Dzieje pałacu w Bieganowie (powiat wrzesiński) od jego wzniesienia do czasów współczesnych, z uwzględnieniem zagadnień konserwatorskich

• Autorzy: Białkiewicz J. J.

Warianty tytułu

EN

The history of the palace in Bieganowo (Września County) from its construction to modernity, with attention to conservation issues

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Pałac w Bieganowie, wzniesiony w latach 1914-16 dla hrabiego Edwarda Grabskiego według projektu cenionego poznańskiego architekta, inż. Stefana Cybichowskiego, utrzymany w stylu łączącym elementy neoklasycyzmu francuskiego z formami „stylu narodowego”, prezentuje wysoką klasę artystyczną i jako taki bez wątpienia jest wartościowym zabytkiem wielkopolskiej architektury rezydencjonalnej. Dobra bieganowskie po II wojnie światowej znacjonalizowano na podstawie dekretu PKWN z 6.09.1944 r. i przekształcono w PGR (Kombinat PGR Bieganowo), po 1989 r. w Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Bieganowo „Biegrol” sp. z o.o. i spółkę „Bieganowo Poland”, następnie Agencję Nieruchomości Rolnych OT Poznań, a obecnie wydzierżawiono Gospodarstwu Rolno-Hodowlanemu Jadwigi Szafarek z Zieleńca. Zabytkowy pałac do dziś pozostaje własnością i pod zarządem Agencji Rolnej Skarbu Państwa. Rezydencja ta, pomimo iż wpisana w roku 1973 do rejestru zabytków (pod numerem 1444/A), a więc oficjalnie objęta szczególną opieką konserwatorską, znajduje się niestety w opłakanym stanie. Materia zabytkowa niszczeje nie tylko na skutek upływu czasu, ale i nieumiejętnego obchodzenia się z nią przez kolejnych użytkowników, którzy nie wykazują zainteresowania przeprowadzeniem kosztownych prac remontowych i ograniczają się do realizowania wątpliwych pod względem konserwatorskim robót we wnętrzu. Tu jednak powinien w swych ustawowo określonych kompetencjach wkroczyć Wojewódzki Konserwator Zabytków, wydać należne decyzje i nakazy oraz dopilnować ich realizacji, szczególnie że zły stan obiektu jest Urzędowi Ochrony Zabytków wiadomy. Celem niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi na szczególną artystyczną i historyczną wartość pałacu w Bieganowie, na stan jego zachowania, z postępującą destrukcją i w najwyższym stopniu niewłaściwymi pod względem konserwatorskim działaniami podjętymi w ostatnich latach, oraz nakreślenie konserwatorskiego planu ratowania tego znakomitego zabytku.

EN

The palace in Bieganowo, erected in the years 1914-16 for Count Edward Grabski according to the project of a valued architect from Poznan, engineer Stefan Cybichowski, designed in the style combining elements of French neo-classicism with forms of the “national style”, represents a high artistic standard and as such is undoubtedly a valuable monument of Greater Poland residential architecture. After World War II, the Bieganowo estate was nationalised on the basis of a PKWN decree issued on 6.09.1944 and converted into a PGR (State Agricultural Farm Bieganowo); after 1989 it was turned into Agricultural Farm owned by the State Treasury, Bieganowo “Biegrol” sp. z o.o. and a joint venture “Bieganowo Poland”, then by the Agricultural Property Agency OT Poznań, and currently it has been leased to an Agricultural-Breeding Farm of Jadwiga Szafarek from Zieleniec. The historic palace is still the property and under the management of the Agricultural Agency of the State Treasury. The residence, although entered into the Heritage Register in 1973 (number 1444/A), so of- ficially under particular conservation care, is unfortunately in a lamentable state. The historic substance is deteriorating not only with the passage of time, but also because of its incompetent treatment by subsequent users who are not interested in carrying out costly restoration work and stick to realising work on the interiors, rather dubious from the conservation point of view. However, the Voivodeship Monument Conservator should take a stand here using his lawful competence to issue appropriate decisions and orders, and ensure their realisation, especially since the poor state of the object is known to the Monument Protection Office. The aim of this study is drawing attention to the outstanding artistic and historic value of the palace in Bieganowo, its state of preservation, progressing deterioration, highly improper activities – from the conservation point of view – carried out in recent years, and outlining a conservation plan for saving this magnificent monument.

Słowa kluczowe

PL

Bieganowo; Pałac w Bieganowie; Grabski Edward; Cybichowski Stefan; ustawa o ochronie zabytków; Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków; rejestr zabytków; styl narodowy; wielkopolska architektura rezydencjonalna

EN

Bieganowo; Palace in Bieganowo; Grabski Edward; Cybichowski Stefan; Monument Protection Act; Greater Poland Voivodeship; Monument Conservator; heritage register; national style; Greater Poland residential architecture

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2014
• Tom: Nr 37
• Strony: 64--80
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., il.

Twórcy

autor

Białkiewicz J. J.

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków

Bibliografia

• [1] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 97, poz. 804, z 2010 r. Nr 75, poz. 474, Nr 130, poz. 871.
• [2] Białkiewicz J. J., Okruchy pamięci o Rodzinie Roztoczyńskich, Kraków 2011, s. 153-185.
• [3] Białkiewicz J.J., Błaszczyk M., Edward Grabski. Bogu, Ojczyźnie, Rodzinie, Bieganowo – Kraków 2012.
• [4] Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1954.
• [5] Czarnecki W., Cybichowski Stefan, [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań 1981, s. 120.
• [6] Sobkowicz K., Architekci Wielkopolscy: biogramy, dzieła, stowarzyszenia, część pierwsza: lata 1886-1939, Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP Oddział w Poznaniu, Poznań 1988.
• [7] Dworecki Z., Poznań i poznaniacy w latach II RP 1918-1939, Media Rodzina, Poznań 1994.
• [8] Rezler M., Cybichowski Stefan, [w:] Słownik Biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej ziemi kaliskiej, t. I, red. H. Tadeusiewicz, KTPN, Kalisz 1998, s. 71-72.
• [9] Topolski J., Trzeciakowski L. red., Dzieje Poznania 1918-1945, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 1998.
• [10] Kondziela H., Cybichowski Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 1, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, Poznań 2000, s. 14.
• [11] Gwardiak J., Architekci i budowniczowie ziemi łomżyńskiej. Słownik biograficzny, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 2003.
• [12] Wysocka A., Kościoły projektu Stefana Cybichowskiego w Bydgoszczy i okolicach miasta, „Kronika Bydgoska” 2008 t. XXX, Bydgoszcz, s. 259-271.
• [13] Czartoryski Z., O stylu krajowym w budownictwie wiejskiem, Poznań 1896.
• [14] Skuratowicz J., „Styl krajowy” w budownictwie rezydencjonalnym Wielkopolski przełomu XIX i XX wieku, [w:] Sztuka XIX wieku w Polsce. Naród-miasto. Materiały Sesji SHS Poznań, grudzień 1977, PWN, Warszawa 1979.
• [15] Skuratowicz J., Architektura Wielkopolski w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka dwudziestolecia międzywojennego. Materiały Sesji SHS Warszawa, październik 1980, PWN, Warszawa 1982, s. 257-275.
• [16] Biuletyn Informacyjny Powiatu Wrzesińskiego, nr 149 z dnia 26 kwietnia 2013.
• [17] Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kołaczkowo, załącznik nr 1 do uchwały Nr XXXV/231/2010 Rady Gminy Kołaczkowo z dnia 28 września 2010 r., załącznik nr 1 do uchwały Nr XXXV/232/2010 Rady Gminy Kołaczkowo z dnia 28 września 2010 r., Kołaczkowo 2010.

Uwagi

PL

EN