Psychologiczne badania kierowców : nowe uwarunkowania w kontekście zmiany przepisów

• Autorzy: Ucińska M. , Odachowska E.

Warianty tytułu

EN

Psychological test of drivers : new condition in the context of regulatory changes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Psychologiczne badania kierujących pojazdami pełnią istotną rolę w systemie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ich podstawę prawną stanowi ustawa o kierujących pojazdami, ustawa o transporcie drogowym oraz stosowne rozporządzenia. Badania te przeprowadza się w różnych grupach kierowców m.in.: wykonującym transport drogowy, kierowców pojazdów uprzywilejowanych lub przewożących wartości pieniężne, kandydatów na instruktorów nauki jazdy i egzaminatorów oraz osób pracujących w tych zawodach. Ponadto, obowiązek poddania się badaniom sprawności psychofizycznej spoczywa także na osobach skierowanym w drodze decyzji przez starostę w związku z przekroczeniem dopuszczalnej liczby punktów karnych, spowodowaniem wypadku drogowego lub prowadzeniem pojazdu pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Badania te, poprzez swoją rolę selekcyjną, mają za zadanie eliminować z ruchu drogowego te osoby, których poziom sprawności i/lub cechy osobowości czy temperamentu wskazują na istnienie niedomogów lub cech mających istotny wpływ na bezpieczne uczestnictwo w ruchu drogowym. W przypadku badań kierowców z grup ryzyka (kierowanych na badania przez starostę), mają odpowiedzieć na pytanie o związek pomiędzy zachowaniem kierowcy (sprawnościami psychicznymi), a przyczynami wypadku drogowego, bądź podejmowaniem zachowań ryzykownych (np. naruszaniem przepisów ruchu drogowego). Psycholog ma zatem na podstawie badania przewidzieć ewentualne niebezpieczne zachowanie kierowcy i zapobiec mu, albo poprzez eliminację (w przypadku wyraźnych przeciwwskazań), albo przez psychoedukację, czyli dostarczenie badanemu kierowcy określonej wiedzy na temat poziomu jego sprawności oraz indywidualnych mechanizmów funkcjonowania w ruchu drogowym. W artykule omówiono uwarunkowania prawne i metodologiczne psychologicznych badań kierowców wraz z historią ich zmian na przestrzeni ostatnich lat.

EN

Psychological tests of drivers play an important role in the road safety system. Their legal basis is Vehicle Drivers Act, The Law on Road Transport and appropriate regulation. These psychological research carrying out in diverse groups of drivers: all persons performing mobile road transport, drivers of privileged vehicles or those carrying monetary values, candidates for driving instructors, examiners and the people working in these professions. They also include of-fenders in road accidents as a result of which other people died or were injured, drivers who exceed 24 penalty points received for violation of the traffic laws and vehicle drivers in a state of intoxication, under the influence of alcohol or substance acting similarly to alcohol. Psychological tests are designed to eliminate those drivers from road traffic, whose psychical condition (mental abilities, attributes, personality) cannot guarantee proper behaviour on the road. In the case of the high-risk drivers, psychological tests have to answer the question about the relationship between driver behavior (mental efficiency) and causes a traffic accident, or making risky behaviors (eg. the violation of traffic regulations). The psychologist, based on test results has to predict possible dangerous driving behavior and prevent him through the elimination (in the case of clear contraindications) or by psychoeducation and gives driver a specific knowledge about its efficiency and individual mechanisms functioning in traffic. This paper discusses legal and methodological basis psychological testing of drivers and history of changes in recent years.

Słowa kluczowe

PL

badania kierowców; psychologiczne badania kierowców; bezpieczeństwo ruchu drogowego; brd

EN

tests of drivers; psychological tests for drivers; road safety

• Wydawca: Instytut Naukowo-Wydawniczy "SPATIUM". sp. z o.o.
• Czasopismo: Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe
• Rocznik: 2016
• Tom: R. 17, nr 6
• Strony: 451--458
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., pełen tekst na CD

Twórcy

autor

Ucińska M.

• Instytut Transportu Samochodowego, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy, ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa

autor

Odachowska E.

• Instytut Transportu Samochodowego, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy, ul. Jagiellońska 80, 03-301 Warszawa

Bibliografia

• 1. Nowak J., Bezpieczeństwo samochodów i ruchu drogowego, WKiŁ, Warszawa 2004.
• 2. Allport, G. W., Personality: A psychological interpretation, Holt, New York 1937.
• 3. Bałaban, W., Czas reakcji i czas motoryczny w ruchach sportowca 2009 http://www.nbuv.gov.ua/portal/soc_gum/ppmb/texts/2009_10/09bowtam.pdf, 6.12.2012.
• 4. Bąk, J., Wypadki drogowe a kształcenie młodych kierowców, Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa 2003.
• 5. Bryant, R. A., Harvey, A. G., Guthrie, R. M., Moulds, M. L., Acute psychophysiological arousal and posttraumatic stress disorder: A two–year prospective study, “Journal of Traumatic Stress”, 2003, nr 16, 439 – 443.
• 6. Buss, A. H., Plomin, R., Temperament: early developing personality traits, Hillsdale, NJ, Erlbaum 1984.
• 7. Eliasz, A., Temperament a system regulacji stymulacji, PWN, Warszawa 1981.
• 8. Łapińska, R., Żebrowska, M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1982.
• 9. Łuczak A., Testy psychologiczne przydatne w doborze osób do zawodów trudnych i niebezpiecznych, Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka, 2001, 4 (357), s. 18-19.
• 10. Mayou, A. Bryant, B., Ehlers, A., Prediction of psychological outcomes one year after a motor vehicle accident, “American Journal of Psychiatry” 2001, nr 158, 1231 – 1238.
• 11. Odachowska E., Ucińska M., Dobrzyńska M., Badania osobowości w psychologii transportu, „Logistyka” 2014, nr 2.
• 12. Odachowska, E. (red.), Badania kwestionariuszowe w psychologii transportu, Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa 2015.
• 13. Oleś, P., Wprowadzenie do psychologii osobowości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
• 14. Pervin, L. A., John, O. P., Psychologia osobowości: teoria i badania, rozdz. 2, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.
• 15. Płużek, Z., Psychologia pastoralna, Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1994.
• 16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 kwietnia 2005r. w sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. Nr 69, poz. 622, oraz z 2007r. Nr 178, poz. 1264).
• 17. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014r. w sprawie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. z 2014r., poz. 949).
• 18. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. z 2014 r. poz. 937)
• 19. Stemplewska-Żakowicz, K., Diagnoza Psychologiczna, GWP, Gdańsk 2009.
• 20. Strelau, J., Psychologia temperamentu, PWN, Warszawa 2001.
• 21. Strelau, J., Psychologia temperamentu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• 22. Strelau, J., The location of the regulative theory of temperament (RTT) among other temperament theories [w:] Hettema, J., Deary, I. J. (red.), Foundations of personalisty, Dordrecht: Kluwer 1993.
• 23. Strus, W., Dojrzałość emocjonalna a funkcjonowanie moralne, Wydawnictwo Liberi Libri, Warszawa 2012.
• 24. Tarnowski, A., Fronczyk, K., Trafność pomiaru testem. [w:] K. Fronczyk (red.), Psychometria. Podstawowe zagadnienia, Wizja, Warszawa 2009, s. 111-160.
• 25. Ucińska M., Tokarczyk E., Odachowska E., Wpływ czynników psychicznych na sprawność kierowcy, ITS, Warszawa 2012.
• 26. Ucińska M. Tokarczyk E., Psychologia transportu w ITS. Przeszłość-teraźniejszość-przyszłość, „Transport Samochodowy” 2012, nr 3, s. 33 -52.
• 27. Unarski, J., Wypadki w warunkach ograniczonej widoczności (w:) Wypadki drogowe. Vademecum biegłego sądowego. (red.) Wierciński, J., Reza, A., Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2002.
• 28. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151).
• 29. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013, poz. 1414).
• 30. Ustawa z dnia 21 maja 1999 roku o broni amunicji (Dz. U. z 1999 r., Nr 53, poz. 549 z późn. zm.).
• 31. Zawadzki, B., Strelau, J., Formalna charakterystyka zachowania - Kwestionariusz temperamentu, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa 1997.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.