Wstępne badania diatomologiczne osadów jeziornych interglacjału augustowskiego z profili Sucha Wieś (Pojezierze Ełckie) i Czarnucha (Równina Augustowska), północno-wschodnia Polska

• Autorzy: Marciniak B.

Warianty tytułu

EN

A preliminary diatomological study of Augustovian Interglacial lacustrine deposits from the Sucha Wieś (Ełk Lakeland) and Czarnucha (Augustów Plain) sections, northeastern Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wstępne wyniki analizy diatomologicznej (w nawiązaniu do badań palinologicznych) osadów jeziornych interglacjału augustowskiego (podlaskiego) z profili Sucha Wieś (Pojezierze Ełckie) i Czarnucha (Równina Augustowska) w północno-wschodniej Polsce. Osady te leżą na utworach lodowcowych zlodowacenia narwi i są przykryte utworami lodowcowymi zlodowacenia nidy. Na podstawie zmian składu gatunkowego i liczebności okrzemek w tych profilach wyróżniono pięć lokalnych poziomów okrzemkowych L DAZ (Local Diatom Assemblage Zones) z dolnej części osadów profilu Sucha Wieś (DSW-1 do DSW-5) i profilu Czarnucha (DCz-1 do DCz-5). Poziomy te reprezentują pięć etapów sukcesji okrzemek, które są pełniej wyrażone w profilu z Czarnuchy. W pierwszym etapie obok okrzemek peryfitonowych, litoralnych, liczne są również okrzemki planktonowe (Aulacoseira i Stephanodiscus). W drugim etapie znacznie wzrasta udział okrzemek peryfitonowych, słonawowodnych (Fragilaria s.l. ), wskazujących na niski poziom wody w ówczesnym jeziorze. W trzecim i czwartym etapie stopniowy wzrost znaczenia okrzemek planktonowych (głównie Stephanodiscus spp.) świadczy o pogłębieniu jeziora. Etap piąty charakteryzuje się wzrostem liczebności okrzemek peryfitonowych i okrzemek planktonowych, typowych dla jezior eutroficznych. Sukcesja okrzemek z profilu Czarnucha wykazuje duże podobieństwo do okrzemek z profilu Sucha Wieś oraz w mniejszym stopniu do sukcesji okrzemek znanej ze stanowisk osadów jeziornych interglacjału ferdynandowskiego w Polsce i interglacjału białowieskiego na Białorusi.

EN

The paper shows preliminary results of diatom analysis of Augustovian (Podlasian) Interglacial lacustrine-marsh deposits from the Sucha Wieś and Czarnucha sections located in the Augustów Plain, northeastern Poland, in connection with the results of palynological investigations. The deposits overlie Narevian glacial sediments and are overlain by Nidanian glacial deposits. On the basis of changes in taxa composition and the frequency of diatoms in the sections, five Local Diatom Assemblage Zones (L DAZ) have been distinguished in the lower portion of the Sucha Wieś section (DSW-1 to DS W-5) and in the Czarnucha section (DCz-1 to DCz-5). These zones represent 5 stages of the diatom succession, more fully pronounced in the Czarnucha section. During the first stage, apart from littoral periphytic diatoms, also planktonic diatoms are abundant (Aulacoseira and Stephanodiscus). During the second stage, the content of saline-water periphytic diatoms significantly increased (Fragilaria s.l.) indicating a lower water level in the lake. In the third and fourth stages, a gradual increase in the amount of planktonic diatoms (mainly Stephanodiscus spp.) indicates a deepening of the lake. The fifth stage is characterized by a renewed increase in the amount of periphytic diatoms typical of eutrophic lakes. The diatom succession from the Czarnucha section is similar to that from Sucha Wieś and, to a lesser extent, to the diatom succession known from lacustrine deposits of the Ferdynandovian Interglacial in Poland and the Belovezhian Interglacial in Belarus.

Słowa kluczowe

PL

okrzemki; osady jeziorne; interglacjał augustowski; Pojezierze Ełckie; Równina Augustowska

EN

diatoms; lacustrine deposits; Augustovian Interglacial; Ełk Lakeland; Augustów Plain

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2009
• Tom: nr 435
• Strony: 57--67
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys.

Twórcy

autor

Marciniak B.

• Instytut Nauk Geologicznych PAN, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

Bibliografia

• [1] BER A.. 1996 — Sytuacja geologiczna jeziornych osadów piętra augustowskiego w Szczebrze koło Augustowa oraz osadów jeziornych interglacjału mazowieckiego w Krzyżewie. Biul. Państw. Inst. Geol., 373: 35-48.
• [2] BER A., 2000 — Plejstocen Polski północno-wschodniej w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich. Pr. Państw. Inst. Geol., 170.
• [3] BER A., 2009 — Litologia i sytuacja geologiczna osadów interglacjału augustowskiego z profili Sucha Wieś (Pojezierze Ełckie) i Czarnucha (Równina Augustowska). Biul. Państw. Inst. Geol., 345:3-22.
• [4] BER A., JANCZYK-KOPIKOWA Z., KRZYSZKOWSKI D., 1998 — A new interglacial stage in Poland (Augustovian) and the problem of the age of the oldest Pleistocene till. Quatern. Sc. Rev., 17:761-773.
• [5] BER A., LISICKI S., WINTER H., JANCZYK-KOPIKOWA Z., MARCINIAK B., NAWROCKI J., NITYCHORUK J., SKOMPSKI S., STACHOWICZ-RYBKA R., 2002 — Stratygrafia dolnego plejstocenu Polski NE na podstawie badań interglacjalnych osadów jeziornych z profilów: Sucha Wieś i Czarnucha (Równina Augustowska) w nawiązaniu do obszarów Rosji, Litwy i Białorusi. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [6] HUSTEDT F., 1930-1966—Die Kieselalgen Deutschlands, Osterreichs und der Schweiz under Berucksichtigung der ubrigen Lander Europas sowie der angrenzenden Meeresgebiete. W: Kryptogamen Flora (red. L. Rabenhorst). Band 7. Lipsk.
• [7] JANCZYK-KOPIKOWA Z.,1996 — Ciepłe okresy w mezoplejstocenie północno-wschodniej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 373: 49-66.
• [8] KACPRZAK L., LISICKI S., WINTER H., 2002 — Stratigraphical position of the Czarnucha, the Cisów and the Domuraty sections in the Middle and Lower Pleistocene, NE Poland. W: Field symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus. May 20-25th Grodno. Abstract: 19-21. Mińsk.
• [9] KHURSEVICH G.K., 1989 —Atlas vidov Stephanodiscus y Cyclostephanos (Bacillariophyta) iż verkhne-kayzonoyskikh otlozheniyi SSSR (red. J.F. Velichkevich): 1-86. Nauka i Tekhnika. Mińsk.
• [10] KHURSEVICH G.K., LOGINOVA L.P., 1986 — Vozrast i paleographicheskiye uslovya phormirowaniya drevnozernykh otlozheniy Rechitskogo Pridneprovya. W: Pleistotsen Rechit- skogo Pridneprovya Byelorussii (red. R.A. Zinova): 76-142. Nauka i Tekhnika, Mińsk.
• [11] KHURSEVICH G.K., NITA M., BER A., SANKO A., FEDENYA S., 2004 —Palaeoenvironmental and climatic changes during the early Pleistocene recorded in the lacustrine-boggy-fluvial sediments at Komorniki, NE Poland. W: Reconstruction of Quaternary palaeoclimate and palaeoenvironments and their abrupt changes (red. H. Winter, J. Przasnyska). 29 września-2 października, Białowieża. Abstrakt: 11-13.
• [12] KHURSEVICH G.K., PRZYBYŁOWSKA-LANGE W., LOGINOVA L.P., 1990 — Floristic resemblance between Pleistocene diatom profiles of Krasnaya Dubrava (BSR) and Ferdynandów (Poland). Doklady Akad. Nauk BSSR, 34: 179-183.
• [13] KRAMMER K., LANGE-BERTALOT H., 1991 — Bacillariophyceae 3, Centrales, Fragilariaceae, Eunotiaceae. W: Susswasserflora von Mitteleuropa 2. T. 3(red. F.H. Ettl. i in.): 1-576. Fischer, Stuttgart.
• [14] LINDNER L., 1988 — Stratigraphy and extents of Pleistocene continental glaciations in the Europe. Acta Geol. Pol., 38,1-4: 63-83.
• [15] LINDNER L., 1992 — Stratygrafia (klimatostratygrafia) czwartorzędu. W: Czwartorzęd: osady, metody badań, stratygrafia (red. L. Lindner): 441-633. PAE, Warszawa.
• [16] LINDNER L., GOZHIK P., JEŁOWICZEWA J., MARCINIAK B., MARKS L., 2004a — Główne problemy klimatostratygrafii czwartorzędu Polski, Białorusi i Ukrainy. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych T. 4 (red. A. Kostrzewski). Ser. Geogr., 68: 243-258. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• [17] LINDNER L., GOZHIK P., MARCINIAK B., MARKS L., YELOVICHEVA Y., 2004b — Main climatic changes in the Quaternary of Poland, Belarus and Ukraine. Geol. Quart., 48, 2: 97-114.
• [18] LINDNER L., MARCINIAK B., SANKO A.F., KHURSEVICH G.K., 2001—The age of the oldest Scandinavian glaciations in mid-eastern Poland and southwestern Belarus. Geol. Quart., 45, 4: 373-386.
• [19] LISICKI S., WINTER H., 2004 — Rewizja pozycji stratygraficznej osadów dolnego i środkowego plejstocenu północno-wschodniej Polski. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych T. 4 (red. A. Kostrzewski). Ser. Geogr. UAM, 68: 259-283. Poznań.
• [20] MARCINIAK B., 1991a — Diatoms of the Ferdynandovian Interglacial in the Bełchatów region, Central Poland (preliminary report). Folia Quater., 61/62: 85-92.
• [21] MARCINIAK B., 1991b — Okrzemki w osadach organogenicznych interglacjału ferdynandowskiego w Podlodowie (Polska środkowa). Prz. Geol., 39, 5/6: 280-284.
• [22] MARCINIAK B., 2000 — Diatomees dans les sediments lacustres du Pliestocene moyen en Pologne. Cryptogamie Algol., 2, 3: 217-218.
• [23] MARCINIAK B., 2003a—Pierwsze wyniki analizy okrzemek z interglacjalnych osadów jeziornych dolnego plejstocenu w Polsce. I Polska Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu. 22-24 maja, Białowieża: 36-38.
• [24] MARCINIAK B., 2003b — Les diatomees dominantes dans les sediments lacustres interglaciaires du Pleistocene inferieur en Po-ogne. 22eme Colloque de 1'Association des Diatomistes de Langue Franęaise (ADLaF), Espot, Catalogne, 9-12 septembre Espot, Parc Nacional d'Aiguestortes i Estany de Sant Maurici (Catalogne, Espagne): 27.
• [25] MARCINIAK B., 2004 — Diatoms from the Lower Pleistocene lacustrine sediments of Poland. XVIIIth International Diatom Symposium. 2-7 września, Międzyzdroje: 150.
• [26] MARCINIAK B., KHURSEVICH G.K., 2002 — Comparison of diatom successions from Mazovian (Poland) and Alexandrian (Belarus) lacustrine interglacial deposits. Geol. Quart., 46, 1: 59-68.
• [27] MARCINIAK B., LINDNER L., 2001– Okrzemki w głównych stanowiskach osadów jeziornych interglacjału ferdynandowskiego w Polsce. VIII Konferencja „Stratygrafia plejstocenu Polski". 3-7 września Jarnołtówek: 98-99. Państw. Inst. Geol., Wrocław.
• [28] MARCINIAK B., LINDNER L., 2003 —Diatoms and geology of the Ferdynandovian Interglacial lake sediments in Poland: 199-215. Polish Botanical Studies Guidebook, Series 26, Kraków.
• [29] MARCINIAK B., WINTER H., 2003 — Les assemblages de diatomees et de pollens dans les sediments lacustres interglaciaires du Pleistocene inferieur en Pologne. 22eme Colloque de 1'Association des Diatomistes de Langue Franęaise (ADLaF), Espot, Catalogne, 9-12 września Espot, Parc Nacionald'Aiguestortes i Estany de Sant Maurici (Catalogne, Espagne): 28.
• [30] ROUND F.E., CRAWFORD R.M., MANN D. G., 1990 — The diatoms. Biology and morphology of the genera: 1-747. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• [31] ROŻYCKI S.Z., 1980 — Principles of stratigraphic subdivisions of Quaternary of Poland. Quatern. Stud., 2: 99-106.
• [32] SIEMIŃSKA J., 1964 — Chrysophyta II. Bacillariophyceae. W: Flora słodkowodna Polski (red. K. Starmach). PWN, Kraków.
• [33] THERIOT E., QI Y,. YANG J., LING L., 1988 — Taxonomy of the diatom Stephanodiscus niagarae from fossil deposit in Jingyu County, Jilin Province, China. Diatom Res., 3, 1: 159-167.
• [34] WILLIAMS D.M., ROUND F.E., 1987 Revision of the genus Fragilaria. Diatom Res., 2, 2: 267-288.
• [35] WILLIAMS D.M., ROUND F.E., 1988 — Fragilariforma, nom. nov., a new generic name for Neofragilaria Williams et Round. Diatom Res., 3, 2: 265-267.
• [36] WINTER H., 1998 — Nowe stanowiska interglacjału augustowskiego w Polsce północno-wschodniej. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych (red. A. Kostrzewski): 113-114. Inst. Bad. Czwart. UAM, Poznań.
• [37] WINTER H., 2001 — Nowe stanowisko interglacjału augustowskie- go w północno-wschodniej Polsce. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych. T. III (red. A. Kostrzewski). Ser. Geogr. UAM, 64: 439-450. Poznań.
• [38] WINTER H., 2009 — Sukcesja pyłkowa z profilu Czarnucha (Równina Augustowska) i jej znaczenie dla stratygrafii dolnego plejstocenu północno-wschodniej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 435: l09–120.
• [39] WITKOWSKI A., 1994—Recent and fossil diatom flora of the Gulf of Gdańsk, Southern Baltic Sea. Bibl. Diatomol. 28: 1-313.