T. M., 2002-Intensification of Northern Hemisphere glaciations in the circum Atlantic region (3.5-2.4 Ma) - ice rafted detritus evidence. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 184: 213-223.
46. KLIMASZEWSKI M., 1958 - Rozwój geomorfologiczny terytorium Polski w okresie przedczwartorzędowym. Prz. Geogr., 30, 1: 5-33.
47. KONDRATIENE O., 1996 - Stratigrafija i palieogeografija kwartera Litwy po paleobotaniczeskim dannym. Academia, Vilnius.
48. KÖPPEN W., 1900 - Versuch einer Klassifikation der Klimate, Vorzugsweise nach ihren Beziehungen zur Pflanzenwelt (Attempted climate classification in relation to plant distributions). Geographische Zeitschrift, 6, 593-611: 657-679.
49. KORNAŚ J., MEDWECKA-KORNAŚ A., 1986 - Geografia roślin. PWN, Warszawa.
50. KORNAŚ J., MEDWECKA-KORNAŚ A., 2002 - Geografia roślin. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.
51. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1966 - Budowa geologiczna i stratygrafia formacji preglacjalnej południowego Mazowsza nad dolną Pilicą. Pr. Muz. Ziemi, 9: 223-296.
52. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1976 - Wiek osadów z Cetenia i Ponurzycy. Kwart. Geol., 20, 3: 627-641.
53. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1979 - Charakterystyka litologiczna osadów trzeciorzędowych i preglacjalnych wybranych rejonów północnej i środkowej Polski. Pr. Muz. Ziemi, 30.
54. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1987 - Porównanie serii Ochoty z osadami preglacjalnymi (plioceńskimi) centralnej Polski. W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce (red. A. Jahn, S. Dyjor): 247-254. Ossolineum, Wrocław.
55. KRZYSZKOWSKI D., SZUCHNIK A., 1995 - Pliocene-Pleistocene boundary in the Kleszczów Graben at Bełchatów, central Poland. J. Quatern. Sci., 10, 1: 45-58.
56. KRZYSZKOWSKI D., WINTER H., 1996 - Stratigraphic position and sedimentary features of the Tertiary uppermost fluvial member in the Kleszczów Graben, Central Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 66: 17-33.
57. KUKLA G., CILEK V, 1996 - Plio-Pleistocene megacycles: record of climate and tectonics. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 120: 171-194.
58. KUPRYJANOWICZ M., 2008 - Vegetation and climate of the Eemian and Early Vistulian Lakeland in northern Podlasie. Acta Palaeobot., 48, 1: 3-103.
59. LEROY S., 2007 - Progress in palynology of the Gelasiane Calabrian stages in Europe: ten messages. Rev. Micropaleontol., 50: 293-308.
60. LITT T., JUNGE W.F., BÖTTGER T., 1996 - Climate during the Eemian in north-central Europe - a critical review of the paleobotanical and stable isotope data from Central Germany. Veget. Hist. Archaeobot., 5: 247-256.
61. MAI D.H., 1991 - Palaeofloristic changes in Europe and the confirmation of the Arctotertiary-Palaeotropical geofloral concept. Rev. Palaeobot. Palynol., 68: 29-36.
62. MAKOWSKA A., 1973 - Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski, ark. Skierniewice. Inst. Geol., Warszawa.
63. MAKOWSKA A., 1976 - Staroplejstoceńskie osady organogeniczne w Ceteniu i ich związek z serią preglacjalną południowego Mazowsza. Kwart. Geol., 3: 597-623.
64. MAKOWSKA A., 1977 - Staroplejstoceńskie osady organiczne w Ceteniu nad Drzewiczką. W: Przewodnik Sympozjum Terenowego pt. „Czwartorzęd zachodniej części regionu świętokrzyskiego”: 118-126. Wydaw. Geol., Warszawa.
65. MAKOWSKA A., 2015 - Budowa geologiczna i stratygrafia formacji preglacjalnej południowego Mazowsza nad dolną Pilicą. Pr. Państw. Instytut. Geol., 202: 7-52.
66. MAMAKOWA K., 1970 - Late-Glacial and Early Holocene vegetation from the territory of Kraków (Poland). Acta Palaeobot., 10, 1: 29-44.
67. MAMAKOWA K., 1986 - Lower boundary of the Vistulian and the Early Vistulian pollen stratigraphy in continuous Eemian-Early Vistulian pollen sequences in Poland. Quatern. Studies in Poland, 7: 51-63.
68. MAMAKOWA K., 1989 - Late Middle Polish Glaciation, Eemian and Early Vistulian vegetation at Imbramowice near Wrocław and the pollen stratigraphy of this part of Pleistocene in Poland. Acta Palaeobot., 29, 1: 11-176.
69. MARKS L., 2010 - Pozycja chronostratygraficzna granicy neogen/czwartorzęd. Biul. Państw. Inst. Geol., 438: 93-98.
70. McBRIDE J., JACOBS D., 1977 - Ecology of Redwood and the impacts of man’s use of the redwood forest as a site for recreational activities - A Literature Review. Muir Woods Research Project, Technical Report No. 1. Department of Forestry and Conservation, University of California, Berkeley. Prepared for USNPS. Contract No. CX 8000-6-0035.
71. McGEE C.E., 2013 - Black tupelo Cornaceae Dogwood family N. sylvatica Marsh. var. sylvatica Black Tupelo (typical). [www.na.fs.fed.us/spfo/pubs/silvics_manual/volume_2/nyssa/silvatica.htm].
72. MENKE B., 1975 - Vegetationsgeschichte und Florenstratigraphie Nordwestdeutschlands im Pliozan und Fruhquartar Mit einem Beitrag zur Biostratigrphie des Wieschel-Fruhglazials. Geol. Jahrb., A, 26.
73. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., -Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.
74. MOORE P.D., WEBB J.A., COLLINSON M.E., 1991 - Illustrated pollen and spore key with glossary. W: Pollen analysis: 83-166. Blackwell Scientific Publications, Oxford.
75. MORAWSKI W., STUCHLIK L., 1987 - Preglacjał Mirowa i Opaczy w Warszawie. W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce (red. A. Jahn, S. Dyjor): 137-146. Ossolineum, Wrocław.
76. MOSBRUGGER V., UTESCHER T., 1997 - The coexistence approach - a method for quantitative reconstructions of Tertiary terrestrial palaeoclimate data using plant fossils. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 134: 61-86.
77. MOSBRUGGER V, UTESCHER T., DILCHER D., 2005 - Cenozoic continental climatic evolution of Central Europe. Proc. Nat. Acad. Sci., 102: 14964-14969.
78. MUDELSEE M., RAYMO M.E., 2005 - Slow dynamics of the Northern Hemisphere glaciation. Paleoceanography, 20. Doi: 10.1029/2005PA001153.
79. NAWROCKI J., 1994 - Wyniki badań paleomagnetycznych utworów plejstocenu (?) z otworu Sacin (arkusz Nowe Miasto n. Pilicą SMGP 1:50 000). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
80. OGG J., OGG G., GRADSTEIN F., 2008 - The Concise Geologic Time Scale. Cambridge University Press, Cambridge.
81. OLSON D.F. Jr., ROY D.F., WALTERS G.A., 2012 - Sequoia sempervirens (D. Don) Endl. Redwood. Taxodiaceae-Redwood family [http://www.na.fs.fed.us/spfo/pubs/silvics_manual/Volume_1/sequoia/sempervirens.htm].
82. OUTCALT K.W., 2013 - Black tupelo Cornaceae Dogwood family N. sylvatica Marsh. var. var. biflora (Walt.) Sara. Swamp Tupelo [www.na.fs.fed.us/spfo/pubs/silvics_manual/volume_2/nyssa/silvatica.htm].
83. PARTRIDGE T.C., 1997 - Reassessment of the position of the Plio-Pleistocene boundary: is there a case for lowering it to the Gauss-Matuyama palaeomagnetic reversal?. Quatern. Internat., 40: 5-10.
84. PILLANS B., NAISH T., 2004 - Defining the Quaternary. Quatern. Science Rev., 23: 2271-2282.
85. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1995 - Litostratygrafia i poziomy sporowo-pyłkowe neogenu na Niżu Polskim. Prz. Geol, 43, 11: 916-927.
86. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1997 - Neogene of the Polish Lowlands - lithostratigraphy and pollen-spore zones. Geol. Quart., 41, 1: 21-40.
87. PLANDEROVA E., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., GRABOWSKA I., KOHLMAN-ADAMSKA A., SADOWSKA A., SŁODKOWSKA B., STUCHLIK L., WAŻYŃSKA H, 1993b - Wahania klimatyczne w neogenie Europy Środkowej na podstawie zmiennego udziału w palinoflorze składników paleotropikalnych i arktycznotrzeciorzędowych. Prz. Geol., 12: 829-834.
88. PLANDEROVA E., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., GRABOWSKA I., KOHLMAN-ADAMSKA A., KONZALOVA M., NAGY E., PANTIĆ N., RYLOVA T., SADOWSKA A., SŁODKOWSKA B., STUCHLIK L., WAŻYŃSKA H, ZDRAŻILKOVÁ N., 1993b - On paleofloristic and paleoclimatic changes during the Neogene of Eastern and Central Europe on the basis of palynological research. W: Proceed. Internat. Symp. “Paleofloristic and paleoclimatic changes during Cretaceous and Tertiary”. Bratislava, September 14-20: 119-129.
89. POPESCU S.M., 2001 - Repetitive changes in Early Pliocene vegetation revealed by high-resolution pollen analysis: revised cyclostratigraphy of southwestern Romania. Rev. Palaeobot. Palynol, 120: 181-202.
90. POPESCU S.M., BILTEKIN D., WINTER H., SUC J-P., MELINTE-DOBRINESCU M.C., KLOTZ S., RABINEAU M., COMBOURIEU-NEBOUT N., CLAUZON G., DEACONU F., 2010 - Pliocene and Lower Pleistocene vegetation and climate changes at the European scale: Long pollen records and climatostratigraphy. Quatern. Internat., 219: 152-167.
91. PRAT S., 2007 - The Quternary boundary: 1.8 or 2.6 millions years old? Contribution of early Homo. Quaternaire, 18: 99-107.
92. PUNT W. (red.), 1976 - The northwest European pollen flora. 1. Elsevier Science Publishers B.V., Amsterdam.
93. PUNT W., CLARKE G.C.S. (red.), 1980 - The northwest European pollen flora. 2. Elsevier Science Publishers B.V., Amsterdam.
94. PUNT W., CLARKE G.C.S., 1981 - The northwest European pollen flora. 3. Elsevier Science Publishers B.V., Amsterdam.
95. PUNT W., CLARKE G.C.S., 1984 - The northwest European pollen flora. 4. Elsevier Science Publishers B.V., Amsterdam.
96. PUNT W., BLACKMORE S., CLARKE G.C.S. (red.), 1988 - The northwest European pollen flora. 5. Elsevier Science Publishers B.V., Amsterdam.
97. PYATT D.G., RAY D., FLETCHER, J., 2001 - An Ecological Site Classification for forestry in Great Britain. The Forestry Commission, Edinburgh.
98. REILLE M., 1992 - Pollen et spores d’Europe et d’Afrique du Nord. Laboratoire de Botanique historique et Palynologie, Marseille.
99. REILLE M., 1995 - Pollen et spores d’Europe et d’Afrique du Nord. Suplement 1. Laboratoire de Botanique historique et Palynologie, Marseille.
100. ROBERTS H.H., 1986 - Selected depositional environments of the Mississippi River deltaic plain. Geol. Soc. of America Centennial Field Guide, Southeastern Sect.: 435-440.
101. RÓŻYCKI S.Z., 1961 - Wiek preglacjału niżowego w świetle wstępnego opracowania palinologicznego profilu z Ochoty w Warszawie. W: Prace o plejstocenie Polski środkowej. T. 1: 35-39. Wydaw. Geol., Warszawa.
102. RÓŻYCKI S.Z., 1967 - Plejstocen Polski środkowej, na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. Wyd. 1. PWN, Warszawa.
103. RÓŻYCKI S.Z., 1972 - Plejstocen Polski środkowej, na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. Wyd. 2. PWN, Warszawa.
104. RÜHLE E., 1965 - Czwartorzęd Polski. W: Zarys geologii Polski. Wydaw. Geol., Warszawa.
105. RYŁOWA T., 1980 - Palinologiczeskaja charakteristika neogenowych otlożenij belorusskowo poniemania. Nauka i Technika, Mińsk.
106. SADOWSKA A., 1992 - Palynological study of the profiles from Gozdnica i Gozdnica-Stanisław localities. W: The Younger Tertiary deposits in the Gozdnica region (SW Poland) (red. E. Zastawniak). Polish. Bot. Stud., 3: 11-16.
107. SAMSONOWICZ J., 1927 - Sprawozdanie z badań geologicznych w rogu północno-wschodnim arkusza Opatów. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol, 12: 31-35.
108. SHACKLETON N.J., HALL M.A., PATE D., 1995 - Pliocene stable isotope stratigraphy of site 846. Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 138: 338-355.
109. SHILING Y., ZHONGLI D., 2010 - Plio-Quaternary stepwise drying of Asia. Evidence from a 3-Ma pollen record from the Chinese Loess Plateau. Quatern. Internat., 219, 1/2 : 37-44
110. SKOMPSKI S., MAKOWSKA A., JAKUBICZ B., 2006 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Nowe Miasto n. Pilicą. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
111. STACHURSKA A., SADOWSKA A., DYJOR S., 1967 - Plioceński profil z Ruszowa w świetle analizy botanicznej. Kwart. Geol., 11, 1: 353-371.
112. STACHURSKA A., SADOWSKA A., DYJOR S. 1973 - The Neogene flora at Sośnica near Wrocław in the light of geological and palynological investigations. Acta Palaeobot., 15, 3: 147-176.
113. STUCHLIK L., 1975 - Charakterystyka palinologiczna osadów preglacjalnych z Ponurzycy (rejon Otwocka). Kwart. Geol., 19, 3: 667-676.
114. STUCHLIK L., 1987 - Przegląd badań paleobotanicznych osadów plioceńskich i wczesnoplejstoceńskich Polski środkowej i południowej. W: Problemy młodszego neogenu i plejstocenu w Polsce (red. A. Jahn, S. Dyjor): 53-66. Ossolineum, Wrocław.
115. STUCHLIK L., 1994 - Some Late Pliocene and Early Pleistocene pollen profiles from Poland. W: Cenozoic plants and climates of the Arctic (red. M.C. Boulter, H.C. Fisher). NATO ASI Series, I, 27: 371-382.
116. STUCHLIK L., SZYNKIEWICZ A., ŁAŃCUCKA-ŚRODONIOWA M., ZASTAWNIAK E. 1990 - Wyniki dotychczasowych badań paleobotanicznych trzeciorzędowych węgli brunatnych złoża „Bełchatów”. Acta Palaeobot., 30, 1/2: 259-305.
117. STUCHLIK L., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., KOHLMAN-ADAMSKA A., GRABOWSKA I., GRABOWSKA I., WAŻYŃSKA H., SŁODKOWSKA B., SADOWSKA B., 2001 - Atlas of pollen and spores of the Polish Neogene. Vol. 1. Spores. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków.
118. SUC J.-P., 1984 - Origin and evolution of the Mediterranean vegetation and climate in Europe. Nature, 307: 429-432.
119. SUC J.-P., CRAVATTE J., 1982 - Etude palynologique du Pliocène de Catalogne (nord-est de l’Espagne). Paléobiologie continentale, 13, 1: 1-31.
120. SUC J.-P., POPESCU S.-M., 2005 - Pollen records and climatic cycles in the North Mediterranean region since 2.7 Ma. Geol. Soc. Sp. Publ., London, 247: 147-158.
121. SUC J.-P., ZAGWIJN W.H., 1983 - Plio-Pleistocene correlations between northwestern Mediterranean region and northwestern Europe according to recent biostratigraphic and palaeoclimatic data. Boreas, 12, 3: 153-166.
122. SUC J.-P., BERTINI A., LEROY S.A.G., SUBALLYOVA D., 1997-Towards the lowering of the Pliocene/ Pleistocene boundary to the Gauss-Matuyama reversal. Quatern. Internat., 40: 37-42.
123. SZAFER W., 1954 - Plioceńska flora okolic Czorsztyna i jej stosunek do plejstocenu. Pr. Państw. Inst. Geol., 11: 3-328.
124. TALAVERA S, GIBBS PE, HERRERA J., 1993 - Reproductive biology of Cistus ladanifer (Cistaceae). Plant Systematics and Evolution, 186: 123-134.
125. THORNTHWAITE C.W., 1948 - An approach toward a rational classification of climate. Geogr. Rev., 38, 1: 55-94.
126. TOBOLSKI K., 1991 - Paleoekologia eemu i vistulianu. W: Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek (red. W. Stankowski): 77-85. Wydaw. Nauk. UAM, Poznań.
127. van der VLERK J.M., FLORSCHÜTZ F., 1953 - The palaeobotanical base of the subdivision of the Pleistocene in the Netherlands. Proc. Kon. Akad. Wetensch., 20, 2: 1-41.
128. WANG Y.-F., LI C.-S., COLLINSON M.E., LIN J., SUN Q.-G., 2003-Eucommia (Eucomiaceae), a potential biothermometer for reconstruction of paleoenvironments. Amer. J. Botany, 90, 1: 1-7.
129. WASYLIKOWA K., 1964 - Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biul. Perygl., 13: 261-382.
130. WESTERHOFF W.E., 2009 - Early Pleistocene Tiglian sites in The Netherlands: a revised view on the significance for Quaternary stratigraphy. W: Stratigraphy and sedimentary evolution. The lower Rhine-Meuse system during the Late Pliocene and Early Pleistocene (southern North Sea Basin) [pr. doktor.]: 72-101. Vrije Universiteit, Amsterdam.
131. WESTERHOFF W.E., CLEVERINGA P., MEIJER T., van KOLFSCHOTEN T., ZAGWIJN W.H., 1998 - The Lower Pleistocen fluvial (clay) deposits in the Maalbeek pit near Tegelen, The Netherlands. Mededelingen Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, 60: 35-70.
132. WHITTINGTON G., 1994 - Brukenthalia spiculifolia (Salisb.) Reichenb. (Ericaceae) in the Late Quaternary of Western Europe. Quatern. Science Rev., 13: 761-768.
133. WILHITE L.P., TOLIVER J.R., 2013 - Taxodium distichium (L.) Rich. Baldcypress. Taxodiaceae - Redwood family [http://www.na.fs.fed.us/pubs/silvics_manual/Volume_1/taxodium/distichum.htm].
134. WINTER H., 1994 - Orzeczenie dotyczące wyników analizy pyłkowej z profili: Ceteń 8, Ceteń 9, Sacin, Kolonia Łojków, Wysokin, Wólka Ligęzowska. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
135. WINTER H., 1995 - Schemat palinostratygraficzny plio-plejstocenu Niżu Polskiego. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
136. WINTER H., 1997 - Późnotrzeciorzędowa i wczesnoplejstoceńska flora pyłkowa północno-zachodniej i środkowej Polski i jej znaczenie dla palinostratygrafii. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
137. WINTER H., 2008 - Zapis palinologiczny zmian roślinności i klimatu interglacjału augustowskiego w profilu Żarnowo (Równina Augustowska, północno-wschodnia Polska). Prz. Geol, 56, 11: 1011-1018.
138. WINTER H., 2009 - Sukcesja pyłkowa z profilu Czarnucha i jej znaczenie dla stratygrafii dolnego plejstocenu północno-wschodniej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 435: 109-120.
139. WORONKO B., BUJAK Ł., 2008 - Próba rekonstrukcji warunków środowiska górnego preglacjału we wschodniej Polsce. W: XV Konf. Stratygrafii Plejstocenu Polski pn. „Plejstocen Tatr i Podhala - zlodowacenia tatrzańskie”. Zakopane, 1-5 września 2008 r.: 72-73. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
140. WORONKO B., BUJAK Ł., 2010 - Mikrorzeźba powierzchni ziaren kwarcowych frakcji piaszczystej osadów preglacjalnych serii kozienickiej jako wskaźnik warunków transportu i depozycji w południowej części Niziny Mazowieckiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 438: 137-154.
141. WORONKO B., ŻARSKI M., BUJAK Ł., 2007 - Pozycja stratygraficzna osadów dolnego plejstocenu w południowej części Niziny Południowopodlaskiej - dyskusja merytoryczna. Biul. Państw. Inst. Geol., 425: 87-10.
142. WU F., FANG X., MA Y., HERRMANN M., MOSBRUGGER V., AN Z., MIAO Y., 2007 - Plio-Quaternary stepwise drying of Asia: Evidence from a 3-Ma pollen record from the Chinese Loess Plateau. Earth and Planetary Science Letters, 257: 160-169.
143. ZAGWIJN H.W., 1957 - Vegetation, climate and time correlation in the Early Pleistocene of Europe. Geologie en Mijnbouw, 19: 233-244.
144. ZAGWIJN W.H. 1960 - Aspects of the Pliocene and Early Pleistocene vegetation in the Netherlands. Med. Geol. Sticht., c-m-5.
145. ZAGWIJN W.H., 1963 - Pollen-analityc investigations in the Tiglian of The Netherlands. Med. Geol. Sticht., 16: 49-71.
146. ZAGWIJN W.H. 1974 - The Pliocene-Pleistocene boundary in western and southern Europe. Boreas, 3: 75-97.
147. ZAGWIJN W.H., 1975 - Variations in climate as shown by pollen analysis, especially in the Lower Pleistocene of Europe. W: Ice Ages: ancient and modern: 137-152. Seel House Press, Liverpool.
148. ZAGWIJN W.H., 1985 - An outline of the Quaternary stratigraphy of The Netherlands. Geologie en Mijnbouw, 64: 17-24.
149. ZAGWIJN H.W., 1989 - The Netherlands during the Tertiary and the Quaternary: A case history of Coastal Lowland evolution. Geologie en Mijnbouw, 68: 107-120.
150. ZAGWIJN W.H., 1992 - The begining of the ice age in Europe and its major subdivisions. Quatern. Science Rev., 11: 583-591.
151. ZAGWIJN W.H., 1994 - Reconstruction of climate change during the Holocene in western and central Europe based on pollen records of indicator species. Veget. Hist. Archaeobot., 3: 65-88.
152. ZAGWIJN W.H., 1996 - An analysis of Eemian climate in western and central Europe. Quatern. Science Rev., 15: 451-469.
153. ZAGWIJN W.H., 1998 - Borders and boundaries: a century of stratigraphical research in the Tegelen-Reuver area of Limburg (The Netherlands). Mededelingen Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, 60: 19-31.
154. ZAGWIJN W.H., 2004 - The Neogene-Quaternary boundary in the Netherlands. W: The Pleistocene Boundary and the Beginning of the Quaternary (red. John A. Van Couvering): 185-190. World and Regional Geology 9. Cambridge University Press, Cambridge.
155. ZAGWIJN H.W., de JONG J., 1984 - Die Interglaziale von Bavel und Leerdam und ihre stratigraphische Stellung im niederländischen Früh-Pleistozän. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, 37, 3: 155-169.
156. ZAGWIJN W.H., HAGER H., 1987 - Correlations of continental and marine Neogene deposits in the south-eastern Netherlands and the Lower-Rhine District. Meded. Werkgr. Tert. Kwart. Geol, 24: 59-78.
157. ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1998 - Climatic phases and spore-pollen zones. W: ed. Ważyńska H. Palynology and Palaeogeography of the Neogen in the Polish Lowlands. Pr. Państw. Inst. Geol, 160: 12-16.
158. ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., GRABOWSKA I., KOHLMAN-ADAMSKA A., SKAWIŃSKA K., SŁODKOWSKA B., STUCHLIK L., SADOWSKA A., 1994 - Taxonomical revision of selected pollen and spore taxa of from Neogene deposits. Acta Palaeobot., 1: 5-30.
159. ZOHARY D., HOPF M., 1988 - Domestication of Plants in the Old World. Clarendon Press, Oxford.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-5f96c797-58ba-4942-94f4-8170521921b3