Health in the Military - Military in Good Health: Prestige and Propaganda in the Architecture of Modernist Military Holiday Houses

• Autorzy: Rudnicka-Bogusz Marta M.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0014.7440

Warianty tytułu

PL

Zdrowie w wojsku - wojsko w zdrowiu. Prestiż i propaganda w architekturze modernistycznych wojskowych domów wczasowych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

As a result of wartime operations, many citizens of child-bearing and working age either fell or became disabled, and in the best of cases required treatment due to a worsening of hygienic conditions and malnutrition. According to the Polska Zbrojna magazine from 1933, the health of the Fatherland’s defenders required particular attention. For this reason, in the Second Republic of Poland, the officers’ corps had its own holiday system. Military architecture can largely bring to mind standardised urban layouts of barracks complexes filled with repetitive architecture. However, the architecture of holiday houses, sanatoriums and officers’ homes dedicated to recreation and entertainment (pensioners insisted on the hosting of dancing nights) and health treatment/convalescence is something different altogether. Although the first military holiday home in Cetniewo was built in the manorial style, the so-called White Manor (Biały Dworek), successive buildings were largely designed in the Modernist style, which perfectly fit the relaxed atmosphere and was healthy due to its immanent assumptions: it was equipped with impressive glazing, where the clash of masses caused the appearance of open rooftop terraces, etc. Officers, non-commissioned officers and their families had access to year-round holiday facilities such as the Officers’ Holiday Home in Augustów, seasonal facilities (Officers’ Holiday Complex in Jurata), as well as sanatoriums (Military Sanatorium in Otwock). After sailing and kayaking had become popular among officers, facilities dedicated to specific sports club began to appear, such as the Yacht Club in Zegrze. The design of such facilities was the domain of not only military engineers, but also avant-garde civilian designers, such as Edgar Norwerth, Marian Lalewicz, etc. Recreational homes were not only of recreational and integrative significance, but were also important in propaganda: the Officers’ Recreational Home in Cetniewo was to mark Polish presence on the freshly reclaimed Baltic coast through its modern, avant-garde architecture.

PL

W wyniku działań wojennych wielu obywateli w wieku rozrodczym i produkcyjnym poległo lub zostało inwalidami, a w najlepszym przypadku wymagało poratowania zdrowia w związku z obniżeniem warunków higienicznych oraz niedożywieniem. Szczególnej uwagi, według magazynu „Polska Zbrojna” z 1933 roku, wymagał stan zdrowia obrońców Ojczyzny. Z tej przyczyny w II RP korpus oficerski doczekał się własnego systemu wypoczynku. Architektura wojskowa może kojarzyć się głównie ze stypizowaną urbanistyką zespołów koszarowych wypełnionych powtarzalną architekturą. Jednak odmienna jest architektura domów wypoczynkowych, sanatoryjnych i domów oficerskich przeznaczonych na wypoczynek, rozrywkę (wczasowicze nalegali na organizację wieczorków tanecznych) oraz rekonwalescencję/poratowanie zdrowia. Choć pierwszy wojskowy dom wypoczynkowy w Cetniewie zbudowano w stylu dworkowym, tzw. Biały Dworek, kolejne obiekty w przeważającej mierze projektowano w stylu modernizmu, doskonale pasującym do rozluźnionej atmosfery oraz ze względu na swoje immanentne założenia - zdrowym: wyposażonym w pokaźne przeszklenia, gdzie zderzenie brył skutkowało pojawieniem się otwartych tarasów na dachach itp. Oficerowie, podoficerowie i ich rodziny mieli do dyspozycji ośrodki wypoczynkowe całoroczne (np. Oficerski Dom Wypoczynkowy w Augustowie), sezonowe (Oficerski Zespół Wypoczynkowy w Juracie) i sanatoryjne (Sanatorium Wojskowe w Otwocku). Po rozpropagowaniu żeglarstwa, a także kajakarstwa wśród kadry oficerskiej zaczęły się pojawiać także obiekty dedykowane konkretnym sportom wodnym, jak np. Yacht Club w Zegrzu. Projektowaniem tych obiektów zajmowali się nie tylko inżynierowie wojskowi, ale często awangardowi twórcy cywilni, jak Edgar Norwerth, Marian Lalewicz itp. Domy wypoczynkowe miały bowiem nie tylko znaczenie rekreacyjne i integracyjne, ale również propagandowe: Oficerski Dom Wypoczynkowy w Cetniewie miał służyć zaznaczeniu poprzez nowoczesną, awangardową architekturę polskiej bytności na świeżo odzyskanym wybrzeżu Morza Bałtyckiego.

Słowa kluczowe

EN

holiday house; military architecture; interwar period; propaganda

PL

obiekt wypoczynkowy; architektura wojskowa; XX-lecie międzywojenne; propaganda

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2021
• Tom: R.25, nr 3
• Strony: 72--76
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., il.

Twórcy

autor

Rudnicka-Bogusz Marta M.

• Wrocław University of Science and Technology, Faculty of Architecture

• https://orcid.org/0000-0001-6137-5517

Bibliografia

• [1] Tadeusz Nowakowski, 1933, Geneza budownictwa sportowego w Polsce, „Architektura i Budownictwo”, 10-12, pp. 352-357.
• [2] CAW, PUWF and PW, I.300.69.151, Wytyczne sportu kadry zawodowej i działalności sportowej w WP, 27 IV 1936.
• [3] Louis Rice, 2019, The nature and extent of healthy architecture: the current state of progress. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research. 13. 10.1108/ARCH-11-2018-0005.
• [4] Małgorzata Rozbicka, 2014, Modernizm w drewnianej architekturze międzywojennej Polski, [in:] Architektura XX wieku do lat sześćdziesiątych i jej ochrona w Gdyni i w Europie M. J. Sołtysik, R. Hirsch, (ed.), Urząd Miasta Gdyni, Gdynia, pp. 33-40.
• [5] Dzięki inicjatywie szefa Departamentu Sanitarnego Ministerstwa Spraw Wojskowych powstają domy wypoczynkowe dla oficerów w uzdrowiskach, „Polska Zbrojna” 1928, no. 19, p. 3.
• [6] Joanna Zagdańska, 2015, Sezonowe oficerskie domy wypoczynkowe w II Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, vol. 16 (67), no. 4 (254), pp. 27-50.
• [7] Domki w Juracie, „Polska Zbrojna” 1936, no. 231, p.3.
• [8] Karol Koźmiński, W Juracie, „Polska Zbrojna” 1937, no. 227, p. 5.
• [9] Dziennik Rozkazów Wojskowych no. 9, 1932; Dziennik Rozkazów Wojskowych no. 7, 1933.
• [10] Podoficerskie domy wypoczynkowe, „Wiarus” 1932, no. 21, p. 460.
• [11] CAW, Akta Dep. Bud. MSWojsk., sign. I.300.63.175, Protokół z 37. Posiedzenia CKW Fundacji z dnia 11 grudnia 1931 r.
• [12] Żeglarstwo zaprawą do służby wojskowej, „Polska Zbrojna” 1934, no. 188, p. 3.
• [13] Stanisław Piekarski, 2016, Oficerski Yacht Klub Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie w dwudziestoleciu międzywojennym, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, vol. 17 (68), no. 2-3 (256-257), pp. 85-118.
• [14] Filip Bruno, 2015, Frontem do Wisły: architektura Wybrzeża Kościuszkowskiego i środkowej części warszawskiego Powiśla w latach 1910-1939, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki: teoria i historia”, vol. 60, book 3, pp. 31-68.
• [15] Z Oficerskiego Yacht Klubu RP, „Polska Zbrojna” 1933, no, 347, p. 9.
• [16] Dom żeglarski w Augustowie, „Polska Zbrojna” 1935,184, p. 10.
• [17] Leon Koffler. Hallo! tu Yacht Klub Oficerski, „Nasz Głos” 1934, 12 (30), pp. 138-139.
• [18] CAW, Dep. Bud. MSWojsk., I.300.63.177, Projekt ODW w Augustowie, 8 I 1936.
• [19] Król A., Budownictwo wojskowe w latach 1918-1935, vol. I, Warszawa 1936.
• [20] Śleboda T., Edgar Norwerth 1884-1950, artysta i człowiek, Warszawa-Toruń 2018.

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).