Georóżnorodność i walory geoturystyczne Drawieńskiego Parku Narodowego, NW Polska

• Autorzy: Górska-Zabielska M. , Nowicka N. , Zawieja J.

Warianty tytułu

EN

Geodiversity of the Drawa National Park, NW Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca powstała w celu rozpoznania oraz oceny georóżnorodności i geoturystycznej atrakcyjności Drawieńskiego Parku ­Narodowego (DPN) i jego pojedynczych geostanowisk. Przeprowadzono analizę bonitacyjną obszaru podzielonego na pola podstawowe oraz geostanowisk. Kategorie waloryzacji obszaru obejmowały: rzeźbę terenu, występowanie obiektów kamiennych, wody powierzchniowe i źródła, szczególne walory biologiczne chronione prawem, dostępność dla turysty, wartości kulturowe i dodane. Geostanowiska poddano ocenie pod względem wartości geologicznych i geomorfologicznych (liczba podobnych obiektów, stopień przekształcenia, reprezentatywność, wartość edukacyjna), wartości dodanych (wartości kulturowe i estetyczne) oraz wartości użytkowych (dostępność, widoczność, stopień ochrony, baza turystyczna). Na tle 125 pól podstawowych o niskiej georóżnorodności (cenne walory dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego występują pojedynczo, teren jest trudno dostępny i nie występują wartości dodane) wyróżniono 50 pól o umiarkowanej georóżnorodności. Pola te są położone w sposób nieciągły wzdłuż rzeki Drawy i Płocicznej. Największe ich zgrupowanie występuje w północno-zachodniej, północno-wschodniej i południowej części parku. Najczęściej oceniano je jako średnio atrakcyjne geoturystycznie, gdyż na takich polach interesującym obiektom hydrologicznym z reguły nie towarzyszą najbardziej atrakcyjne walory geomorfologiczne. Elementami zwiększającymi do pewnego stopnia różnorodność obszaru są tu geostanowiska, których głównymi walorami są obiekty dziedzictwa kulturowego i historycznego. Pozostałości dawnego przemysłu świadczą często, choć nie zawsze, o wykorzystywaniu naturalnego zróżnicowania obszaru DPN. Wykorzystywanie rzek, spadków terenu czy materiału skalnego pochodzącego z okolicznych pól sprawia, że stanowiska na pozór antropogeniczne stają się obiektami podkreślającymi i wydobywającymi dziedzictwo geologiczne i geomorfologiczne oraz ukazują zróżnicowanie przyrody nieożywionej. W parku tym szlaki turystyczne poprowadzono wyłącznie wzdłuż najciekawszych miejsc, co powoduje, że turyści nie mają możliwości dotarcia do innych obszarów. Dwa pola – R13 i R14 – odznaczają się dużą georóżnorodnością. Na ich terenie występują nie tylko najcenniejsze walory przyrodnicze, lecz także kulturowe. Zaliczają się do nich: duże, przekraczające 10 m, deniwelacje terenu, więcej niż trzy formy ukształtowania powierzchni terenu, odznaczająca się specjalnymi walorami sieć hydrologiczna oraz prawnie chronione walory biologiczne. Turysta zwiedzający wspomniane pola ma do dyspozycji szlak pieszy, kajakowy oraz konny, może też przemieszczać się szosą. Na obu polach podstawowych jest po kilka, cenionych przez turystów, obiektów paraturystycznych, które podnoszą atrakcyjność regionu, jak np. parkingi, punkty widokowe, pomniki przyrody, rezerwaty, stanowiska wędkarskie itp. Ten niewielki obszar 2 km2 jest bardzo atrakcyjny geoturystycznie, a przewidywany tu wzrost antropopresji wymaga opracowania odpowiednich działań w celu zachowania i ochrony dziedzictwa przyrody nieożywionej.

EN

This article aims to identify and evaluate geodiversity as well as geotouristic attractiveness of the Drawa National Park (DPN), north-western Poland, including evaluation of individual geosites. As a consequence, the most precious geotouristic values of the DPN are presented. The ranking method of basic fields and geosites was used. Criteria of evaluation of the area included as follows: terrain relief, the presence of petrographic objects, hydrographic network, special biological values protected by the law, accessibility for tourists, and cultural and added values. Geosites were evaluated in terms of geological and geomorphological values, added values and practical values. The analysis indicates 125 basic fields of low geodiversity (valuable qualities of natural and cultural heritage occur singly, the area is difficult to access, and there are no added values). Fifty basic fields are indicated by moderate geodiversity. They are located along the Drawa and Płociczna rivers. These fields were also evaluated as moderately attractive. The interesting hydrographic objects are generally not accompanied by the most attractive geomorphological ones. The elements that increase to some extent the geodiversity of the area are geosites of precious technical-cultural and historical heritage. Two fields: R13 and R14 are characterized by high geodiversity, because the most precious natural values are accompanied by the cultural ones. The varied relief of diversified genesis has an easy access; the area shows special hydrographic and biological values. The added values, appreciated by tourists, are frequent. This small area of 2 km2 has a high geotouristic potential. Therefore, the predicted human impact in attractive or very attractive places requires an appropriate action to preserve and protect geomorphological/ inanimate heritage.

Słowa kluczowe

PL

georóżnorodność; geowalory; geoturystyka; ochrona dziedzictwa geologicznego i geomorfologicznego; Drawieński Park Narodowy; północno-zachodnia Polska

EN

geodiversity; geovalues; geotourism; protection of geological and geomorphological heritage; Drawa National Park; north-western Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 463
• Strony: 1--41
• Opis fizyczny: Bibliogr. 148 poz., rys., tab., zdj., wykr.

Twórcy

autor

Górska-Zabielska M.

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Instytut Geografii, ul. Świętokrzyska 15, 25-406, Kielce

autor

Nowicka N.

• absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań

autor

Zawieja J.

• absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań

Bibliografia

• 1. AGAPOW L. (red.), 1998 — Drawieński Park Narodowy. Wydaw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Gorzów Wielkopolski.
• 2. ALEXANDROWICZ S.W., ALEXANDROWICZ Z., 1999 — Selected geosites of the Cracow Upland. Pol. Geol. Inst. Sp. Papers, 2: 53–60.
• 3. ALEXANDROWICZ Z., 2006 — Framework of European geosites in Poland. J. Nature Conserv., 62, 5: 63–87.
• 4. ALEXANDROWICZ Z., ALEXANDROWICZ S.W., 2002 — Geoturystyka a promocja dziedzictwa geologicznego. W: Użytkowanie turystyczne parków narodowych. Ruch turystyczny – zagospodarowanie – konflikty – zagrożenia (red. J. Partyka): 91–98. IOP PAN, Ojcowski Park Narodowy, Ojców.
• 5. ALEXANDROWICZ Z., URBAN J., MIŚKIEWICZ K., 2009 — Geological values of selected Polish properties of the UNESCO World Heritage List. Geoheritage, 1: 43–52.
• 6. BADURA J., GAWLIKOWSKA E., KASIŃSKI J.R., KOŹMA J., KUPETZ M., PIWOCKI M., RASCHER J., 2003 — Geopark „Łuk Mużakowa” – proponowany transgraniczny obszar ochrony georóżnorodności. Prz. Geol., 51, 1: 54–58.
• 7. BARAN E., 2004a — Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Radęcin (0310). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 8. BARAN E., 2004b — Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Człopa (0311). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 9. BARAN E., 2004c — Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Radęcin (0310). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 10. BARTKOWSKI T., 1969 — Deglacjacja strefowa deglacjacją normalną na obszarach niżowych (na wybranych przykładach z Polski zachodniej i północnej). Bad. Fizjograf. Pol. Zach., 23A: 7–34.
• 11. BIAŁY K., 1998 — Gleby Drawieńskiego Parku Narodowego w świetle skutków dawnej działalności gospodarczej. W: Drawieński Park Narodowy (red. L. Agapow): 49–62. Wydaw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, , Gorzów Wielkopolski.
• 12. BORÓWKA R.K., 2005 — Budowa geologiczna i rozwój rzeźby Pomorza Zachodniego. W: Środowisko przyrodnicze wybrzeży Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego (red. R.K. Borówka, S. Musielak): 5–18. Oficyna In Plus, Szczecin.
• 13. BORÓWKA R.K., CEDRO B., DUDA T., WOZIŃSKI R., 2008 — Obiekty geoturystyczne na wyspie Wolin oraz ocena ich przydatności dla potrzeb turystyki edukacyjnej. W: Problemy turystyki i rekreacji (red. M. Dutkowski). T. 1: 101–109. Oficyna In Plus, Szczecin.
• 14. BORÓWKA R.K., OSADCZUK A., WITKOWSKI A., WAWRZYNIAK-WYDROWSKA B., DUDA T., 2005 — Late Glacial and Holocene depositional history in the eastern part of the Szczecin Lagoon (Great Lagoon) basin – NW Poland. Quatern. Internat., 130: 87–96.
• 15. BOŻĘTKA B., 1997 — Postrzeganie Drawieńskiego Parku Narodowego przez turystów i społeczność lokalną. Prz. Przyr., 8, 4: 37–46.
• 16. BRUSCHI V.M., CENDRERO A., 2009 — Direct and parametric methods for the assessment of geosites and geomorphosites. W: Geomorphosites (red. E. Reynard i in.): 73–88. Verlag Dr. Friedrich Pfeil, Monachium.
• 17. BRUSCHI V.M., CENDRERO A., ALBERTOS J.A.C., 2011 — A statistical approach to the validation and optimisation of geoheritage assessment procedures. Geoheritage, 3: 131–149.
• 18. BRZUSTOWICZ G.J., 2010 — Historia terenów nad Drawą. Tematyczne ścieżki historyczne. W: Ekomuzeum rzeki Drawy (red. S. Januszewski): 71–92. DPN, Drawno.
• 19. CEDRO B., BORÓWKA R.K., DUDA T., 2008 — Ocena walorów geoturystycznych wyspy Bornholm. W: Problemy turystyki i rekreacji (red. M. Dutkowski). T. 1: 111–118. Oficyna In Plus, Szczecin.
• 20. CHOIŃSKI A., 1991 — Katalog jezior polskich. Cz. 1. Pojezierze Pomorskie: 174–176. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• 21. COMĂNESCU L., NEDELEA A., DOBRE R., 2009 — Inventoring and evaluation of geomorphosites in the Bucegi Mountains. Forum Geografic. Studii şi cercetări de geografie şi protecţia mediului, 8, 8: 38–43.
• 22. CYKALEWICZ M. (red.), CYKALEWICZ-TYMBARSKA A., CYKALEWICZ T., WITEK W., TYMBARSKI K., 2013 — Przewodnik po lokalnej tradycji architektonicznej Puszczy Drawskiej. Ekomuzeum Rzeki Drawy. DPN, Drawno
• 23. CZASNOJĆ M., 1999 — Fortyfikacje Wału Pomorskiego na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego z otuliną (Tuczno–Mierzęcka Struga) [manuskrypt] (http://www.eko.org.pl/lkp/dpn/virtlib/index.html).
• 24. DMYTROWSKI P., KICIŃSKA A., 2011 — Waloryzacja geoturystyczna obiektów przyrody nieożywionej i jej znaczenie w perspektywie rozwoju geoparków. Prob. Ekol. Kraj., 29: 11–
• 25. DOBRACKA E., LEWANDOWSKI J., 2002 — Strefa marginalna fazy pomorskiej lobu Parsęty (Pomorze Środkowe). W: Plejstocen Pomorza Środkowego i strefa marginalna lobu Parsęty. IX Konf. Stratygrafia Plejstocenu Polski (red. R. Dobracki i in.). Borne Sulinowo, 3–7 września 2002 r.: 109–117. Oddz. Pomorski Państw. Inst. Geol., Wydz. Nauk o Ziemi UŚ, Szczecin–Sosnowiec.
• 26. DOBRACKI R., DOBRACKI K., STĘPIEŃ M., 2013 — Drawieński Park Narodowy. Mapa geologiczno-turystyczna 1:40 000. PIG-PIB, Warszawa.
• 27. DOMEK P., JONIAK T., 2010 — Dreissena polymorpha (Pall.) w rzece Płocicznej (Drawieński Park Narodowy). W: Bezkręgowce denne wód parków narodowych Polski (red. T. Joniak): 25–29. Wydaw. Druk. Bonami, Poznań.
• 28. DOWLING R.K., NEWSOME D. (red.), 2010 — Geotourism: the tourism of geology and landscape. Goodfellow Pub. Ltd, Wallingford, Oxfordshire, UK.
• 29. DPN, 2007 — Drawieński Park Narodowy – mapa turystyczna w skali 1:50 000. Wydaw. Ekograf, Wrocław.
• 30. DUDA T., 2010 — Atrakcyjność geoturystyczna doliny Drawy i jej najbliższych okolic. W: Ekomuzeum rzeki Drawy (red. S. Januszewski): 93–106. DPN, Drawno.
• 31. DUDA T., BORÓWKA R.K., CEDRO B., 2008 — Inwentaryzacja obiektów geoturystycznych na obszarze archipelagu Wysp Estońskich. W: Problemy turystyki i rekreacji (red. M. Dutkowski). T 1: 119–129. Oficyna In Plus, Szczecin.
• 32. DYLIKOWA A., 1973 — Geografia Polski. Krainy geograficzne, PZWS, Warszawa.
• 33. GÓRSKA-ZABIELSKA M., 2008 — Obszary macierzyste skandynawskich eratyków przewodnich osadów ostatniego zlodowacenia północno-zachodniej Polski i północno-wschodnich Niemiec. Geologos, 14 (2): 177–194.
• 34. GÓRSKA-ZABIELSKA M., 2010a — Wybrane walory geoturystyczne Drawieńskiego Parku Narodowego – projekt ścieżki petrograficznej. W: Ekomuzeum rzeki Drawy (red. S. Januszewski): 107–116. DPN, Drawno.
• 35. GÓRSKA-ZABIELSKA M., 2010b — Uwarunkowania rozwoju turystyki w Polsce północno-zachodniej w świetle wybranych geozasobów. W: Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. T. 5. Aspekty przyrodnicze rozwoju turystyki (red. Z. Młynarczyk i in.): 77–89. Bogucki Wydaw. Nauk., Poznań.
• 36. GÓRSKA-ZABIELSKA M., 2011 — Ochrona głazów narzutowych w Wielkopolskim Parku Narodowym. Prob. Ekol. Kraj., 29: 141–149.
• 37. GÓRSKA-ZABIELSKA M., ZABIELSKI R., 2010 — Walory geoturystyczne Rugii. W: Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. T. 5. Aspekty przyrodnicze rozwoju turystyki (red. Z. Młynarczyk i in.): 91–98. Bogucki Wydaw. Nauk., Poznań.
• 38. GRINN U., 1984 — Rezerwat przyrody „Wyspy Ostrowieckie”. Woj. Kons. Ochr. Przyr., Szczecin.
• 39. GRUSZCZYŃSKI T., 2013 — Geomorfologia obrazu młodoglacjalnego Puszczy Drawskiej. W: Ekomuzeum Rzeki Drawy. Geościeżka w dolinie Drawy (red. A. Bąkowska): 14–33. DPN, Drawno.
• 40. GRZEGORCZYK K., 2004 — Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Kalisz Pomorski (0271), Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 41. GRZEGORCZYK K., 2004 — Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Kalisz Pomorski (0271). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 42. HOŁUBCZAT E., 2010 — Drawieński Park Narodowy 1990–2010. W: Ekomuzeum rzeki Drawy (red. S. Januszewski): 13–20. DPN, Drawno.
• 43. JANUSZEWSKI S., 2010 — Dziedzictwo kultury technicznej obszaru cywilizacyjnego Drawieńskiego Parku Narodowego. Od ewidencji ku interpretacji, ochronie i eksploatacji. W: Ekomuzeum rzeki Drawy (red. S. Januszewski): 41–70. DPN, Drawno.
• 44. JASNOWSKA J., 1998a — Fizjograficzna charakterystyka Drawieńskiego Parku Narodowego. W: Drawieński Park narodowy (red. L. Agapow): 33–47. Seria: Przyroda Województwa ¬Gorzowskiego. Wydaw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Gorzów Wielkopolski.
• 45. JASNOWSKA J., 1998b — Szata roślinna Drawieńskiego Parku narodowego. W: Drawieński Park Narodowy (red. L. Agapow): 65–111. Seria: Przyroda Województwa Gorzowskiego. Wydaw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Gorzów Wielkopolski..
• 46. JASNOWSKI M., JASNOWSKA J., 1985 — Rezerwat przyrody „Żółwia Kłoć”. Woj. Kons. Ochr. Przyr., Szczecin.
• 47. JASNOWSKI M., JASNOWSKA J., 1988 — Dokumentacja rezerwatu przyrody „Jezioro Czarne koło Głuska”. Woj. Kons. Ochr. Przyr., Szczecin.
• 48. JONIAK T., 2010 — Fauna bentosowa jezior humusowych Drawieńskiego Parku Narodowego – historia badań i stan wiedzy. W: Bezkręgowce denne wód parków narodowych Polski (red. T. Joniak): 40–46. Wydaw. Druk. Bonami, Poznań.
• 49. JÓŹWIAK K., STĘPIEŃ M., 2013 — Petrografia okolic Drawnika. W: Ekomuzeum Rzeki Drawy. Geościeżka w dolinie Drawy (red. A. Bąkowska): 50–78. DPN, Drawno.
• 50. KARCZEWSKI A., 1968 — Wpływ recesji lobu Odry na powstanie i rozwój sieci dolinnej Pojezierza Myśliborskiego i Niziny Szczecińskiej. Pr. Kom. Geogr.-Geol., 8, 3.
• 51. KARCZEWSKI A., 1971 — Zmienność litologiczna kemów Pomorza Zachodniego a zagadnienia ich klasyfikacji. Pr. Kom. Geogr.-Geol., 11, 3.
• 52. KARCZEWSKI A., 1998 — Mapa geomorfologiczna. Nizina Szczecińska, Pojezierza Myśliborskie. GEOMAT, Poznań.
• 53. KASIŃSKI J.R., KOŹMA J., GAWLIKOWSKA E., 2004 — Geotopes of the proposed Muskau Arch Geopark – inventory, classification and evaluation. Pol. Geol. Inst. Sp. Papers, 13: 73–87.
• 54. KICIŃSKA A., FIGNA J., 2011 — Korzyści wynikające z rozwoju turystyki specjalnych zainteresowań na obszarach geoparków. Prob. Ekol. Kraj., 29: 21–28.
• 55. KLIMASZYK P., 2010 — Przestrzenna zmienność rozmieszczenia makrozoobentosu na tle warunków fizyczno-chemicznych w jeziorze meromiktycznym (Jezioro Czarne – Drawieński Park Narodowy. W: Bezkręgowce denne wód parków narodowych Polski (red. T. Joniak): 98. Wydaw. Druk. Bonami, Poznań.
• 56. KLIMASZYK P., GANCARCZYK A., 2010 — Ekosystemy wodne Drawieńskiego Parku Narodowego. W: Bezkręgowce denne wód parków narodowych Polski (red. T. Joniak): 11–18. Wydaw. Druk. Bonami, Poznań.
• 57. KLIMEK K., 2002 — Transformacja odwodnienia strefy jeziora Pile. W: Plejstocen Pomorza Środkowego i strefa marginalna lobu Parsęty. IX Konf. Stratygrafia Plejstocenu Polski (red. R. Dobracki i in.). Borne Sulinowo, 3–7 września 2002 r.: 118–121. Oddz. Pomorski Państw. Inst. Geol., Wydz. Nauk o Ziemi UŚ, Szczecin–Sosnowiec.
• 58. KLIMEK R., SZCZEPAŃSKI S. (red.), 2010 — Kamienie w historii, kulturze i religii. Klimek, Olsztyn.
• 59. KNAPIK R., MIGOŃ P., 2010 — Karkonoski Park Narodowy z otuliną jako geopark krajowy. Prz. Geol., 58, 11: 1065–1069
• 60. KOJALOWICZ J., 2003 — Dziedzictwo kulturowe Drawieńskiego Parku Narodowego. W: Ochrona dóbr kultury i historycznego związku człowieka z przyrodą w parkach narodowych (red. J. Partyka): 271–284. OPN, Ojców.
• 61. KONDRACKI J., 1976 — Podstawy regionalizacji fizyczno-geograficznej. PWN, Warszawa.
• 62. KOSTRZEWSKI A., 1998 — Georóżnorodność rzeźby jako przedmiot badań geomorfologii. W: Główne kierunki badań geomorfologicznych w Polsce. Stan aktualny i perspektywy. IV Zjazd Geomorfologów Polskich. Referaty i komunikaty (red. K. Pękala): 11–16. Wydaw. UMCS, Lublin.
• 63. KOT R., 2006 — Problem określenia georóżnorodności na przykładzie fordońskiego odcinka dolnej Wisły. W: Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe. Prob. Ekol. Kraj., 16: 227–240.
• 64. KOT R., LEŚNIAK K., 2006 — Ocena georóżnorodności za pomocą miar krajobrazowych – podstawowe trudności metodyczne. Prz. Geogr., 78, 1: 25–45.
• 65. KOZARSKI S., 1965 — Zagadnienie drogi odpływu wód pradolinnych z zachodniej części Pradoliny Noteci–Warty. Pr. Kom. Geogr.-Geol., 5, 1.
• 66. KOZARSKI S., 1986 — Skale czasu a rytm zdarzeń geomorfologicznych vistulianu na Niżu Polskim. Czas. Geograf., 57: 247–270.
• 67. KOZARSKI S., 1988 — Time and dynamics of the Last Scandinavian Ice-Sheet retreat from northwestern Poland. Geogr. Pol., 55: 91–101.
• 68. KOZARSKI S., 1995 — Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki i transformacja geosystemu (~20 ka - 10 ka BP). Dokum. Geogr., 1.
• 69. KRÓL S. (red.), 1994 — Przyroda województwa gorzowskiego. Wydaw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Gorzów Wielkopolski.
• 70. KUBALÍKOVÁ L., 2013 — Geomorphosite assessment for geotourism purposes. Czech Journal of Tourism, 2, 2: 80–104.
• 71. KUJAWA-PAWLACZYK J., 1999 — Bindugi nad Drawą [manuskrypt] (http://www.eko.org.pl/lkp/dpn/virtlib/index.html).
• 72. LIEDTKE H., 1981 — Die nordischen Vereisungen in Mitteleuropa. Forsch. deutsch. Landesk., 204.
• 73. LOTH G., LAGALLY U., GLASER S., 2007 — „Bayerns Schönste Geotope“ – Eine Halbzeitbilanz. Abh. Geol. B.A., 60: 115–118.
• 74. ŁAPO J.M., 2010 — Głaz w przestrzeni kulturowej Mazur czasów nowożytnych. W: Kamienie w historii, kulturze i religii (red. R. Klimek, S. Szczepański): 135–144. Robert Klimek, Olsztyn.
• 75. MALINOWSKA-PISZ A., 2004a — Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Tuczno (0272), Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 76. MALINOWSKA-PISZ A., 2004b — Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Tuczno (0272). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 77. MAPA topograficzna Polski „PUWG-1992” 1:50 000, ark. Kalisz Pomorski (N-33-104-B), 2000, GUGiK, Warszawa (druk PG-K PLAND s.c., Warszawa).
• 78. MAPA topograficzna Polski „PUWG-1992” 1:50 000, ark. Radęcin (N-33-104-D), 2000, GUGiK, Warszawa (druk GEO-TOP Sp. z o.o., Poznań).
• 79. MAPA topograficzna Polski „PUWG-1992” 1:50 000, ark. Tuczno (N-33-105-A), 2000, GUGiK, Warszawa (druk Geokart International, Rzeszów).
• 80. MAPA topograficzna Polski „PUWG-1992” 1:50 000, ark. Człopa (N-33-105-C), 2000, GUGiK, Warszawa (druk Geokart International, Rzeszów).
• 81. MAPA topograficzna w skali 1:100 000, ark. Choszczno, N-33-103/104, 1999. Wydaw. Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, Warszawa.
• 82. MAPA topograficzna w skali 1:100 000, ark. Piła, N-33-105/106, 1999, Wydaw. Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, Warszawa.
• 83. MARKS L., 2002 — Last Glacial Maximum in Poland. Quat. Sci. Rev., 21, 103–110.
• 84. MIGOŃ P., 2012 — Geoturystyka. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.
• 85. MIŚKIEWICZ K., 2004 — Polish database of the representative geosites for the European framework. Pol. Geol. Inst. Sp. Papers, 13: 35–39.
• 86. MOJSKI J.E., 2005 — Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 87. NITA J., 2007 — Waloryzacja budowy geologicznej dla potrzeb zachowania georóżnorodności. W: Waloryzacja środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym (red. M. Kistkowski, B. Korwel-Lejkowska). Prob. Ekol. Kraj., 19: 111–115.
• 88. OLSZEWSKI A., 1997 — Drumlins of the northwestern Dobrzyń Moraine Plateau: location, structure and morphogenesis. Quat. Stud. Pol., 14: 71–83.
• 89. OTĘSKA-BUDZYN J., 2007 — Dziedzictwo geologiczne i jego ochrona. W: Integralna Ochrona Przyrody (red. M. Grzegorczyk): 195–200. IOP PAN, Kraków.
• 90. PAWLACZYK P., 1992 — Drawieński Park Narodowy. Lubuski Klub Przyrodników, Świebodzin.
• 91. PAWLACZYK P., 1995a — Ochrona procesów generowanych przez rzeki jako podstawa ochrony przyrody w ich dolinach. Prz. Przyr., 6, 3/4: 235–256.
• 92. PAWLACZYK P., 1995b — Propozycja przestrzennego zróżnicowania celów i metod ochrony na przykładzie Drawieńskiego Parku Narodowego. Ochr. Przyr., 52: 19–31.
• 93. PAWLACZYK P., 1996 — Gleba i roślinność jako wskaźniki zniekształcenia ekosystemów leśnych w Drawieńskim Parku Narodowym. Prz. Przyr., 7, 1: 108–112.
• 94. PAWLACZYK P., 1997 — Roślinność leśna Drawieńskiego Parku Narodowego, jej antropogeniczne przekształcenia i aktualne tendencje dynamiczne. W: Gleba i roślinność ekosystemów leśnych w Drawieńskim Parku Narodowym (red. P. Pawlaczyk). Idee Ekologiczne, 11, zesz. 5: 43–70. Wydaw. Sorus, Poznań.
• 95. PAWLACZYK P., 1998 — Zagrożenia i ochrona terenu Drawieńskiego Parku Narodowego. W: Drawieński Park narodowy (red. L. Agapow): 185–213. Wydaw. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, , Gorzów Wielkopolski.
• 96. PAWLACZYK P., 1999 — Koncepcja udostępnienia Drawieńskiego Parku Narodowego do turystyki rozwoju turystyki w jego otoczeniu z elementami analizy krajobrazu. Materiały do Planu Ochrony Parku [manuskrypt]. Szczecin
• 97. PEREIRA P., PEREIRA D., CAETANO ALVES M.I., 2007 — Geomorphosite assessment in Montesinho Natural Park (Portugal). Geogr. Helv., 62, 3: 159–168.
• 98. PIOTROWICZ R., KRASKA M., KLIMASZYK P., SZYPER H., JONIAK T., 2006 — Vegetation richness and nutrient loads in 16 lakes of Drawieński National Park. Pol. J. Env. Stud., 15, 3: 467–478.
• 99. POPIELSKI W., 2007 — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Kalisz Pomorski (271) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 100. POPIELSKI W., 2008 — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Kalisz Pomorski (271) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 101. POPIELSKI W., 2009a — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Radęcin (310) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 102. POPIELSKI W., 2009b — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Radęcin (310) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 103. REYNARD E., 2004 — Protecting stones: conservation of erratic blocks in Switzerland. W: Dimension stone 2004. New perspectives for a traditional building material. Proceedings of the International Conference in Dimension Stone 2004, Prague, 14–17 June (red. R. Přikryl): 3–7. Balkema, Leiden.
• 104. REYNARD E., 2005 — Geomorphological sites, public policies and property rights. Conceptualization and examples from Switzerland. Il Quaternario, 18, 1: 321–330.
• 105. REYNARD E., 2008 — Scientific research and tourist promotion of geomorphological heritage. Geogr. Fis. Dinam. Quat., 31: 225–230.
• 106. REYNARD E., 2009 — The assessment of geomorphosites. W: Geomorphosites (red. E. Reynard i in.): 63–71. Verlag Dr. Friedrich Pfeil, Monachium.
• 107. REYNARD E., CORATZA P., 2007 — Geomorphosites and geodiversity: a new domain of research. Geogr. Helv., 62, 3: 138–139.
• 108. REYNARD E., CORATZA P., REGOLINI-BISSIG G. (red.), 2009 — Geomorphosites. Verlag Dr. Friedrich Pfeil, Monachium.
• 109. REYNARD E., FONTANA G., KOZLIK L., SCAPOZZA C., 2007 — A method for assessing «scientific» and «additional values» of geomorphosites. Geogr. Helv., 62, 3: 148–158.
• 110. RINTERKNECHT V.R., MARKS L., PIOTROWSKI J.A., RAISBECK G.M., YIOU F., BROOK E.J., CLARK P.U., 2005 — Cosmogenic 10Be ages on the Pomeranian Moraine, Poland. Boreas, 34: 186–191.
• 111. ROTNICKI K., BORÓWKA R.K., 1995 — The last cold period in Gardno–Łeba coastal plan. W: Polish coast – past, present and future (red. K. Rotnicki). J. Coast. Res., Spec. Issue, 22: 231–235.
• 112. RYBKA N., 2012 — Geomorfologiczne dziedzictwo zachodniej części Drawieńskiego Parku Narodowego w świetle oceny jakościowej i ilościowej aspektu konserwatorskiego i promocji geostanowisk [pr. magister.]. Arch. Wydz. Nauk Geogr. Geol. UAM, Poznań.
• 113. RYDELEK P., 2013 — Geomorfologia doliny rzecznej. W: Ekomuzeum Rzeki Drawy. Geościeżka w dolinie Drawy (red. A. Bąkowska): 34–41. DPN, Drawno.
• 114. RYKA W., 1978 — Permskie skały wylewne z nadbałtyckiej części Pomorza Zachodniego. Kwart. Geol., 22, 4: 753–772.
• 115. SCHULZ W., 1999 — Sedimentäre Findlinge im norddeutschen Vereisungsgebiet. Arch. Geschiebekunde, 2, 8: 523–560.
• 116. SKOCZYLAS J., 1996 — Wykorzystanie surowców skalnych w średniowiecznej architekturze Lubinia koło Gostynia. Geologos, 1: 203–213.
• 117. SKOCZYLAS J., WALENDOWSKI H., 1989 — Kamień w zabytkowej architekturze Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. Prz. Geol., 46, 11: 1146–1152.
• 118. SKOCZYLAS J., ŻYROMSKI M., 2005 — Symbolika kamienia jako element procesu legitymizacji władzy w cywilizacji europejskiej. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• 119. SŁOMKA T., KICIŃSKA-ŚWIDERSKA A., 2004 — Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5–7.
• 120. SOŁOWIEJ D., 1992 — Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• 121. STARCZEWSKA J., 2012 — Geomorfologiczne dziedzictwo wschodniej części Drawieńskiego Parku Narodowego w świetle oceny jakościowej i ilościowej aspektu konserwatorskiego i promocji geostanowisk [pr. magister.] . Arch. Wydz. Nauk Geogr. Geol. UAM, Poznań.
• 122. STĘPIEŃ M., 2013a — Propozycja kształtu i zastosowania bazy danych krenologicznych jako części infrastruktury przestrzennych danych przyrodniczych na przykładzie Drawieńskiego Parku Narodowego. Biul. Państw. Inst. Geol., 454: 141–150.
• 123. STĘPIEŃ M., 2013b — Wody podziemne. W: Ekomuzeum Rzeki Drawy. Geościeżka w dolinie Drawy (red. A. Bąkowska): 141–153. DPN, Drawno.
• 124. STĘPIEŃ M., 2013c — Przykłady wykorzystania kamienia na terenie Puszczy Drawskiej. W: Ekomuzeum Rzeki Drawy. Geościeżka w dolinie Drawy (red. A. Bąkowska): 79–96. DPN, Drawno.
• 125. STUPNICKA E., 2007 — Geologia regionalna Polski. Wydaw. UW, Warszawa.
• 126. WĄGROWSKI A., 2005a — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Człopa (311) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 127. WĄGROWSKI A., 2005b — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Tuczno (272) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 128. WĄGROWSKI A., 2005c — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Człopa (311) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 129. WĄGROWSKI A., 2005d — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Tuczno (272) [dokument elektron.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 130. WIMBLEDON W.A.P., 1999 — GEOSITES – an International Union of Geological Sciences initiative to conserve our geological heritage. Pol. Geol. Inst. Sp. Papers, 2: 5–8.
• 131. WNUK-GŁAWDEL E., 2001 — Turystyka w Drawieńskim Parku Narodowym. W: Użytkowanie turystyczne parków Narodowych. Ruch turystyczny – zagospodarowanie – konflikty – zagrożenia (red. J. Partyka): 209–217. IOP PAN, Ojcow. Park Narod., Ojców.
• 132. WNUK-GŁAWDEL E. (red.) 2006 — Drawieński Park Narodowy. DPN, Wrocław.
• 133. WNUK-GŁAWDEL E., SANOCKA J., NIEDZIAŁKOWSKA H., 2006 — Przewodnik. Ścieżka dydaktyczna „Jezioro Ostrowieckie”. DPN, Drawno.
• 134. WOŹNIAK K., 2000 — Jak będzie chroniony Drawieński Park Narodowy? Bociek – Biul. Lubuskiego Klubu Przyrodników, 4 (http://www.eko.org.pl/lkp/bociek/2000_4/2000_4_drapan.html; dostęp czerwiec 2014).
• 135. WYSOTA W., MOLEWSKI P., 2007 — Ostatni lądolód skandynawski w lobie Wisły – kontrowersje i nowe spojrzenie. W: Plejstocen Kujaw i dynamika lobu Wisły w czasie ostatniego zlodowacenia. Mat. XIV Konf. Stratygrafia Plejstocenu Polski (red. P. Molewski i in.). Ciechocinek, 3–7 września 2007 r.: 13–21. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 136. ZGŁOBICKI W., BARAN-ZGŁOBICKA B., 2013 — Geomorphological heritage as a tourist attraction. A case study in Lubelskie Province, SE Poland. Geoheritage, 5: 137–149.
• 137. ZGŁOBICKI W., BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T., GAWRYSIAK L., HARASIMIUK M., 2007 — Stanowiska geomorfologiczne regionu lubelskiego jako narzędzie rozwoju geoturystyki. W: Budowa geologiczna regionu lubelskiego i problemy ochrony litosfery (red. M. Harasimiuk i in.): 271–277. Wydaw. UMCS, Lublin.
• 138. ŻELICHOWSKI A. M., 1987 — Karbon. W: Budowa geologiczna Wału Pomorskiego i jego podłoża (red. A. Raczyńska). Pr. Państw. Inst. Geol., 119: 26–51.
• Strony internetowe:
• 139. http://dpn.pl/obszary-ochrony-scislej; dostęp: maj 2014
• 140. http://dpn.pl/plociczna; dostęp: czerwiec 2014
• 141. http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/geostanowiska
• 142. http://m.bazagis.pgi.gov.pl/cbdg
• 143. http://www.choszczno.info.pl/2009/04/10/kosciol-w-drawnie.html; dostęp: kwiecień 2012
• 144. http://www.crgp.pl/gsapp
• 145. http://www.drawno.pl/strony/menu/29.dhtml; dostęp: czerwiec 2014
• 146. http://www.mos.gov.pl/artykul/3437_geoparki_krajowe_polski/12943_geoparki_krajowe_polski.html
• 147. http://www.mos.gov.pl/g2/kategoriaPliki/2009_01/01_geol_srodowiskowa.pdf
• 148. http://www.pgi.gov.pl/pl/geoparki