Historical value of cultural heritage of wooden architecture in Zielona Góra

• Autorzy: Rutyna Halina

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2022.50.E-02

Warianty tytułu

PL

Wartość historyczna dziedzictwa kulturowego architektury drewnianej w Zielonej Górze

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The article presents research on wooden architecture in Zielona Góra, characterizes the historical value of wooden cultural heritage, emphasises the role of the local building tradition, the categories of familiarity and originality of the architecture. It accentuates the value of the historic detail and ornamentation of the front elevations, made out half-timbered structure, and identifies the building stock of this type of architecture in the capital of the Lubusz Voivodeship. Only a few monuments are listed, which results in the slow disappearance of half-timbered houses from the landscape of Zielona Góra, as only some of them have undergone conservation and partial revitalisation.

PL

Artykuł przedstawia badania architektury drewnianej w Zielonej Górze, charakteryzuje wartość historyczną drewnianego dziedzictwa kulturowego, podkreśla rolę miejscowej tradycji budowlanej, kategorie swojskości i oryginalności architektury. Akcentuje wartość zabytkowego detalu i zdobnictwa elewacji frontowych, wykonanych w konstrukcji szachulcowej i określenie zasobów tego rodzaju architektury w stolicy województwa lubuskiego. Tylko nieliczne zabytki są objęte ochroną konserwatorską, co powoduje powolne znikanie z mapy Zielonej Góry domów szachulcowych, bo tylko niektóre z nich poddane zostały konserwacji i częściowej rewitalizacji.

Słowa kluczowe

EN

wooden architecture; half-timbered structure; historical value; Zielona Góra

PL

architektura drewniana; konstrukcja ryglowa; konstrukcja szachulcowa; wartość historyczna; Zielona Góra

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 50
• Strony: 335--362
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Rutyna Halina

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. Faculty of Architecture, Department of History and Theory of Architecture

• https://orcid.org/0000-0003-3853-6014

Bibliografia

• [1] Arlet J. 2004. Drewniane budownictwo szkieletowe na Pomorzu Zachodnim, Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. ISBN: 9788388764585, s. 20.
• [2] Arlet P. 2012. Architektura wernakularna obszaru Morza Bałtyckiego. Analogie, różnice, obraz ogólny, Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. ISBN: 9788376631028 8376631020, s. 13.
• [3] Brykowska M.E. 2013. Nośniki wartości w architekturze zabytkowej, [w:] Wartościowanie zabytków architektury, Warszawa-Lublin, Wydawnictwo: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, ISBN: 978-83-934708-5-3, s. 52.
• [4] Buchaniec A. J. 1999. Autentyzm - podstawowa wartość w konserwacji zabytków architektury, (rozprawa doktorska), Kraków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, s.101.
• [5] Ciesielska I. 2012. Architektura pierwszej poł. XX wieku w Zielonej Górze. Przyczynek do badań nad problematyką konserwatorską, Zielona Góra, w: Lubuskie Materiały Konserwatorskie, tom 9 (2012).
• [6] Dettloff P. 2006. Odbudowa i restauracja zabytków w Polsce w latach 1918–1939. Teoria i praktyka, Kraków, Universitas. ISBN: 83-242-0778-3, ss. 30–31, 328.
• [7] Eckert W. 2011. Drewniane kościoły województwa lubuskiego. Trwanie architektury gwarancją nieprzemijania ducha, Kraków, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, w: Czasopismo Techniczne. Architektura, R. 108, Z. 14, 4-A1. Kraków_file:///D:/Users/Halina/Downloads/EckertW_DrewnianeKoscioly.pdf. Dostęp:2020.01.19.
• [8] Frodl W. 1966. Pojęcia i kryteria wartościowania zabytków, Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria B, T. XIII, MKiS ZMiOZ, Oddział Warszawa.
• [9] Frycz J. 1974. Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918, Wydawnictwo: PWN, Warszawa, s. 202.
• [10] Historia Zielonej Góry. 2012. T.1, Dzieje miasta do końca XVIII wieku, pod red. Strzyżewskiego W., Zielona Góra, Oficyna Wydawnicza. ISBN: 7705052985.
• [11] Historia Zielonej Góry. 2020. T.2, Dzieje miasta do końca XIX i XX wieku, pod red. Strzyżewskiego W., Zielona Góra, Oficyna Wydawnicza. ISBN: 7705053853.
• [12] Kalinowski L. 1974, Max Dvořak i jego metoda badań nad sztuką (w stulecie urodzin), Warszawa. ss. 17–20. Dostęp poprzez: https://doi.org/10.11588/diglit.57596#0078_2022-01-19.
• [13] Karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa, Wydawnictwo: Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Biuro Dokumentacji Zabytków w Zielonej Górze przy Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorze Zabytków. Zielona Góra.
• [14] Kowalski S. 1987, Zabytki województwa zielonogórskiego, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra,
• [15] Lubuskie Materiały Konserwatorskie. 2005-2021. Pod redakcją Bielinis-Kopeć B.
• [16] Mapy i plany Zielonej Góry. poprzez https://polska-org.pl/821448,foto.html. Dostępna dnia 15.12. 2021.
• [17] Mia. 2014. Skrzyżowanie Breslauerstrasse z Holzmarktstrasse (dzisiejsze Wrocławska/Drzewna/Kupiecka/Podgórna). Na wprost dom przy Holzmarktstrasse 11. Archiwum Dolnośląskie: https://polska-org.pl/4395173,foto.html?idEntity=587995. Dostępny: 21.01.2022.
• [18] Miłobędzki A., Historie architektury – dawne i nowe, [w:] Sztuka piękna – Architektura, red. Złowodzki M., Kraków, SKPAP, 1997, s. 144–147.
• [19] Nowakowski C. i Witek M. 2012. Między słupem i ryglem, Szczecin, Wydawnictwo: Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie. ISBN: 978-83-933448-2-6, s. 7.
• [20] Oryginał, replika, kopia. 1971, red. Ryszkiewicz A., Warszawa, Wydawnictwo: Desa-Arkady.
• [21] O wartości dzieła sztuki, 1968,red. Ryszkiewicz A., Warszawa, Wydawnictwo: Desa-Arkady.
• [22] Pawłowska K. 2001. Idea swojskości miasta, Kraków, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki. ISBN: 83-7242-201-X, s. 17.
• [23] Peryt-Gierasimczuk I. 1988. Czas architekturą zapisany. Wydawnictwo Komitet Ochrony Zabytków Techniki. Zielona Góra.
• [24] Piwocki K. 1970, Pierwsza nowoczesna teoria sztuki. Poglądy Aloisa Riegla, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 15.
• [25] Riegl A. 1903. Der moderne Denkmalkultus.Sein Wesen und seine Entstehung, Wiedeń; (polskie tłumaczenie wydane w publikacji: Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, Warszawa 2002, s. 27.Rozporządzenie 2011.
• [26] Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. Dz.U. 2011 nr 113 poz. 661 w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem. Dostęp z dnia 2020-01-19 poprzez: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20111130661/O/D20110661. pdf
• [27] Serwis gminy Zielona Góra. Poprzez https://archive.ph/20070812041204/http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?id=185&lng=pl Dostępna dnia 15.12. 2021.
• [28] Szałygin J., Dziedzictwo drewnianej architektury w Polsce, Dział Ewidencji i Rejestru Zabytków, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, Ochrona Zabytków, nr 1-4 (260-263), Tom LXVI, 2013, s. 283.
• [29] Szmygin B. 2011, System ochrony zabytków w Polsce – próba diagnozy, [w:] System ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje, Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS, Lublin – Warszawa, Wydawnictwo: Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków. ISBN: 978-83-62596-54-6, s. 5.
• [30] Szymańska-Dereń M. 2009. Kościoły zrębowe i szkieletowe województwa Lubuskiego, Zielona Góra. Wydawnictwo: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze. ISBN: 978-83-924669-6-3, s. 135, 136,138.
• [31] Tatarkiewicz W. 1968. O pojęciu wartości: co historyk filozofii ma do zakomunikowania historii sztuki [w:] O wartości dzieła sztuki, red. Ryszkiewicz ,Warszawa, Wydawnictwo: Desa-Arkady, s. 11-24.
• [32] Ustawa 2003. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. z późniejszymi zmianami, Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568. Dostępna dnia 2020-01-19 poprzez https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031621568
• [33] Weczerka H. 1995. Stände und Landesherrschaft in Ostmitteleuropa in der frühen Neuzeit, Marburg, Verlag Herder-Institut. ISBN 3-87969-237-8, s. 166.
• [34] Wolff O. 1948. Historia miasta Grünberg na Dolnym Śląsku od jego powstania do wprowadzenia reformacji, Grünberg, Verlag Weiss, s. 33.
• [35] Witwicki M. T., Kryteria oceny wartości zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków, Warszawa, Ochrona Zabytków, Nr 1, 2007, s. 77.
• [36] Zabytki województwa zielonogórskiego 1998. red. Peryt-Gierasimczuk, Zielona Góra, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Zielonej Górze, s. 294.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).