Trzy Kramy Bogate odkryte we Wrocławiu

• Autorzy: Chorowska M. , Dziedzic T. , Krzywka M.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc150304

Warianty tytułu

EN

Three Rich Stalls discovered in Wrocław

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule omówiono trzy dawne Kramy Bogate odkryte w kamienicy przy ul. Przejście Żelaźnicze 4/6. W średniowieczu Kramy Bogate stanowiły ważną część zabudowy handlowej bloku śródrynkowego. Sprzedawano tu wyroby żelazne, metale kolorowe, farby, chemikalia, wosk, bakalie i przyprawy. Składały się one z 48 komór kupieckich, ustawionych w dwóch rzędach. Między północnym i południowym rzędem komór pozostawiono Przejście Kramów Bogatych, zwane obecnie Przejściem Żelaźniczym. Komory były zwrócone frontami w jego kierunku. W trakcie remontu kamienicy przy ul. Przejście Żelaźnicze 4/6 natrafiono na fragmenty murów średniowiecznych, zachowanych głównie w ścianach między dawnymi kramami. Wykonano je z cegieł palcówek w wątku gotyckim. Na podstawie wcześniejszych badań architektonicznych Kramów Bogatych ustalono, że budynki komór były dwukondygnacyjne i podpiwniczone. Partery były kryte stropem i mogły osiągać wysokość od 4,5 do 4,6 m. Odkryte obecnie elementy wystroju i wyposażenia kramów to: relikty pieca w głębi kramu nr 3, otwór wejściowy z kramu nr 3 do 4 i jeszcze jeden otwór, przypominający okno, choć znajdował się we wnętrzu budynku. Miał on piaskowcowy parapet położony na wysokości 60 cm i piaskowcowe obramienie od strony kramu nr 3. Otwór znajdował się tuż przy fasadzie budynku, a jego kamieniarka była konstrukcyjnie spleciona z kamiennym portalem wejścia do kramu 3 z uliczki. Z przeprowadzonych badań wynika, że od samego początku kram 3 był połączony z sąsiednim od strony wschodniej. Ze względu na prostą formę nadproży otworów i ich duże rozmiary należałoby datować ich powstanie na 2. poł. XIV w. Kompleksowe i szczegółowe badania architektoniczne miały też zasadnicze znaczenie dla późniejszych prac konserwatorskich. Odkryte relikty, a zwłaszcza kramu 3, stanowią pierwszy we Wrocławiu przypadek zachowanego i częściowo wyeksponowanego przyziemia komory kupieckiej.

EN

The paper refers to the three former Rich Stalls, which were found in the building located at Przejście Żelaźnicze 4/6 St. In the Middle Ages the Rich Stalls were an important part of commercial buildings of the intermarket block. Iron products, non-ferrous metals, paints, chemicals, wax, dried fruits and spices were sold there. The Rich Stalls consisted of 48 chambers of trade, arranged in two rows. Between the northern and southern row of the chambers, the Rich Stalls Passage was left, now called Przejście Żelaźnicze. The chambers of trade were facing this passage. During the renovation of the building at Przejście Żelaźnicze 4/6 St., fragments of medieval walls were discovered, preserved mainly in the walls between the former stalls. They were made of hand-made bricks with original finger traces in the Gothic thread. On the basis of earlier architectural studies of the Rich Stalls, it is known that the chambers were two-storey buildings with basements. The ground floors were covered with ceilings and could reach a height of 4.5 to 4.6 m. Presently discovered architectural and equipment elements were: relics of the oven that was located in the back of the third stall, the entrance from the stall No. 3 to 4 and one more opening, resembling a window, although located inside the building. It had a sandstone sill located at a height of 60 cm and a sandstone framing from the side of the stall No. 3. This feature was located just at the facade of the building and its stonework was structurally interwined with the stone portal of the entrance from the street to the third stall. The study shows that from the beginning the stall No. 3 was connected to the neighbouring chamber from the east side. Due to the simple form of lintels and their large sizes, their origin should be dated to the second half ot the 14th century. Comprehensive and detailed architectural studies were also essential for subsequent restoration works. The discovered relics, especially those of the stall No. 3, is the first example of preserved and partially exposed ground floor of a chamber of trade in Wrocław.

Słowa kluczowe

PL

kramy; średniowiecze; miasto

EN

stalls; Middle Ages; city

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 3(43)
• Strony: 35--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys.

Twórcy

autor

Chorowska M.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Technology

autor

Dziedzic T.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Technology

autor

Krzywka M.

• AKME Zdzisław Wiśniewski, Wrocław

Bibliografia

• 1] Czerner R., Lasota Cz., Blok śródrynkowy, [w:] R. Eysymontt, J. Ilkosz, A. Tomaszewicz, J. Urbanik (red.), Leksykon architektury Wrocławia, Via Nova, Wrocław 2011, 323–325.
• [2] Młynarska-Kaletynowa M., Wrocław w XII–XIII wieku. Przemiany społeczne i osadnicze, Ossolineum, Wrocław 1986, 106–110.
• [3] Czerner R., Zabudowy rynków, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2002.
• [4] Czerner R., Lasota Cz., Średniowieczne murowane obiekty handlowe na Rynku wrocławskim, [w:] J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Średniowieczny Śląsk i Czechy. Centrum średniowiecznego miasta, Wrocław a Europa Środkowa, t. 2, IA UWr, AKME – Zdzisław Wiśniewski, Wrocław 2000, 331–347.
• [5] Goliński M., Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia, UWr, Wrocław 1997, 24.
• [6] Czerner O., Rynek wrocławski, Arkady, Wrocław 1976.
• [7] Chorowska M., Dziedzic T., Krzywka M., Wyniki inwentaryzacji pomieszczeń lokalu przy ul. Przejście Żelaźnicze 4 we Wrocławiu Wrocław, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków 2011 [mpis].
• [8] Limisiewicz A., Mruczek R., Wnioski konserwatorskie z badań historyczno-architektonicznych przeprowadzonych w trakcie remontu budynku przy ul. Przejście Garncarskie 2 na Starym Mieście we Wrocławiu, Wrocław, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków; także archiwum firmy AKME 2009 [mpis].
• [9] Mruczek R., Kastek T., Krzywka M., Kacprzak M., Koszacka A., Końcowe opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych przeprowadzonych na posesji Przejście Garncarskie 2 we Wrocławiu, Wrocław, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków; także archiwum firmy AKME 2009 [mpis].
• [10] Czerner R., Lasota Cz., Blok ratuszowy w Świdnicy do połowy XVI w., Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1997.
• [11] Chorowska M., Lasota Cz., Kamienica mieszczańska w Świdnicy. Karczma i mieszkanie w XIII–XVIII w., Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2013, 292