PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Tytuł artykułu

Innowacyjna technologia zestalania zużytych płuczek wiertniczych

Autorzy
Identyfikatory
Warianty tytułu
EN
Innovative technology of used drilling muds solidification
Języki publikacji
PL
Abstrakty
PL
Podczas prowadzenia prac poszukiwawczych wytwarzane są duże ilości odpadów, które występują w postaci zużytej płuczki wiertniczej i wynoszonego przez nią urobku. Jednak podstawową ich część (ok. 60–80%) stanowią zużyte płuczki wiertnicze jako odpady płynne, natomiast pozostała ilość to odpady stałe w postaci zwiercin zanieczyszczonych płuczką oraz uwodnionych osadów usuwanych ze ściany otworu w trakcie jego rurowania. Wytworzone odpady mogą charakteryzować się szkodliwością dla środowiska ze względu na wysoką zawartość jonów chlorkowych (w przypadku płuczek o wysokim stopniu zasolenia) i siarczanowych, metali ciężkich, substancji organicznych mierzonych wskaźnikiem DOC, substancji nierozpuszczonych, rozpuszczonych związków stałych (TDS), SPCz i in. Na podstawie szeregu przeprowadzonych w INiG – PIB badań laboratoryjnych z użyciem odpadowych płuczek wiertniczych, różniących się składem, właściwościami reologicznymi, gęstością, zawartością skażeń chemicznych, opracowano kompozycję środka do zestalania takich płuczek oraz technologię ich zestalania wraz z metodyką oceny właściwości mechanicznych, chemicznych i toksykologicznych pozyskanego półproduktu. Proces zestalania płuczki wiertniczej jest technologicznie trudniejszy niż zestalanie urobku ze względu na jej płynną postać zagęszczoną zdyspergowanymi polimerami i cząstkami ilastymi pochodzącymi z przewiercanych warstw oraz zawierającą rozpuszczone związki chemiczne, które stosowane są do regulowania i obróbki jej parametrów technologicznych. Przy zestalaniu płuczki ważny jest dobór środków wiążących, których zadaniem jest takie przekształcenie suspensji płuczki wiertniczej w ciało stałe o odpowiedniej wytrzymałości mechanicznej, aby w jak największym stopniu ograniczyć wymywanie się z niego substancji niebezpiecznych występujących w postaci związków rozpuszczalnych. Zestalanie różnych rodzajów zużytych, odpadowych płuczek pochodzących z otworów: A – BB (basen bałtycki) i B – BP (basen podlaski) przeprowadzono w dwóch etapach dla rozpoznania możliwości wiązania fazy płynnej płuczki w całość przy użyciu wytypowanych środków wiążących i stabilizujących, takich jak: cement, spoiwo hydrauliczno-pucolanowe zawierające dużą ilość aktywnej krzemionki – Silment CQ-25, Gruntar, szkło wodne sodowe. Celem badań etapu pierwszego był wstępny dobór rodzaju środków wiążących określany na podstawie zmiany konsystencji płuczki otworowej przy zadawanych kolejnych dawkach danego środka i wzrostu wartości parametrów reologicznych, aż do momentu uzyskania niemierzalnych ich wartości oraz obserwacji objawów występowania odstoju wody w czasie wiązania. Natomiast podstawowym celem badań etapu drugiego był dobór optymalnej ilości wybranych środków wiążących wprowadzanych do suspensji płuczki w odpowiedniej kolejności, pod kątem ich wpływu na czas początku i końca wiązania, wytrzymałość na ściskanie zestalonej próbki płuczki oraz wymywalność z niej związków szkodliwych. W wyniku tych badań wytypowano zestaw środków stanowiących kompozycję na bazie cementu portlandzkiego CEM I 32,5 lub spoiwa hydraulicznego – Silment CQ-25 w ilości 20–35% zawierającą 4–5% szkła wodnego sodowego na m3 płuczki. O wyborze tych środków zdecydowały ich właściwości chemiczne i wpływ na właściwości mechaniczne ciała stałego powstałego po zestaleniu płuczki otworowej. Zastosowanie wybranych środków wymagało opracowania technologii zestalania, która polegała na wprowadzeniu do płuczki w pierwszej kolejności zadanej ilości szkła wodnego, a następnie, po ok. 30 min mieszania, wytypowanych materiałów wiążących, na przeniesieniu zżelowanej jednorodnej masy mieszaniny do pojemników, gdzie przez okres od 7 do 14 dni, a nawet 28 dni, przechowywano ją w temperaturze otoczenia, prowadząc pomiary czasu wiązania, wytrzymałości na ściskanie i obserwacje próbki w czasie twardnienia. Przeprowadzone badania wykazały, że płuczki bentonitowe łatwiej ulegają zestalaniu niż płuczki polimerowe. Wiązanie próbki płuczki bentonitowej max. zachodziło po ok. dwóch dniach, natomiast proces wiązania płuczek polimerowych trwał do ok. 6–8 dni. Początek czasu wiązania płuczki bentonitowej zestalonej przy zastosowaniu od 4% do 5% szkła wodnego i od 20% do 35% materiału wiążącego oznaczano po ok. 28 h, a koniec po max. ok. 55 h. Podczas zestalania płuczek polimerowych przy zastosowaniu tych samych ilości i rodzajów środków zestalających zaobserwowano, że ich twardnienie zachodziło najszybciej w warstwie powierzchniowej, natomiast środek próbki pozostawał niejednokrotnie w postaci wilgotnej ziemi. Wymagało to dłuższego czasu ich wiązania w celu właściwego określenia parametrów wytrzymałościowych pozyskiwanego półproduktu. Optymalne parametry wiązania próbki płuczki bentonitowej z otworu A – BB uzyskano przy użyciu kompozycji na bazie cementu portlandzkiego CEM I 32,5 w ilości 20–30% oraz spoiwa hydraulicznego – Silment CQ-25 w ilości 20–35% z dodatkiem 5% szkła sodowego. Wytrzymałości na ściskanie tych próbek zawierających cement portlandzki CEM I 32,5 po 14 dniach wynosiły od ok. 0,5 MPa do 1,17 MPa, natomiast zawierających Silment CQ-25 od ok. 0,7 MPa do 1,0 MPa. Proces zestalenia płuczki bentonitowej z otworu B – BP przeprowadzono przy użyciu 4% i 5% szkła sodowego oraz 5% do max. 20% materiału wiążącego. Znaczne zmniejszenie ilości materiału wiążącego w kompozycji środka zestalającego było spowodowane skażeniem tej płuczki związkami chemicznymi w postaci jonów Ca2+ – 240 mg/dm3 oraz Mg2+ – 73 mg/dm3, które pochodziły z przewiercanych warstw. Ich reakcja z materiałami wiążącymi zastosowanymi w ilości 5% i 10% spowodowała prawie 10-krotny wzrost wytrzymałości na ściskanie otrzymywanych półproduktów (1,6–3,2 MPa) w porównaniu z wytrzymałością próbek zestalonych przy użyciu tych samych materiałów w ilości 15% i 20% (0,2–0,35 MPa).W trakcie twardnienia próbek obserwowano, że bez względu na ilość zastosowanego szkła wodnego oraz ilość i rodzaj materiału wiążącego (cement CEM I 32,5 lub Silment CQ-25) objętości otrzymywanych półproduktów z płuczki bentonitowej ulegały zmniejszeniu. Płuczki potasowo-polimerowe z analizowanych otworów o wysokim stopniu zasolenia zawierały w składach głównie środki celulozowe typu PAC o różnej lepkości w połączeniu z CMC LV, żywicę ksantanową oraz PHPA i poliglikol. Otrzymane w wyniku ich zestalenia próbki półproduktu posiadały zbliżone właściwości mechaniczne. Wartości wytrzymałości półproduktu z płuczki zastosowanej w otworze A – BB, zawierającego 4% i 5% szkła sodowego oraz 20–35% materiału wiążącego mieściły się w zakresie 0,65 MPa do 1,2 MPa, natomiast z otworu B – BP wynosiły od 0,45 MPa do 1,37 MPa. Ze względu na prawie pełne zasolenie tych płuczek podczas ich twardnienia na powierzchni próbek półproduktu zachodziła krystalizacja soli, która w większym stopniu występowała w próbkach zestalonych cementem. W ramach oceny ekologicznej półproduktów otrzymanych z zestalonych zużytych płuczek wiertniczych przeprowadzono analizy ich odcieków otrzymanych z półproduktów zestalanych pod kątem określenia dopuszczalnych granicznych wartości wymywania takich składników jak: stałe związki rozpuszczone (TDS), rozpuszczony węgiel organiczny (DOC), zawartość metali ciężkich (arsen, bar, kadm, chrom, miedź, rtęć, molibden, nikiel, ołów, antymon, selen, cynk) oraz jonów, takich jak: chlorki, siarczany oraz fluorki, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki (Dz.U. z 2015, poz. 1277). Wyniki analiz odcieku z zestalonych płuczek bentonitowych zarówno z otworu A – BP, jak i B – BP wskazywały, że zawartość poszczególnych oznaczanych składników kształtowała się na niskim poziomie i nie przekraczała dopuszczalnych granicznych wartości wymywania. Natomiast analiza fizykochemiczna odcieku wodnego z półproduktów zestalonych poszczególnymi spoiwami zasolonych zużytych płuczek potasowo-polimerowych zarówno z otworu A – BB, jak i B – BP wykazywała trzykrotne przekroczenie granicznych wartości wymywania stałych związków rozpuszczonych (TDS) oraz wysoką zawartość ogólnego węgla organicznego i jonów chlorkowych. Natomiast zawartość siarczanów, fluorków oraz metali ciężkich nie przekraczała dopuszczalnych granicznych wartości wymywania. Odciek wodny z półproduktu zestalonych płuczek polimerowych do dowiercania zarówno z otworu A – BB, jak i B – BP cechował się niższymi wartościami wymywanych składników w porównaniu z odciekami z półproduktów zestalonych zasolonych płuczek potasowo-polimerowych. W celu rozszerzenia oceny ekologicznej otrzymane odcieki z wymywalności szkodliwych substancji z wytypowanych półproduktów zestalonych płuczek wiertniczych pochodzących z otworu wiertniczego A – BB oraz z otworu B – BP poddano badaniom toksykologicznym z wykorzystaniem testów nowej generacji (Microtox, Ostracodtoxit, Daphtoxikit, Spirodela, Phytotoxkit), należących do różnych poziomów troficznych: konsumentów, reducentów i producentów. Odcieki z półproduktów zestalonych bentonitowych płuczek wiertniczych zarówno z otworu A – BB, jak i z otworu B – BP cechowały się niską toksycznością i zostały zaliczone do niskotoksycznych (I–II klasa toksyczności). Natomiast odcieki z półproduktów zestalonych zasolonych płuczek potasowo-polimerowych zarówno z otworu A – BB, jak i z otworu B – BP wykazywały istotny efekt toksyczny ze względu na wysoką zawartość chlorków, substancji organicznych mierzonych wskaźnikiem DOC oraz odczyn itp., w związku z czym zostały zaliczone do III klasy toksyczności. Odcieki z półproduktów zestalonych płuczek polimerowych do dowiercania otworów, które charakteryzowały się niższą toksycznością w porównaniu z odciekami z półproduktów zestalonych zasolonych płuczek potasowo-polimerowych, zostały zaliczone do niskotoksycznych (klasa II–III toksyczności). Jak wykazały badania, skład płuczek wiertniczych ma wpływ nie tylko na przebieg ich zestalania, ale również na toksyczność odcieków otrzymanych z półproduktów po zestaleniu tych płuczek wiertniczych. Odcieki z półproduktów otrzymane po zestaleniu kompozycją środków zestalających (szkło wodne + Silment CQ-25) płuczek wiertniczych zarówno z otworu A – BB, jak i z otworu B – BP cechowały się niższą toksycznością w przeliczeniu na jednostki toksyczności (TU) w porównaniu z odciekami z półproduktów otrzymanych po zestaleniu płuczek wiertniczych przy użyciu szkła wodnego i cementu CEM I 32,5. Przeprowadzone badania pod kątem określenia zawartości pierwiastków promieniotwórczych (K, U, Th) wykazały, że półprodukty zestalonych zużytych bentonitowych płuczek wiertniczych zarówno z otworu A – BB, jak i z otworu B – BP posiadały najniższą zawartość pierwiastków. Natomiast najwyższe wartości tych pierwiastków promieniotwórczych (potasu, uranu, toru) odnotowano dla półproduktów zestalonych zużytych płuczek polimerowych do dowiercania. Na zbliżonym poziomie kształtowała się zawartość pierwiastków promieniotwórczych w półproduktach zestalonych zużytych zasolonych płuczek polimerowo-potasowych. Ze względu na niskie stężenie pierwiastków promieniotwórczych w zestalonych półproduktach, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2007 r. w sprawie wymagań dotyczących zawartości naturalnych izotopów promieniotwórczych potasu 40K, radu 226Ra i toru 228Th w surowcach i materiałach stosowanych w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi i inwentarza żywego, a także w odpadach przemysłowych stosowanych w budownictwie, oraz kontroli zawartości tych izotopów (Dz.U. Nr 4, poz. 29), mogą być one wykorzystane jako materiały budowlane. W celu weryfikacji skuteczności opracowanej technologii zestalania zużytych płuczek, przeprowadzono w warunkach półprzemysłowych próbę zestalania zużytych płuczek (0,75 m3). Przed przystąpieniem do wykonania próby półprzemysłowej mieszaninę płuczek otworowych poddano zestaleniu w warunkach laboratoryjnych, zgodnie z zaleceniami zawartymi w opracowanej technologii, przy użyciu kompozycji na osnowie 30% i 35% cementu CEM I 32,5 z dodatkiem 4% i 5% szkła sodowego. Na podstawie przeprowadzonych badań określono początek wiązania mieszaniny płuczek po ok. 30 h, koniec wiązania po ok. 80 h oraz wytrzymałość na ściskanie otrzymanego półproduktu, która po 7 dniach wynosiła 0,9 MPa, a po 14 dniach 1,9 MPa. Przeprowadzone badania wymywalności substancji szkodliwych w odcieku z półproduktu wykazały następujące wartości oznaczeń: stałe związki rozpuszczone (TDS) – 58 424 mg/kg s.m., chlorki Cl− – 21 300 mg/kg s.m., siarczany – 1984 mg/kg s.m., ogólny węgiel organiczny (DOC) – 3200 mg O2/kg s.m., zawartość metali ciężkich, która kształtowała się na niskim poziomie. Spośród wykonanych oznaczeń jedynie zawartość węgla organicznego (DOC) przekroczyła graniczne wartości wymywania (Dz.U. z 2015 r. poz. 1277, załącznik nr 5), co mogło być spowodowane obecnością polimerów organicznych zawartych w składach zestalonych płuczek oraz substancji ropopochodnych je zanieczyszczających. Ponadto wykonano badania toksykologiczne odcieku z zestalonego półproduktu z wykorzystaniem wytypowanych testów toksykologicznych. Toksyczność wyrażona w jednostkach toksyczności (TU) wytypowanych do badań testów wynosiła: Microtox – 4,3; Daphtoxkit (48 h) – 9,9; Spirodela – 9,5. Odciek z półproduktu można zaliczyć do niskotoksycznych (II klasa toksyczności TU < 10). Prezentowana technologia została objęta ochroną patentową nr P.418959 pt. „Sposób zestalania zużytych wodnodyspersyjnych płuczek wiertniczych typu bentonitowego i polimerowego”, która została nagrodzona złotym medalem na międzynarodowej wystawie wynalazczości w Genewie.
EN
During work, large amounts of waste are generated, which occurs in the form of used drilling fluid and the excavated spoil. However, its basic part (about 60–80%) consists of used drilling fluids in the form of liquid waste, while the remaining amount is solid waste in the form of cuttings contaminated with the drilling fluid and hydrated sludges removed from the hole wall during its casing. The generated waste might be harmful to the environment due to the high content of chloride ions (in the case of highly salinated fluids) and sulphate, heavy metals, organic substances measured with the DOC index, undissolved substances, dissolved solids (TDS), surfactants and others. On the basis of a series of laboratory tests carried out in INiG – PIB using waste drilling fluids differing in composition, rheological properties, density and chemical contamination content, a composition of a solidifying agent for such fluids and the technology for their solidification together with the methodology for the assessment of mechanical, chemical and toxicological properties of the obtained semi-finished product were developed. The drilling fluid solidification process is technologically more difficult than the solidification of the spoil due to its liquid form, concentrated with dispersed polymers and clay particles derived from the drilled layers and containing dissolved chemical compounds, which are used for the regulation and processing of its technological parameters. When solidifying the fluid, it is important to select binding agents, the task of which is to convert the suspension of the drilling fluid into a solid body with sufficient mechanical strength in order to minimize the leaching of hazardous substances in the form of soluble compounds. Solidification of different types of used, waste fluids coming from the holes: A – BB (Baltic Basin) and B – BP (Podlaski Basin) were conducted in two stages in order to identify the possibility of binding the liquid phase of the fluid together with selected binding and stabilizing agents such as: cement, a hydraulic-pozzolans binder containing a large amount of active silica – CQ-25 Silment, Gruntar, sodium water glass. The aim of the first stage of testing was to initially select the type of binding agents determined on the basis of changes in the consistency of the borehole fluid at successive doses of a given agent and increase in rheological parameters until the moment of obtaining their immeasurable values and observation of the symptoms of the presence of water loss during binding. In turn, the primary objective of stage two of the tests was to select the optimal amount of selected binding agents introduced into the fluid suspension in the appropriate order, in terms of their influence on the time of the beginning and end of binding, compressive strength of the solidified sample of the fluid and its leachability of harmful compounds. As a result of these tests, a set of agents constituting a composition based on Portland cement CEM I 32.5 or hydraulic binder – CQ-25 Silment in the amount of 20–35% containing 4–5% sodium water glass per m3 of fluid was selected. The choice of these agents was determined by their chemical properties and their effect on the mechanical properties of the solid formedafter solidification of the borehole fluid. Application of the chosen measures required the development of a solidification technology, which consisted of the introduction of the required quantity of water glass into the fluid in the first place, and then, after about 30 minutes, mixing the selected binding materials. The gelled homogeneous mass of the mixture was transferred to containers, where it was stored at ambient temperature for a period of 7 to 14 days or even 28 days, while measurements of binding time, compressive strength were taken and observation of the sample during hardening was performed. The conducted research has shown that bentonite fluids are easier to solidify than polymer fluids. Binding of a bentonite fluid sample took a maximum of about two days, while the process of binding polymeric fluids lasted for about 6 – 8 days. The beginning of the bentonite fluid binding time, which was solidified with the use of 4 to 5% water glass and 20 to 35% of the binding material, was determined after approx. 28 hours and the end after max. approx. 55h. During the solidification of polymeric fluids with the same amounts and types of solidifying agents, it was observed that their hardening took place most rapidly in the surface layer, while the center of the sample often remained in the form of moist soil. A longer time of binding was required in order to properly determine the strength parameters of the obtained semi-finished product. Optimal parameters of the bentonite fluid sample binding from borehole A – BB were obtained using the composition based on Portland CEM I 32.5 cement in the amount of 20–30% and a hydraulic binder – CQ-25 Silment in the amount of 20–35% with the addition of 5% sodium glass. The compressive strength of these samples containing Portland cement CEM I 32.5 after 14 days ranged from approximately 0.5 to 1.17 MPa, while that of CQ-25 Silment – from around 0.7 to 1.0 MPa. The process of solidification of bentonite liquid was carried out from bore B – BP using 4 and 5% sodium glass and 5 to max 20% of the binding material. Significant reduction of the binding material in the solidifying agent composition was caused by the contamination of this fluid with chemical compounds in the form of Ca2+–240 mg/dm3 and Mg2+–73 mg/dm3 ions, which were obtained from the drilled layers. Their reaction with binding materials applied in the amounts of 5 and 10% resulted in an almost 10-fold increase in compressive strength of the obtained semi-finished products (1.6 – 3.2 MPa) as compared to the strength of the samples solidified using the same materials in the amounts of 15 and 20% (0.2 – 0.35 MPa). During the hardening process, it was observed that, regardless of the quantity of water glass used and the amount and type of binding material (CEM I 32.5 cement or CQ-25 Silment), the volumes of semi-finished products obtained from bentonite fluid were reduced. Polymer potassium fluids from the analyzed holes had a high degree of salinity and contained mainly PAC cellulose agents of different viscosity in combination with CMC LV, xanthan resin, PHPA and polyglycol. The semi-finished product samples obtained as a result of their solidification had similar mechanical properties. The strength values of the semi-finished product of the fluid used in bore A-BB containing 4 and 5% sodium glass and 20–35% of the binding material ranged from 0.65 to 1.2 MPa, while those in bore B – BP ranged from 0.45 to 1.37 MPa. Due to the almost complete salinity of these fluids, during their hardening on the surface of the samples of semi-finished products there was crystallization of salt, which was more common in cement solidified samples. As part of the environmental assessment of semi-finished products obtained from solidified used drilling fluids, leachates from solidified semi-finished products were analyzed to determine the limit values for leaching of such components as: dissolved solid compounds (TDS), dissolved organic carbon (DOC), heavy metals (arsenic, bar, cadmium, cadmium, chromium, copper, mercury, molybdenum, nickel, lead, antimony, selenium, zinc) and ions such as chlorides, sulphates and fluorides according to the Regulation of the Minister of Economy (Journal of Laws from 2015, item 1277). The results of the leachate analysis from solidified bentonite from both the A – BP and the B – BP hole was found to contain low levels of the determined ingredients and did not exceed the limit leaching values. On the other hand, the physicochemical analysis of water leachate from the semi-finished products solidified with individual binders of used salinated potassium-polymer fluids from both boreholes A – BB and B – BP showed three times higher leaching values of solid dissolved compounds (TDS) and a high content of total organic carbon and chloride ions. In contrast, the content of sulphates, fluorides and heavy metals did not exceed the leaching limit values. The water effluent from the semi-finished product of solidified polymer fluids used for drilling from boreholes A – BB and B BP was characterized by lower values of leached components in comparison with leachate from solidified semi-finished products of salinated potassium-polymer fluids. In order to extend the ecological assessment, leachate from the leaching of harmful substances from selected semi-finished solidified drilling fluid products from borehole A – BB and from borehole B – BP, was subjected to toxicological examinations using new generation tests (Microtox, Ostracodtoxit, Daphtoxikit, Spirodela, Phytotoxkit) belonging to various trophic levels: consumers, reducers and producers. The effluents from semi-finished solidified bentonite drilling fluids from both borehole A – BB and borehole B – BP were of low toxicity and were classified as low toxic (I – II toxicity class). On the other hand, leachate from semi-finished solidified products of salinated potassium-polymer fluids was found to have a significant toxic effect due to high content of chlorides, organic substances measured by DOC and reaction, etc. and in connection with this they were given the III toxicity class. Leachate from semi-finished products of solidified polymer fluids for drilling holes, which were of a lower toxicity compared to leachate from semi-finished products of solidified salinated potassium-polymer fluids and were classified as low toxic (toxicity class II – III). Research has shown that the composition of drilling fluids not only influences their solidification process, but also the toxicity of leachate from semi-finished products after solidification of these drilling fluids. Leachate from the semi-finished products obtained after solidification with a composition of solidifying agents (water glass + CQ-25 Silment) of drilling fluids from both borehole A – BB and borehole B – BP were characterized by lower toxicity in TU (toxicity units) compared to leachate from semi-finished products obtained after solidification of drilling fluids with water glass and CEM I 32.5 cement. Studies carried out to determine radioactive element content (K, U, Th) have shown that semi-finished products of solidified bentonite drilling fluids from both borehole A – BB and borehole B – BP had the lowest radioactive element content (potassium, uranium, thorium). In contrast, the highest values of radioactive elements (potassium, uranium, thorium) were recorded for semi-finished products of solidified used polymer drilling. The content of radioactive elements in semi-finished products of solidified used salinated polymer and potassium fluids was at a similar level. Due to the low concentration of radioactive elements in solidified semi-finished products according to the Regulation of the Council of Ministers of 2 January 2007 concerning requirements for the content of natural radioactive isotopes of potassium K-40, radium Ra- 226 and thorium Th-228 in raw materials and materials used in buildings for intended humans and livestock and industrial waste used in construction, and the control of the content of these isotopes (Journal of Laws of Laws No. 4, item 29), they may be used as building materials. In order to verify the effectiveness of the developed technology of solidifying used drilling fluids, an attempt was made to solidify used drilling fluids (0.75 m3) in semi-industrial conditions. Prior to the semi-industrial test, the borehole fluid mixture was solidified under laboratory conditions, in accordance with the recommendations of the developed technology, using a composition on a 30 and 35% CEM I 32.5 cement carcass with the addition of 4 and 5% sodium glass. On the basis of the conducted tests, the beginning of binding of the mixture of fluids was determined after approx. 30 h, the end of binding after approx. 80 h, and compression strength of the obtained semi-finished product was determined, which after 7 days was 0.9 MPa, and after 14 days – 1.9 MPa. The test of leaching of harmful substances in the leachate from the semi-finished product showed the following values of determinations: solid dissolved compounds (TDS) –58 424 mg/kg d. m., Cl-chlorides – 21 300 mg/kg d. m., sulphates – 1 984 mg/kg d. m., total organic carbon (DOC) – 3 200 mg O2/kg d. m., heavy metal content, which was at a low level. Of the performed determinations, only organic carbon content (DOC) exceeded the leaching limit values (Journal of Laws of 2015, item 1277, Appendix no. 5), which may have been caused by the presence of organic polymers contained in solidified fluids and petroleum substances contaminating them. In addition, toxicological studies of leachate from the solidified semi-finished product were performed using selected toxicological tests. The toxicity expressed in TU units of the tests selected for the research was as follows: Microtox – 4.3; Daphtoxkit (48 h) – 9.9; Spirodela – 9.5. Leachate from the semi-finished product may be classified as low toxic (toxicity class II TU < 10). The presented technology has been granted patent protection No. P. 418959 under the title “The method of solidification of used water dispersion bentonite and polymeric drilling fluids”, which was awarded with a gold medal at the international exhibition of inventions in Geneva.
Słowa kluczowe
Rocznik
Tom
Strony
1--272
Opis fizyczny
Bibliogr. 103 poz., rys., tab., wykr., zdj.
Twórcy
autor
autor
Bibliografia
  • [1] Abbe O.E., Grimes S.M., Fowler G.D., Boccaccini A.R.: Novel sintered glass-ceramics from vitrified oil well drill cuttings. Journal Materials Science 2009, vol. 44, no. 16, s. 4626-4267.
  • [2] Acheson C.M., Qin Z., Yonggui S., Sayles G.D., Kupferle M.: Comparing the soil phase and saline extract Microtox assays for two polycyclic hydrocarbon contaminated soil. Environmental Toxicology and Chemistry 2004, vol. 23, no. 2, s. 245-251.
  • [3] Al-Ansary Marwa S., Al-Tabbaa A.: Stabilisation/solidification of synthetic petroleum drill cuttings. Journal of Hazardous Materials 2006, vol. 141, no. 2, s. 410-421.
  • [4] Araujo C.V., Oliveira C.A., Strotmann U.J., de Silva E.M.: The use Microtox to assess toxicity removal of industrial effluents from the industrial district of Camacari (BA, Brazil). Chemosphere 2005,vo1. 58, no. 9, s. 1277-1281.
  • [5] Bakopoulou S., Emmanouil Ch., Kungolos A.: Assessment of Wastewater Effluent Quality in Thessaly Region, Greece for Determining its Irrigation Reuse Potential. Ecotoxicology and Environmental Safety 201l, vol. 74, no. 2, s. 188-194.
  • [6] Baudo R., Foudoulakis M., Rapis G., Perdaen K., Lanneau W., Paxinou A.C.M., Kouvdou S., Persoone G.: History and sensitivity comparison of the Spirodela polyrhiza microbiotest and Lemna toxicity tests. Knowledge and Management of Aquatic Ecosystems 2015, vol. 416, no. 23, s. 16-23.
  • [7] Baran A., Tarnowski M.: Phytotoxkit/Phytotestkit and Microtox as tools for toxicity assessment of sediments. Ecotoxicology and Environmental Safety 2013, vol. 98, s. 19-27.
  • [8] Beims T.: Next-generation systems optimize WBM performance in horizontal shale plays. American Oil & Gas Reporter 2000, vol. 8, no. 53, s. 78-91.
  • [9] Blinova I., Bityukova L., Kasemets K., Ivask A., Kakinen A., Kurvet I., Bondarenko O., Kanarbik L., Sihtmae M., Aruoja V., Schvede H., Kahru A.: Environmental hazard of oil shale combustion fly ash. Journal of Hazardous Materials 2012, vol. 229, s. 192-200.
  • [10] Błaż S.: Nowa generacja płuczek wiertniczych do przewiercania reaktywnych skał ilastych. Nafta-Gaz 2010, nr 5, s. 390-398.
  • [11] Bryan S., Cavett L., Dearing H.: Tailored fluids improve shale drilling efficiency. Hart Energy Publishing. E&P 2007, vol. 1, no. 80, s. 69-70.
  • [12] Bryer B.: Evolution® tames pesky Mississippian in Northern Oklahoma’s. Kingfisher County. www.newpark.cominews/2012/evolution- tames-pesky-mississippian-in-northern-oklahoma's-kingfisher-county
  • [13] Brylicki W., Stryczek S., Gonet A., Małolepszy J., Jamrozik A., Czekaj L.: Patent No. PL 212941 B1. Polska 2009.
  • [14] Centeno M.D., Persoone G., Goyvaerts M.: Cyst-based toxicity tests: III. Development and standarization of an acute toxity test with the freshwater anostracan crustacean Streptocephalus proboscideus. [W:] Soares A.M.V.M., Calow P. (eds.). Progress in standardization of aquatic toxicity tests. Boca Raton, FL: CRC Lewis Publishers, 1995, s. 37-55.
  • [15] Centeno M.D., Persoone G., Goyvaerts M.: Cyst-based toxicity tests: IX. The potential of Thamnocephalus platyurus as test species in comparison with Streptocephalus proboscideus (Crustacea, Branchiopoda, Anostraca). Environ Toxicol Water Qual 1995, vol. 10, no. 4, s. 275-282.
  • [16] Chial B., Persoone G.: Cyst-based toxicity tests XII. Development of a short-chronic sediment toxicity test with the ostracod crustacean Heterocypris incongruens: Selection of test parameters. Environ Toxicol. 2002, vol. 17, no. 6, s. 520-527.
  • [17] Czerniawska-Kusza I., Kusza G.: The potential of the Phytotoxkit microbiotest for hazard evaluation of sediments in eutrophic freshwater ecosystems. Environmental Monitoring and Assessment, 2011, vol. 179, no. 1-4, s. 113-121.
  • [18] Deville J.P., Fritz B., Jarrett M.: Development of water-based drilling fluids customized for shale reservoirs. SPE 140868, 2011.
  • [19] Dobrzański L., Droste E., Trojanowski W., Wołkiewicz R.: Spotkanie z promieniotwórczością, IPJ-Świerk, 2005.
  • [20] Doganlar Z.B.: Metal accumulation and physiological responses induced by copper and cadmium in Lemna gibba, L. minor and Spirodela polyrhiza. Chem. Speciation Bioavailability 2013, vol. 25, no. 2, s. 79-88.
  • [21] Drilling Fluid Engineering Manual M-I Drilling Fluids Co., Houston 1996.
  • [22] Drilling Fluids Processing Handbook, 2004.
  • [23] Ellis D., Singer J.: Well Logging for Earth Scientists. Springer, Netherlands 2007.
  • [24] Fengler M.: Stabilizacja i zestalanie (immobilizacja) odpadów niebezpiecznych ze spalarni odpadów komunalnych w technologii „Geodur". Piece Przemysłowe & Kotły 2012, nr 10, s. 38-44.
  • [25] Fritz B., Jarrett M.: Potassium silicate-treated water-based fluid: An effective barrier to instability in the Fayetteville shale. IADC/SPE 151491, 2012.
  • [26] Gatidou G., Stasinakis A.S., Latrou E.I.: Assessing single and joint toxicity of three phenylurea herbicides using Lemna minor and Vibrio fischeri bioassays. Chemosphere 2015, vol. 119, s. 569-574.
  • [27] Gondek K., Baran A., Kopec M.: The effect of low-temperature transformation of mixtures of sewage sludge and plant materials on Content, leachability and toxicity heavy metals. Chemosphere 2014, vol. 117, s. 33-39.
  • [28] Gorączko W.: Pierwiastki promieniotwórcze w materiałach budowlanych. Materiały konferencyjne XVII Konferencji Ochrony Radiologicznej 2014, Skorzęcin 11-14.06.
  • [29] Habrat S., Raczkowski J., Zawada S.: Technika i technologia cementowań w wiertnictwie. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1980.
  • [30] Hadro J.: Strategia poszukiwań złóż gazu ziemnego w lupkach. Przegląd Geologiczny 2010, vol. 58, nr 3, s. 250-258.
  • [31] Haris M., Zahoor M.K., Khan M.S., Abu Bakar M.Z., Iqbal M.M., Majeed Y.: Underground Water Contamination by Drilling Mud. Pakistan Journal of Nutrition 2013, vol. 12, no. 1, s. 101-102.
  • [32] Harky G.A.,Young T.M.: Effect of soil contaminant method determining toxicity using Microtox assay. Environmental Toxicology and Chemistry 2000, vol. 19, no. 2, s. 276-282.
  • [33] Hoover E., Trenery J.: High-performance WBM optimizes efficiency in demanding Vicksburg wells. American Oi18r Gas Reporter 2008, vol. 29, no. 8, s. 71-74.
  • [34] Horizontal Directional Drilling Guide - Trenchless Technology 2013.
  • [35] Jamrozik A.: Wpływ wybranych czynników chemicznych i fizycznych na właściwości zużytych płuczek wiertniczych. Rozprawa doktorska. Kraków 2009.
  • [36] Jamrozik A., Ziaja J., Gonet A.: Analysis of applicability of modified drilling waste for filling out annular space in horizontal directional drilling. Polish J. Environ. Studies 2011, vol. 20, no. 3, s. 671-675.
  • [37] Jin H., Wen Q., Xiao-Hong, G.: Research on solidification treatment of oilfield drilling wasted mud. Environmental Protection of Oil & Gas Fields 2012, vol. 22, no. 3, s. 22-26.
  • [38] Jenner H.A., Noppert F., Sikking T.: A new system for the detection of valve-movement response of bivalves. Kema Scientific Technical Reports 1989, vol. 7, no. 9, s. 91-98.
  • [39] Leblebici Z., Aksoy A.: Growth and lead accumulation capacity of Lemna minor and Spirodela polyrhiza (Lemnaceae): Interactions with nutrient enrichment. Water, Air, Soil Pollut. 2011, vol. 214, no. 1-4, s. 175-184.
  • [40] LATIDRILL high-performance water-based drilling fluid system. 2012, www. bakerhughes.com.
  • [41] Leggett D.: A new water-based mud is helping Haynesville operators save drilling time andspread cost while adding environmental advantages to their operations. E&P 2011.
  • [42] Leonard S.A., Stegemann J.A.: Stabilization/solidification petroleum drill cuttings leaching studies. Journal of Hazardous Materials 2010, vol. 174, no. 1-3, s. 885-889.
  • [43] Lima T.M., Procópio L.C., Brandao F.D., Leao B.A., Tótola M.R., Borges A.C.: Evaluation of bacterial surfactant toxicity towards petroleum degrading microorganisms. Bioresource Technology 2011, vol. 102, no. 3, s. 2957-2964.
  • [44] Loveson A., Sivalingam R.: Phytotoxicological assessment of two backwater wetlands in Kannamaly, Ernakulam using aquatic macrophyte Spirodela polyrhiza. J. Environ. Anal. Toxicol. 2013, vol. 3, no. 4, s. 1-5.
  • [45] Łaszczyca P., Francikowski J., Guzik J., Nikiel A., Kłosek M., Michrzak K., Augusyniak P., Migiła P.: Przydatność biotestów ekotoksylogicznych do oceny stanu biologicznego wód. Kosmos 2012, t. 61, nr 3, s. 381-392.
  • [46] Kalka J.: Landfill Leachate Toxicity Removal in Combined Treatment with Municipal Wastewater. The Scientific World Journal 2012, Article ID 202897.
  • [47] Kowalska S., Lewandowska A., Buniak A.: Przyczyny powstawania anomalnych wskazań profilowania gamma (sPG) w skałach czerwonego spągowca z rejonu wniesienia wolsztyńskiego. Nafta-Gaz 2010, nr 6, s. 425-440.
  • [48] Kopeć M., Gondek K. Baran A.: Assessment of respiration activity and ecotoxicity composts containing biopolymers. Ecotoxicology and Environmental Safety 2013, no. 89, s. 137-142.
  • [49] Kramer K.J.M., Jenner H.A., Zwart D.: The valve movement response of mussels: a tool in biological monitoring. Hydrobiologia 1989, vol. 188, no. 1, s. 433-443.
  • [50] Macnar K.: Unieszkodliwianie płuczek i innych odpadów wiertniczych. Materiały XVI Międzynarodowej konferencji naukowo-technicznej AGH, Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu „”Nowe metody i technologie w geologii naftowej, wiertnictwie, eksploatacji otworowej i gazownictwie", 2007.
  • [51] Macnar K., Gonet A., Stryczek S.: Dewatering and neutralization of waste drilling muds. Mineralogia-Special Papers 2008, no. 33, s. 117-119.
  • [52] Macuda J.: Środowiskowe aspekty produkcji gazu ziemnego z niekonwencjonalnych złóż. Przegląd Geologiczny 2010, t. 58, nr 3, s. 266-270.
  • [53] Mankiewicz-Boczek J., Nałęcz-Jawecki G., Drobniewska A., Kaza M., Sumorok B., Izydorczyk K., Zalewski M., Sawicki J.: Application of a microbiotests battery for complete toxicity assessment of rivers. Ecotoxicology and Environmental Safety 2008, vol. 71, no. 3, s. 830-836.
  • [54] Maminidy-Pajany Y., Hamer B., Romeo M., Geret E, Galgani F., Durmisi E., Hurel C., Marmie N.: The toxicity of composted sediments from mediterranean ports evaluated by several bioassays. Chemosphere 2011, vol. 82, no. 3, s. 362-369.
  • [55] Matejczyk M., Płaza G.A., Nałęcz-Jawecki G., Ulfig K., Markowska-Szczupak A.: Estimation of the environmental risk posed by landfills using chemical, microbiological and ecotoxicological testing of leachates. Chemosphere 2011, vol. 82, no. 7, s. 1017-1023.
  • [56] Nelson E., Guillot D.: Well cementing. Developments in Petroleum Science 28. Schlumberger, 2006.
  • [57] PN-EN ISO 11348:2002 Jakość wody - Oznaczanie inhibicyjnego działania próbek wody na emisję światła przez Vibrio fischeri (badanie na bakteriach luminescencyjnych).
  • [58] PN-EN ISO 6341:2002 Jakość wody - Określanie ograniczania ruchliwości Daphnia magna Straus {Cladocera: Crustacea) - Test toksyczności ostrej.
  • [59] Persoone G., Marsalek B., Blinova I., Torokne A., Zarina D., Manusadzianas I., Nałęcz-Jawecki G., Tofan I., Stepanova N., Tothova I., Kolar B.: A practical and user friendly toxicity classification system with microbiotests for natural waters and wastewaters. Environ. Toxicol. 2003, vol. 18, no. 6, s. 395-399.
  • [60] Pickett A.: Newpark’s Evolution® system, a ”win/win solution". 1.10.2011, www newpark.com.
  • [61] Pignata C., Fea E., Rovere R., Degan R., Lorenzi E., de Ceglia M., Schiliró T., Gilli G.: Chlorination ina wastewater treatment plant acute toxicity effects of the effluent and of the recipient water body. Environmental Monitoring and Assessment 2012, vol. 184, no. 4, s. 2091-2103.
  • [62] Polski Koncern Naftowy ORLEN: Gaz łupkowy. Podstawowe informacje. Warszawa 2010.
  • [63] Póllumaa L., Kahru A., Manusadzianas L.: Biotest and chemistry-based hazard assessment of soils, sediments and solid wastes. J Soils & Sediments 2004, vol. 4, no. 4, s. 261-267.
  • [64] Poprawa P.: Potencjał występowania złóż gazu ziemnego w łupkach dolnego paleozoiku w basenie bałtyckim i lubelsko podlaskim. Przegląd Geologiczny 2010, vol. 58, nr 3, s. 226-249.
  • [65] Poprawa P., Kiersznowski H.: Perspektywy poszukiwań złóż gazu ziemnego w skałach ilastych (shale gas) oraz gazu zamkniętego (tightgas) w Polsce. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 2008, nr 429, s. 145-152.
  • [66] Raczkowski J.: Technologia płuczek wiertniczych. Wyd. Śląsk, Katowice 1981.
  • [67] Raczkowski J., Półchłopek T.: Materiały i œśrodki chemiczne do sporządzania płuczek wiertniczych. Prace INiG 1998, nr 95.
  • [68] Raczkowski J., Steczko K.: Ekologiczna ocena materiałów płuczkowych, płuczek i odpadów wiertniczych. Materiały konferencyjne VIII Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej pt. ,,Nowe metody i technologie w geologii naftowej, wiertnictwie, eksploatacji otworowej i gazownictwie" 1997, s. 279-300.
  • [69] Raczkowski J., Chudoba J., Uliasz M.: Nowe rodzaje płuczek wiertniczych wodnodyspersyjnych do przewiercania warstw ilasto-łupkowych. Nafta-Gaz 2000, nr 1, s. 23-28.
  • [70] Raczkowski J., Steczko K.: Zagrożenia ekologiczne i ochrona środowiska podczas poszukiwań i wydobycia ropy. [W:] Surygała J. (red.): Ropa naftowa i środowisko przyrodnicze, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej 2001, s. 48-67.
  • [71] Ribe V., Nehrenheim E., Odlare M., Lillemor G., Bergilnd R., Forsberg A.: Ecotoxicological assessment and evaluation of a pine bark biosorbent treatment of five landfill leachates. Waste Management 2012, vol. 32, no. 10, s. 1886-1894.
  • [72] Ribe V., Nehrenheim E., Odlare M., Waara S.: Leaching of contaminants from untreated pine bark in a batch study: chemical analysis and ecotoxicological evaluation. Journal of Hazardous Materials 2009, vol. 163, no. 2-3, s. 1096-1100.
  • [73] Roghair C.J., Struijs J., De Zwart D.: Measurement of toxic potency in freshwaters in the Netherlands. Part A. Methods. RIVM Report 607504 004. National Institute of Public Health and Environment 1997.
  • [74] Rouvalis A., Theodoropoulos C., Iliopoulou-Georgudaki J.: Assessment of toxicity of the untreated and Pleurotus ostreatus treated olive mill wastewater by using microbiotests. International Journal of Environmental Engineering 2013, vol. 5, no. 4, s. 373-376.
  • [75] Sawicki J.: Kompleksowa analiza ekotoksykologiczna wód powierzchniowych. Projekt MNiI nr 2 P05F 056 28, 2007.
  • [76] Silva E., Batista S., Caetano L., Cerejeira M.J., Chaves M., Jacobsen S-E.: Intergrated approach for the quality of freshwater resources in a Vineyard Area (South Portugal). Environmental Monitoring and Assessment 2011, vol. 176, no. 1-4, s. 334-338.
  • [77] Sojski G.: Ochrona środowiska w praktyce. Odwiert Markowola-1 - studium przypadku działań prowadzonych z troską o środowisko. Warsztaty PGNiG S.A. - Samorządy, Markowola - rok po zabiegu hydraulicznego szczelinowania, 18 lipca 2011 r.
  • [78] Steliga T.: Bioremediacja odpadów wiertniczych zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi ze starych dołów urobkowych. Prace INiG 2009, nr 163, s. 1-331.
  • [79] Steliga T.: The use of biotests in estimation of weathered drilling waste bioremediation. Archives of Environmental Protection 2011, vol. 39, no. 3, s. 61-79.
  • [80] Steliga T., Uliasz M.: Wybrane zagadnienia œśrodowiskowe podczas poszukiwania, udostępniania i eksploatacji gazu ziemnego z formacji łupkowych. Nafta-Gaz 2012, nr 5, s. 273-283.
  • [81] Steliga T., Uliasz M., Jakubowicz P.: Ochrona œśrodowiska podczas udostępniania i eksploatacji gazu ziemnego z formacji łupkowych. [W:] J. Raczkowski (red.): Rzeczpospolita łupkowa. Studium wiedzy o gazie z formacji łupkowych. Prace naukowe INiG 2012, nr 143, s. 273-296.
  • [82] Steliga T., Kluk D.: Badania nad doborem zagospodarowania płuczek wiertniczych. Konferencja Naukowo-Techniczna GEOPETROL 2010 nt. Nowe metody i technologie zagospodarowania złóż i wydobycia węglowodorów w warunkach lądowych i morskich. Prace INiG 2010, nr 170, s. 984-988.
  • [83] Steliga T, Uliasz M.: Spent drilling muds management and natural environment protection. Mineral Resources Management 2014, vol. 30, no. 2, s. 135-156.
  • [84] Stoch L.: Minerały ilaste. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1974.
  • [85] Tigret.info, Biuletyn 2 (4), 2006.
  • [86] Tsiridis V., Petala M., Samaras P., Kungolos A., Sakellaropoulos G.: Environmental hazard assessment of coal fly ashes using leaching and ecotoxicity tests. Ecotoxicology and Environmental Safety 2012, vol. 84, s. 212-220.
  • [87] Uliasz M.: Wpływ polimerów kationowych na inhibitujące właściwości płuczek wiertniczych. Prace IGNiG 2000, nr 107.
  • [88] Uliasz M., Chudoba J., Herman Z.: Płuczki wiertnicze z inhibitorami polimerowymi i ich oddziaływanie na przewiercane skały. Prace INiG 2006, nr 139.
  • [89] Uliasz M.: Nowe aplikacje w zakresie udostępniania i eksploatacji złóż węglowodorów otworami kierunkowymi i poziomymi. Płuczki wiertnicze w technologii wiercenia otworów kierunkowych i poziomych. Kraków, Prace INiG 2008, nr 152, s. 99-148.
  • [90] Uliasz M., Zima G., Błaż S.: Zastosowanie płuczki krzemianowo-potasowej w warunkach otworowych. Konferencja Naukowo-Techniczna GEOPETROL 2008 nt. Efektywne technologie poszukiwania i eksploatacji złóż węglowodorów. Prace INiG 2008, nr 150, s. 591-597.
  • [91] Uliasz M.: Wpływ polimerów z I-rzędowymi grupami aminowymi na właściwości inhibitacyjne płuczki wiertniczej. Nafta-Gaz 2011, nr 1, s. 19-29.
  • [92] Uliasz M., Błaż S., Zima G.: Zagospodarowanie zużytych płuczek otworowych poprzez ich zestalanie. Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna GEOPETROL 2010 nt. Nowe metody i technologie zagospodarowania złóż i wydobycia węglowodorów w warunkach lądowych i morskich. Prace INiG 2010, nr 152, s. 99-148.
  • [93] Uliasz M., Kremieniewski M.: Określenie efektywności zestalania urobku w aspekcie zagospodarowania odpadów wiertniczych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie 2012, vol. 217, nr 9, s. 12-16.
  • [94] Uliasz M., Steliga T.: Kompleksowe przedsięwzięcia ograniczenia ilości i szkodliwości odpadów wiertniczych oraz zasady ich zagospodarowania. Dokum. INiG, praca niepublik., 2010.
  • [95] Uliasz M., Zima G., Błaż S., Kinel D., Szubra G.: Problemy techniczne i technologiczne wierceń kierunkowych. Wpływ płuczek wiertniczych na zdolność wynoszenia urobku w otworach kierunkowych i poziomych. Kraków, Prace INiG 2009, nr 158, s. 224-241.
  • [96] Uliasz M., Zima G., Błaż S., Jasiński B.: Systemy płuczek wiertniczych do wiercenia otworów w formacjach łupkowych. [W:] J. Raczkowski (red.), Rzeczpospolita łupkowa. Studium wiedzy o gazie z formacji łupkowych. Prace naukowe INiG 2012, nr 143, s. 225-241.
  • [97] Uliasz M., Zima G., Rzepka M., Dębińska E.: Rola środków chemicznych w kształtowaniu właściwości technologicznych cieczy wiertniczych. Przemysł Chemiczny 2015, t. 94, nr 5, s. 715-722.
  • [98] www.papaoperators.com/Directional-Drrilling-Large.php.
  • [99] www.statoil.com.
  • [100] Wysocki S., Wiśniowski R., Uliasz M., Zima G., Gaczoł M.: Nowe wodnodyspersyjne płuczki wiertnicze do przewiercania skał ilastych. Monografia, Wydawnictwa AGH, Kraków 2017.
  • [101] Zapotoczna-Sytek G., Mamont-Cieśla K., Rybarczyk T.: Naturalna promieniotwórczość wyrobów budowlanych, w tym autoklawizowanego betonu komórkowego (ABK). Przegląd Budowlany 2012, nr 7-8, s. 39-43.
  • [102] Żurek R., Gonet A., Stryczek S., Czekaj L., Fijał J., Kula A.: Charakterystyka procesów biologicznych œśrodowiska gruntowo-glebowego zawierającego odpady wiertnicze. Sbornik vedenckych praci Vysoke skoly banske - Technicke univerzity Ostrava. Monografie 2005, nr 15, s. 335-338.
  • [103] Yu-Cheng L., Hao W., Ming-Yan C.: Research progress and prospection on technology of solidification of wasted drilling mud treatment. Environmental Science & Technology 2010, vol. 33, no. 6 E, s. 534-537.
Uwagi
Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-5d8ea701-0f14-4afd-a524-ce7274d92de9
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.