At the confluence of art nouveau and ecclectic early modernism in Riga’s metropolitan architecture

• Autorzy: Tołłoczko Z.

Identyfikatory

DOI

10.4467/2353737XCT.15.154.4191

Warianty tytułu

PL

U zbiegu art nouveau i eklektycznego wczesnego modernizmu w architekturze metropolitalnej Rygi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of this paper was to draw attention to the coincidence of streets intersections ending, in general, in corner buildings making up typical and picturesque parts of the townscape of the 19th c. European cities, including the central quarter of Riga. This type of town-planning establishments perfectly compose with the art and aesthetics of Art Nouveau in Riga. An additional and very important component of the town-planning-architectonic solutions is the decorative finial of the corner houses (not only in Jugendstil, but also the Latvian national romanticism) creating a harmonious composition in respect of art and town-planning, ideally completing the townscape of this Baltic metropolis.

PL

Celem prezentowanego artykułu jest zwrócenie uwagi na koincydencję zbiegów ulic zakończonych na ogół wyraźnymi narożami, tworzącymi typowe, a jednocześnie malownicze, fragmenty krajobrazu dziewiętnastowiecznych miast europejskich, w tym również śródmieścia Rygi. Tego rodzaju założenia urbanistyczne doskonale komponują się ze sztuką i estetyką Art Nouveau w Rydze. Dodatkową i jednocześnie niezwykle ważną komponentą rozwiązań urbanistyczno-architektonicznych są umieszczone na narożach ozdobne zwieńczenia (nie tylko w stylu Jugendstil’u, ale także łotewskiego narodowego romantyzmu) komponujące się wspólnie i harmonijnie pod względem artystycznym i urbanistycznym, uzupełniając znakomicie pejzaż tej nadbałtyckiej metropolii.

Słowa kluczowe

EN

Latvia; Riga; Cracow; New York; London; Berlin; history of architecture; history of city-planning; Art Nouveau; Modern Art; Jugendstil; National Romanticism

PL

Łotwa; Ryga; Kraków; Nowy Jork; Londyn; Berlin; historia architektury; historia urbanistyki; art nouveau; Modern Art; Jugendstil; Narodowy Romantyzm

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2015
• Tom: Y. 112, iss. 10-A
• Strony: 51--72
• Opis fizyczny: Bibliogr. 57 poz., il.

Twórcy

autor

Tołłoczko Z.

• Institute of History of Architecture and Monument Preservation, Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

Bibliografia

• A. Balcere, Old Riga Illustrated Guide, Riga 2009.
• A.S. Alexiou, The Flatiron. The New York Landmark and the Incomparable City that Arose with it, New York 2010
• Art Nouveau Architecture, F. Russell (ed.), London 1979
• Art Nouveau. Art and Design at the Turn of the Century, P. Selz, M. Constantine (eds.), New York 1959
• B. Gravagnuolo, Adolf Loos – Teoria e opera, Milano 1981.
• C. Mignot, Architektur des 19. Jahrhunderts, Köln 1994, p. 162-163.
• Ch. Jencks, Architektura postmodernistyczna, Warszawa 1987.
• D. Bruġis, Historisma laikments, [in:] Latvijas mātkslas vēsture, Rīga 2005, p .206-207.
• D. Lāce, Johana Daniela Felsko jeguldījums dzīvojamo ēku celtniecībā 19. gadsimtā, [in:] Archiektura un maska Rīga. Idejas un objekti, Rīga 2004, p. 82
• F. Loyer, France. Viollet-le-Duc to Tony Garnier: the passion for rationalism, [in:] Art Nouveau Architecture, F. Russell (ed.), London 1979 p. 103-136
• F. Schmalenbach, Jugendstil. Ein Beitrag zu Theorie und Geschichte der Flächenkunst, Würzburg 1934
• G. Fahr-Becker, Secession, Königswinter 2004.
• G. Fahr-Becker, Wiener Werksaette 1903–1932, Köln 1995, p. 68-90.
• H. Saalman, Haussmann: Paris Transformed, New York 1971
• H.J. Cowan et al., Najwspanialsze budowle świata. Arcydzieła architektury i sztuki budowlanej, T. Howells (red.), Warszawa 2003, p. 104-105
• I. Latham, Germany. Jugendstil: the early morning of the Modern Movement, [in:] Art Nouveau Architecture, F. Russell (ed.), London 1979, p. 171-196.
• J. Cassou, E. Langui, N. Pevsner, Durchbruch zum 20. Jahrhundertwerde, München 1962
• J. Glancem, N. Foster (Słowo wstępne), Historia architektury, Warszawa 2002, p. 166, 164-167.
• J. Krastiņš, Heinrihs Šēls (17. 05. 1829, Hamburgā – 13. 04 1909, Rīga) un Fridrihs Šefels (1865, gadā Liepājā – 1913, gadā) / Heinrich Scheel (17, Mai 1829, Hamburg – 13, April 1909, Riga) und Friedrich Scheffel (1865, Liepāja – 1913), [in:] Vācu Arhitekti Latvijā / Deutsche Architekten in Lettland, Rīga 2013, p. 126-133.
• J. Krastiņš, I. Strautmanis, Riga. The Complete Guide to Architecture, Rīga 2004.
• J. Krastiņš, Pa Rīgas jūgendstila pēdām / Sur les traces de l’art nouveau a Riga. Guide. Following the Traces of the Art Nouveau in Riga, Bruxelles 2003, p. 176
• J. Krastiņš, Rīgas Arhitektūras Meistari 1850–1940 / The Masters of Architecture of Riga 1850–1940, Rīga 2002.
• J. Krastiņš, Rīgas Jūgendstila Ēkas / Art Nouveau Buildings in Riga / Ceļvedis pa Jūgendstila Metropoles Arhitektūru / A Guide Architecture of Art Nouveau Metropolis, Rīga 2007.
• J. Krastiņš, Secesyjna metropolia. Ryga w międzynarodowym kontekście, [in:] Sztuka około 1900 w Europie Środkowej. Centra i prowincje artystyczne, Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 20–24 października 1994, P. Krakowski, J. Purchla (red.), Kraków 1997, p. 167-169.
• J. Krastiņš, Vācu Arhitekti Latvijā 19. gs. un 20. gs. sākumā / Deutsche Architekten in Lettland im 19. und anfang des 20. Jahrhunderts, [in:] Vācu Arhitekti Latvijā / Deutsche Architekten in Lettland, Rīga 2013, p. 92-97
• J. Krastiņš, Vilhelms Bokslafs (12.10.1858, Riga - 09.03.1945, Poznanā) / Wilhelm Bockslaff (12 October 1858, Riga - 09 Marz 1945, Posen), [in:] Vācu Arhitekti Latvijā 19. gs. un 20. gs. sākumā / Deutsche Architekten in Lettland im 19. und anfang des 20. Jahrhunderts, [in:] Vācu Arhitekti Latvijā / Deutsche Architekten in Lettland, Rīga 2013, p. 162-171.
• J. Lejnieks, Rīgas Arhitektūra / Architiektura Rigi / Riga’s Architecture, Rīga 1989.
• J. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kraków. Studia nad rozwojem budowlanym miasta w okresie autonomii galicyjskiej, Kraków 1979.
• J. Purchla, Jan Zawiejski architekt przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1986.
• Jugendstil. Der Weg ins 20. Jahrhundert, H. Seling (ed.), Heidelberg 1959
• K.J. Sembach, Art Nouveau. Utopia. Reconciling the Irreconcilable, Köln 1991
• L. Benevolo, History of Modern Architecture, vol.1, London 1960
• L. Gans, Nieuwe Kunst. DE Niderlandse Bijdrage tot de ‘Art Nouveau’, Utrecht 1960
• L. Münz, G. Künstler, Adolf Loos: Pioneer of Modern Architecture, London–New York 1966.
• M. Costantino, Art Nouveau, London 1994
• M. Culot, Belgium. Red steel and blue aesthetic, [in:] Art Nouveau Architecture, F. Russell (ed.), London 1979, p. 79-102.
• M. Wallis, Secesja, Warszawa 1984, p. 98-108
• Miasta marzeń: Ryga, Warszawa 2009.
• P. Gössel, G. Leuthäuser, Architecture in the Twentieth Century, Köln 1991.
• P. Bacciarelli, Fritz Höger. Hanseatischer Baumeister 1877-1949, Berlin-Kreuzberg 1992, p. 109-111.
• P. Dolgner, Historismus. Deutsche Braukunst 1815-1900, Leipzig 1993, p. 115-120.
• Pamiatniki isskustwa Sowietskowo Sojuza. Biełorussia. Litwa. Łatwija. Estonia, Moskwa 1986
• R. Čaupale, Z. Tołłoczko, Secesja i modernizm w Rydze. Pół wieku architektury łotewskiej – perłą europejskiego dziedzictwa kulturowego. Cześć I. U progu uzyskania suwerenności, Czasopismo Techniczne, z. 13-A/2005, p. 3-25.
• R. Schmutzler, Jugendstil – Art Nouveau, Stuttgart 1962
• Riga und seine Bauten, Riga 1903
• S. Cantacuzino, Re/Architecture. Old Building / New Uses, New York 1989.
• S. Grosa, Art Nouveau in Riga, Rīga 2003
• S. Raša, Mihails Eizeņštein. Tēmas un symboli Rīga Jūgendstila arhitektūra 1901–1906 / S. Rush, Mikhail Eisenstein. Theme and Symbols in Art Nouveau Architecture of Riga 1901–1906, Rīga 2003.
• S. Tschudi- Madsen, Sources of Art Nouveau, New York 1956
• Z. and T. Tołłoczko, Architektura i film czyli o mniej znanym ojcu słynnego reżysera i teoretyka kina (Architekt Michaił Eisenstein, 1867–1920), [in:] idem, Architectura sine historiae nihil est. Z dziejów architektury i urbanistyki ziem Łotwy, Kraków 2013, p. 251-261.
• Z. and T. Tołłoczko, In horto latericio. Rozprawy z dziejów architektonicznych szkół amsterdamskiej i hamburskiej, Prace Komisji Urbanistyki i Architektury 4, O/PAN w Krakowie, Kraków 2000, p. 35-72.
• Z. and T. Tołłoczko, Z zagadnień narodowego romantyzmu w architekturze Helsinek i Rygi na przełomie XIX i XX wieku. Przyczynek do dziejów historyzmu i eklektycznej secesji w sztuce około 1900, [in:] idem, Architectura sine historiae nihil est. Z dziejów architektury i urbanistyki ziem Łotwy, Kraków 2013.
• Z. Beiersdorf, J. Purchla, „Dom Pod Globusem”, Kraków 1997.
• Z. i T. Tołłoczko, Johann Daniel Felsko (1813–1902). Architekt i urbanista – twórca nowoczesnej Rygi, [in:] idem, Architectura sine historiae nihil est. Z dziejów architektury i urbanistyki ziem Łotwy, Kraków 2013, p. 173-183.
• Z. Tołłoczko, Architektura i społeczeństwo. Przegląd zagadnień budownictwa i urbanistyki w Niemczech odnokoło roku 1850 do około roku 2000. Od późnoromantycznego historyzmu do późnego socmodernizmu, Kraków 2005.
• Z. Tołłoczko, Główne nurty historyzmu i eklektyzmu w sztuce XIX wieku, Tom I, Architektura. Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych. Wydanie drugie uzupełnione i poprawione, Kraków 2011.
• Z. Tołłoczko, Wybrane problemy współczesnej estetyki architektonicznej, Kraków 1995.