Does the East European branch of the Caledonides exist?

• Autorzy: Mizerski W. , Stupka O. , Olczak-Dusseldorp I.

Warianty tytułu

PL

Czy istnieje wschodnioeuropejska gałąź kaledonidów?

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Since the beginning of the introduction of the concept of the East European branch of the Caledonides by Limanowski (1922), there has been much discussion on the trend of this branch towards the southwest of the East European craton. The extreme interpretations were given by Stille (1950), and later by Dadlez (1994). According to those authors, the East European branch of the Caledonides could trend along the entire course of the south-eastern boundary of the East European craton, from the western Baltic Sea to Ukraine. Analysis of existing geological data, in relation to the current geotectonic theories, puts in doubt the existence of this branch. The proved Caledonian structures, which could be considered as orogenic, are located exclusively in the West Pomeranian segment of the East European craton foreland. The other parts of the foreland should be considered either a lowered marginal edge of the craton or blocks of Avalonian origin.

PL

Od początku wprowadzenia pojęcia wschodnioeuropejskiej gałęzi kaledonidów przez Limanowskiego (1922) trwa dyskusja dotycząca przebiegu tej gałęzi na południowy zachód od kratonu wschodnioeuropejskiego. W skrajny sposób przedstawiał go Stille (1950), a później Dadlez (1994). Według nich wschodnioeuropejska gałąź kaledonidów przebiegałaby wzdłuż całej południowo-wschodniej granicy kratonu wschodnioeuropejskiego, od zachodniego Bałtyku po Ukrainę. Analiza istniejących danych geologicznych, w nawiązaniu do obowiązujących dzisiaj teorii geotektonicznych, stawia w wątpliwość istnienie tej gałęzi. Udokumentowane struktury kaledońskie, które można by uznać za orogeniczne, znajdują się wyłącznie w zachodniopomorskim segmencie przedpola kratonu wschodnioeuropejskiego. Pozostałe fragmenty tego przedpola trzeba uznać bądź za obniżoną, brzeżną krawędź kratonu, bądź za bloki pochodzenia awalońskiego.

Słowa kluczowe

EN

Caledonides; geotectonics; foreland of the East European craton; Middle Europa

PL

kaledonidy; geotektonika; przedpole kratonu wschodnioeuropejskiego; Europa Środkowa

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 449
• Strony: 109--117
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz., il.

Twórcy

autor

Mizerski W.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Stupka O.

• Institute of Geology and Geochemistry of Combustible Materials, National Academy of Sciences of Ukraine, Naukova 3a, 79060 Lviv, Ukraine

autor

Olczak-Dusseldorp I.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• 1. BAILEY E.B., HOLTEDAHL O., 1938 — Palaeozoische Tafeln und Gebirge. Abt. 2. Northwestern Europe Caledonides. Reg. Geol. Erde, 2: 1-76.
• 2. BEURLEN K., 1939 — Erde und Lebensgeschichte. 462 ss. Verlag Quelle und Mayer. Leipzig.
• 3. BUBNOFF S., 1926 — Geologie von Europa. 344 ss. Berlin.
• 4. BUŁA Z., HABRYN R., 2011 — Precambrian and Paleozoic basement of the Carpathian foredeep and the adjacent Outer Carpathians foredeep and the adjacent Outer Carpathians (SE Poland and western Ukraine). Ann. Soc. Geol. Pol., 81:221-239.
• 5. BUSH W.A., GARETSKI R.G., KIRIUKHIN L.G.,1973 — O pogrebiennoi zonie kaledonskoi skladchatosti vdol iugo-zapadnogo ogranichenia. Voskochno-Evropeiskoi platformy. Dokl. AN SSSR, 2008, 2: 409-412.
• 6. CZERMIŃSKI J., 1967 - Metamorficzne podłoże dewonu w Gościnie k. Kołobrzegu. Kwart. Geol., 11, 3: 693-697.
• 7. DADLEZ R., 1966 — Najnowsze profile podłoża cechsztynu w północno-zachodniej Polsce. Kwart. Geol., 11, 3: 572-585.
• 8. DADLEZ R., 1982 — W sprawie interpretacji profilu starszego paleozoiku w otworze Toruń 1. Prz.. Geol., 30: 273-277.
• 9. DADLEZ R., 1994 - Debates about the pre-Variscan tectonics of Poland. Bull. Pol: Acad. Sc. Earth Sc., 42, 2: 137-144.
• 10. DADLEZ R., JAROSZEWSKI W., 1994 — Tektonika. 743 ss. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 11. DADLEZ R., KOWALCZEWSKI Z., ZNOSKO J., 1994 — Some key problems of the pre-Permian tectonics of Poland. Geo1 Quart., 38, 2: 169-190,
• 12. DIKENSHTEIN G.H., SOLOVIOV B.A., KHAIN V.E., 1975 — K problemie raionirovania Sredniei Evropy po vozrastu skladchatogo osnovania. Geotektonika, 3: 3-14.
• 13. FRANKE D., 1967 — Die erste Aufschluss im tieferen Palaozoicum Norddeutschlands und seine Bedeutung fur tektonische Gliederung Mitteleuropas. J. Geol., 1: 119-165.
• 14. FRANKE D., 1989 — Variscan plate tectonics in Central Europe - current ideas and open question. Tectonoph., 169: 221-228.
• 15. GAERTNER R.V 1950 — Erwagungen uber prapermische Gebirgszusammenhange und im Untergrund von Norddeutschland. Geol. Jb., 64: 123-158.
• 16. GARETSKI R.G. & KOLCHANOV V.P., 1987 — Iugo-zapadyi krai Vostochno-Evropeiskoi platformy. Geotektonika, 3: 97- 100.
• 17. GLUSHKO V.V., 1958 - Osnovnyje cherty tektoniki Predkarpatskogo progiba w prolegajushchei chasti Russkoi platformy. Geol. Sbor. Lv. Geol. Ob., 5-6: 7-24.
• 18. GŁAZEK J., 1995 - A Caledonian Orogen in Poland? Nacht. Deutsch. Geol. Ges., 54: 74-75.
• 19. GOLFSHTEIN I.D., 1957 - K voprosu o kaledonskom obramlenii Russkoi platformy. Izu AN SSSR, ser. Geol., 5: 64-68.
• 20. GROTEK I., 1999 - Origin and thermal maturity of the organic matter in the Lower Palaeozoic rocks of the Pomeranian Caledonides and their foreland (northern Poland). Geol. Quart. 43, 3: 297-312
• 21. HAJŁASZ B., 1967 - O znalezieniu Tentaculites sp. w otworze Gościno IG1. Kwart. Geol., 11, 3: 697-698.
• 22. KARNKOWSKI P., 1980 - Przekroje geologiczne przez Niż Polski. Wyd. Geol., Warszawa.
• 23. KHIZNIAKOV V.V., 1963 - Geologicheskoie strojenie i perspektivy nieftiegazonosnosti Lvovskogo paleozoiskogo progiba. Geologia i nieftonazonosnost territori USSR, Moskwa, Gostotekhnizdat: 189-202 ss.
• 24. KHIZNIAKOV V.V., 1969 - Vozrast drevnich skladchatykh sooruzhenii, obramliaiuschchikh jugo-zapadnuiu okrainu Russkoi platformy i kharakter ikh sothlenienia z niei. Geol. geokh. Gor. Isk., 20: 3-11.
• 25. KOLBEL H., 1959 - Stand und Ergebnisse der Kartierung des tieferen Untergrundes Nordostdeutschlands und angrenzeder Gebiete. Ber. Geol. Ges., 4, 2-3: 115-156.
• 26. KOSMATT E., 1936 - Palaogegraphie und Tektonik. Berlin.
• 27. KRAUSS M., 1977 - Zur Mobilitat tektonischer Einheiten des westlichen Teils der Osteuropaischen Plattfotm. Wiss. Z. EMA Uniw. Greifswald., 1-2.
• 28. LIMANOWSKI M., 1922 - O krzyżowaniu się łańcuchów Europy środkowej w Polsce i o liniach analogicznych biegnących pod tymi łańcuchami. Spraw Państw Inst. Geol., 1, 4-6: 44 ss.
• 29. LISZKOWSKI J., BARLIK M., ŚLEDZIŃSKI J., 1998 - Geotectonics and geodynamics of the Teisseyre-Tornquist Zone. Rep. on Geodesy, 4, 34: 1-113.
• 30. MIZERSKI W., 1991 - Ewolucja tektoniczna regionu łysogórskiego Gór Świętokrzyskich. Rozpr. Uniw Warsz., 262: 1-141.
• 31. MIZERSKI W., 1995 - Geotectonic evolution of the Holy Cross Mts. in Central Europe. Biul. Państw Inst. Geol., 372: 1-47.
• 32. MIZERSKI W., 1996 - Czy w Górach Świętokrzyskich są Kaledonidy? Prz. Geol., 44: 381-385.
• 33. MIZERSKI W., 1998 - Podstawowe problemy tektoniki i tektogenezy utworów paleozoicznych Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 46, 4: 337-342.
• 34. MIZERSKI W., 2000 - Tektonika i tektogeneza paleozoiku Gór Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geogr. WSP w Kielcach, 46, 4: 67-125.
• 35. MIZERSKI W., 2004 - Holy Cross Mountains in the Caledonian, Variscan and Alpine cycles - major problems, open questions. Prz. Geol., 52, 8/2: 774-779.
• 36. MIZERSKI W., SKUREK-SKURCZYŃSKA K., 2000 - Problemy tektoniki zachodniego przedpola platformy wschodnioeuropejskiej w Polsce - fakty, interpretacje, otwarte kwestie. Biul. Państw Inst. Geol., 393: 115-133.
• 37. MIZERSKI W., STUPKA O., 2005 - Zachodni i południowy zasięg kratonu wschodnioeuropejskiego. Prz. Geol., 53, 11: 1030-1039.
• 38. POŻARYSKI W., 1990 - Kaledonidy środkowej Europy orogenem przesuwczym złożonym z terranów. Prz. Geol, 38, 1: 1-9
• 39. POŻARYSKI W., 1991 – The strike-slip terrane model for the North German+Polish Caledonides. Publ. Inst. Geoph. Pol. Acad. Sc. A-19, 236: 3-15.
• 40. POŻARYSKI W., GROCHOLSKI A., TOMCZYK H., KARNKOWSKI P., MORYC W., 1992 – Mapa tektoniczna Polski w epoce waryscyjskiej. Prz. Geol., 40: 643-651.
• 41. POŻARYSKI W., NAWROCKI J., 2000 - Struktura i lokalizacja brzegu platformy wschodnioeuropejskiej w Europie Centralnej. Prz. Geol., 48: 703-706.
• 42. SANDLER J.M., GLUSHKO V.V., 1995 – Skladchatyi silur v severo-zapadnoi chasti Lvosskoi oblasti. Dokl. AN SSSR. 103, 4: 685-688.
• 43. SCHWINNER R., 1934 - Die Germanische Nord-Sud Senke. Geol. Rundsch., 25: 26-38.
• 44. SHATSKI N.S., BOGDANOV A.A.. 1961 - O miezhdunarodnoi tektonicheskoi karte Evropy. Izv. AN SSSR ser. Geol.. 4.
• 45. STILLE H., 1950 - Die kaledonische Faltung Mitteleuropas im Bilde des gesamteuropaischen. Z. Deutsch. Geol. Ges., 100: 221-266.
• 46. STUPKA O., 1991 - O tektonicheskoi strukture nizhnie-sredniepaleozoiskikh obrazovanii otlozhenii iugo-zapadnoi okrainy Vostochnoevropeiskoi platformy i vozmozhnyi mekhanism ieie formirovania (v sviazi s problemoi nieftiegazonosnosti glubokozalegaiushchtikh gorizontow). Geol. i Geokh. Gor. Iskop., 77: 13-23.
• 47. STUPKA O., 2002 - Nasuvni i pidnasuvni strukturi - novi perspektivni obiekt poshukiv pokladiv nafti i gazu w miezhakh pivdienno-zakhidnoi okrainy Skhidno-evropeiskoi platformy. Probl. Nieft. Kompleksu Ukrainy, Kiev: 30-46.
• 48. STUPKA O.; 2004 - Problemi tektoniki Ukraini na suchasnomu etapi rozvitku geologichnoi nauki. Geolog, 2: 48-54.
• 49. STUPKA O., MIZERSKI W., 2007 - Uwagi o wpływie struktury przedpola na formowanie się nasunięć płaszczowinowych. Prz. Geol., 35: 430-434.
• 50. ZNOSKO J., 1962 - Obecny stan znajomości budowy geologicznej podłoża pozakarpackiej Polski. Kwart. Geol., 6, 4: 485-511.
• 51. ZNOSKO J., 1964 - Poglądy na przebieg Kaledonidów w Europie. Kwart. Geol., 8, 4: 697-720.
• 52. ZNOSKO J., 1986 - Polish Caledonides and their relation to the European Caledonides. Z. Deutsch, Geol. Ges., 135: 585-511.
• 53. ZWERGER R., 1948 - Der tiefere Untergrund des westlichen Peribaltikums. Abh. Geol. Landesanst. N.F., 210.
• 54. ŻABA J., POPRAWA P., 2006 - Historia deformacji strefy Koszalin-Chojnice (pomorski segment szwu transeuropejskiego) na podstawie analizy strukturalnej utworów paleozoicznych i mezozoicznych w otworach Polskie Łąki PIG 1 i Toruń l. Pr Państw Inst. Geol.,186: 225 252.
• 55. ŻELAŹNIEWICZ A., BUŁA Z., FANNING M., SEGHEDI A., ŻABA J., 2009 - More evidence on Neoproterozoic terranes in southern Poland and southern Romania. Geol. Quart., 53, 1: 93-124.