Procesy zarządcze w systemie zarządzania bhp a poziom bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie

• Autorzy: Skład A.

Identyfikatory

DOI

dx.doi.org/10.16926/tiib.2018.06.22

Warianty tytułu

EN

Processes in the occupational health and safety management system and the safety performance of the enterprises

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

System zarządzania bhp składa się z zestawu oddziałujących pomiędzy sobą procesów, a jego cel to zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym oraz zapewnianie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Przeprowadzono szereg badań, w ramach których dowiedziono, że realizacja wybranych pojedynczych procesów w sferze zarządzania bhp wywiera pozytywny wpływ na bezpieczeństwo zatrudnionych. Podjęto również wiele prób udowodnienia, że systemy zarządzania bhp są skuteczne, tj. spełniają swój cel. W badaniach tych stosowano różne miary skuteczności odnoszące się zarówno do całego systemu, jak i do poszczególnych procesów. Część badaczy posługiwała się wskaźnikami wypadków przy pracy, badała i analizowała zmiany w ocenie fizycznego i psychospołecznego środowiska pracy oraz zmiany w ocenie samopoczucia pracowników, a także wskaźniki w zakresie konkurencyjności i wyników ekonomicznych przedsiębiorstw. Inni opierali się w swoich badaniach na wynikach pomiarów poszczególnych procesów. Niemniej dotychczas przeprowadzone badania nie dały jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy systemy zarządzania bhp wdrożone w przedsiębiorstwach są skuteczne ani jakie czynniki o tej skuteczności decydują. Bez wątpienia zapewnianie skuteczności systemów zarządzania bhp wymaga wdrażania, utrzymywania i doskonalenia w przedsiębiorstwach zestawu podstawowych procesów. Jednak istnieją odmienne poglądy na temat tego, które z tych procesów pełnią w systemach kluczową rolę. Według różnych naukowców i praktyków, skuteczność systemów zależy przede wszystkim od wiarygodnej i szczegółowej oceny ryzyka, od otwartej komunikacji i rzeczywistego zaangażowania pracowników, od wysokiej jakości szkoleń w zakresie bezpieczeństwa, od wnikliwego audytu i przemyślanych działań prewencyjnych lub od dojrzałego przywództwa w zakresie bhp. Proponuje się, aby - celem rozstrzygnięcia wątpliwości w tym zakresie - zastosować metodę rozmytych map kognitywnych. Wskazanie procesów w systemie, które w największym stopniu decydują o jego skuteczności ułatwi określenie priorytetów w obszarze doskonalenia systemów i może znacząco i pozytywnie wpłynąć na bezpieczeństwo zatrudnionych w przedsiębiorstwach, które wdrożyły systemy.

EN

The Occupational Safety and Health Management System (OSH MS) consists of a set of processes that interact with each other, and its goals are to prevent injury and/or ill health to workers and to provide safe and healthy workplaces. A number of studies have been conducted, which proved that the selected occupational health and safety management processes have positive impact on the safety of employees. A the same time a lot of effort has been made to prove that OSH MSs are effective, i.e. meet their goals. In their studies, researchers applied different measures of effectiveness, relating to the entire system or individual processes: they used occupational injury rates, examined and analyzed changes in the assessment of the physical and psychosocial work environment and changes in the assessment of employees well-being, or took into account competitiveness and economic performance indicators. In some studies safety performance was measured by application of performance indicators for individual processes. Nevertheless, the research carried out so far did not give a definite answer to the question whether the occupational health and safety management systems implemented in enterprises were effective and which factors determined this effectiveness. Undoubtedly, ensuring the effectiveness of OHS MSs in enterprises requires the implementation, maintenance and improvement of a set of basic processes. However, there are different views about processes playing a key role in the systems. According to various scientists and practitioners, the effectiveness of systems depends primarily on a reliable and detailed risk assessment, on open communication and real employee involvement, on high quality safety training, on comprehensive audit and thorough preventive actions or on mature OSH leadership. In order to resolve this issue it is suggested to apply the Fuzzy Cognitive Map approach. Identification of processes that affect the system effectiveness most will facilitate the continual improvement of OSH MSs and can significantly increase employee safety in enterprises.

Słowa kluczowe

PL

system zarządzania BHP; proces; bezpieczeństwo; rozmyte mapy kognitywne

EN

occupational health and safety management system; process; safety performance; fuzzy cognitive maps

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 6
• Strony: 307--326
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz.

Twórcy

autor

Skład A.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Zakład Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa

Bibliografia

• [1] Azadeh A. , Salehi V., Arvan M., Dolatkhah M.: Assessment of resilience engineering factors in high-risk environments by fuzzy cognitive maps: A petrochemical plant, Safety Science 68, 2014, s. 99-107, DOI: 10.1016/j.ssci.2014.03.004
• [2] Basso B., Carpegna C., Dibitonto C., Gaido G., Robotto A., Zonato C.: Reviewing the safety management system by incident investigation and performance indicators, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 17, 2004, s. 225-231, DOI: 10.1016/j.jlp.2004.02.004
• [3] Bellamy L., Geyer T.: Development of a working model of how human factors, safety management systems and wider organisational issues fit together, Health and Safety Executive 2007.
• [4] Bennett D.: Health and safety management systems: liability or asset?, 2002, 23(2), s. 153-171, DOI: 10.2307/3343192
• [5] Bevilacqua M., Ciarapica F. E., Mazzuto G.: Analysis of injury events with fuzzy cognitive maps, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 25, 2012, s. 677-685, DOI: 10.1016/j.jlp.2012.02.004
• [6] Bottani E., Monica L., Vignali G.: Safety management systems: Performance differences between adopters and non-adopters, Safety Science 47, 2009, s.155-162, DOI: 10.1016/j.ssci.2008.05.001
• [7] Bottomley B.: Occupational Health & Safety Management Systems: Strategic Issues Report, A report prepared for the National Occupational Health and Safety Commission, Commonwealth of Australia 1999.
• [8] Brzozowski T., Rogala P.: Podejście procesowe według norm ISO serii 9000 - istota i ewolucja, [w:] Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 470, 2017, s. 19-28.
• [9] Civil Aviation Safety Authority: Safety management systems: Getting started. Australia, 2002.
• [10] Clarke S.: Safety leadership: A meta-analytic review of transformational and transactional leadership styles as antecedents of safety behaviours, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 2013, 86, s. 22-49, DOI: 10.1111/j.2044-8325.2012.02064.x
• [11] Cooper D.: Effective Safety Leadership. Understanding Types & Styles That Improve Safety Performance, Safety Management Peer-Reviewed, Professional Safety, February 2015.
• [12] Cooper M.D.: Towards a model of safety culture, Safety Science 36, 2000, s. 111-136, DOI: 10.1016/S0925-7535(00)00035-7
• [13] Davoudian K., Wu J. Apostolakis G.: Incorporating organizational factors into risk assessment through the analysis of work processes, Reliability Engineering and System Safety 45, 1994, s. 85-105, DOI: 10.1016/0951-8320(94)90079-5
• [14] Demichela M., Piccinini N., Romano A., Risk analysis as a basis for safety management system, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 17 (2004) 179-185, DOI: 10.1016/j.jlp.2003.11.003
• [15] Else D., Beaumont P.: Expect the Worst, Achieve the Best What is the role of OHSMS in helping to secure healthy and safe workplaces?, [w:] Pearse W., Gallagher C., Bluff L.: Occupational Health & Safety Management Systems, Proceedings of the First National Conference 2001, Australia.
• [16] Fernandez-Muniz B., Montes-Peon J.M.,, Vazquez-Ordas C. J.: Safety management system: Development and validation of a multidimensional scale, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 20, 2007, s. 52-68, DOI: 10.1016/j.jlp.2006.10.002
• [17] Fernández-Muńiz B., Montes-Peón J. M., Vázquez-Ordás C. J.: Relation between occupational safety management and firm performance, Safety Science 47, 2009, s. 980-991, DOI: 10.1016/j.ssci.2008.10.022
• [18] Frick K.: Occupational Health & Safety management Systems - When are they good for your health?, European Trade Union Institute, 2011.
• [19] Gallagher, C.: Occupational Health & Safety Management Systems: System Types and Effectiveness, Unpublished Ph.D., Deakin University, Melbourne, 2000.
• [20] Gallagher C., Underhill E., Rimmer M., Occupational Health and Safety Management Systems: A Review of their Effectivenessin Securing Healthy and Safe Workplaces, A report prepared for the National Occupational Health and Safety Commission April 2001, Commonwealth of Australia 2001.
• [21] Granerud L., Rocha R.: Organisational learning and continuous improvement of health and safety in certified manufacturers, Safety Science 49, 2011, s. 1030-1039, DOI: 10.1016/j.ssci.2011.01.009
• [22] Hasle P. & Zwetsloot: Occupational Health and Safety Management Systems: issues and challenges, editorial for the special issue on Occupational Health and Safety Management Systems, Safety Science, 49, 7, 2011, s. 961-63, DOI: 10.1016/j.ssci.2011.02.013
• [23] Hsu Y-L, Li W-C, Chen K-W: Structuring critical success factors of airline safety management system using a hybrid model, Transportation Research Part E 46, 2010, s. 222-235, DOI: 10.1016/j.tre.2009.08.005
• [24] Hudson P.: Safety Management and Safety Culture The Long, Hard and Winding Road, [w:] Pearse W., Gallagher C., Bluff L.: Occupational Health & Safety Management Systems, Proceedings of the First National Conference 2001, Australia.
• [25] ISO 45001:2018: Occupational health and safety management systems Requirements with guidance for use, ISO 2018.
• [26] Kang J., Jixin Zhang J., Jiancun Gao J.: Improving performance evaluation of health, safety and environment management system by combining fuzzy cognitive maps and relative degree analysis, Safety Science 87, 2016, s. 92-100, DOI: 10.1016/j.ssci.2016.03.023
• [27] Kardas E., Analiza wypadków jako ocena skuteczności działania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwie hutniczym, Prace IMZ 5, 2009.
• [28] Kelloway E. K., Mullen J., Francis L., Divergent Effects of Transformational and Passive Leadership on Employee Safety, Journal of Occupational Health Psychology 2006, Vol. 11, No. 1, s. 76-86, DOI: 10.1037/1076-8998.11.1.76
• [29] Kelly B., Berger, S.: Interface management: Effective communication to improve process safety, Journal of Hazardous Materials, 130, 2006, s. 321-325, DOI: 10.1016/j.jhazmat.2005.07.009
• [30] Kines P., Andersen L.P.S., Spangenberg S., Mikkelsen K. L., Dyreborg J., Zohar D.: Improving construction site safety through leader-based verbal safety communication, Journal of Safety Research 41, 2010, s. 399-406, DOI: 10.1016/j.jsr.2010.06.005
• [31] Lu C. S., Yang C. S.: Safety leadership and safety behavior in container terminal operations, Safety Science 48, 2010, s. 123-134, DOI: 10.1016/j.ssci.2009.05.003
• [32] Makin A.M., Winder C.: A new conceptual framework to improve the application of occupational health and safety management systems, Safety Science 46, 2008, s. 935-948, DOI: 10.1016/j.ssci.2007.11.011
• [33] Mearns K., Whitaker,S.M., Flin,R.: Safety climate, safety management practice and safety performance in offshore environments, Safety Science 41, 2003, s. 641-680, DOI: 10.1016/S0925-7535(02)00011-5
• [34] Ming, K. T.: Application of a quality management system approach to health, safety and environment. [w:] Offshore South East Asia, Proceedings of the 10th Conference and Exhibition World Trade Centre, Singapore, 6-9 December 1994, s. 739-745.
• [35] Mitchison, N., Papadakis, G. A.: Safety management systems under Seveso II: implementation and assessment, Journal of Loss Prevention the Process Industries, 12, 1999, s. 43-51, DOI: 10.1016/S0950-4230(98)00036-9
• [36] Mohammadfam I., Kamalinia M., Momeni M., Golmohammadi R., Hamidi Y., Soltanian A.: Evaluation of the Quality of Occupational Health and Safety Management Systems Based on Key Performance Indicators in Certified Organizations, Safety and Health at Work, 2017 Jun; 8(2), s. 156-161. DOI: 10.1016/j.shaw.2016.09.001
• [37] Mullen J., Kelloway E. K., Teed M.: Inconsistent style of leadership as a predictor of safety behaviour, Work & Stress Vol. 25, No. 1, January-March 2011, s. 41-54, DOI: 10.1080/02678373.2011.569200
• [38] Pawłowska Z., Pęciłło M.: Co to jest system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy i jak go wdrożyć w przedsiębiorstwie, Ulotka opracowana i wydrukowana w wyniku projektu PHARE, Warszawa 2002.
• [39] Pearse W., Club Zero: Implementing OHS Management Systems in Small to Medium Fabricated Metal Product Companies, [w:] Pearse W., Gallagher C., Bluff L.: Occupational Health & Safety Management Systems, Proceedings of the First National Conference 2001, Australia.
• [40] Podgórski D.: Workers’ Involvement - A Missing Component in the Implementation of Occupational Safety and Health Management Systems in Enterprises, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics (JOSE) 2005, Vol. 11, No. 3, s. 219-231.
• [41] Podgórski D.: Measuring operational performance of OSH management system - A demonstration of AHP-based selection of leading key performance indicators, Safety Science 73, 2015, s. 146-166, DOI: 10.1080/10803548.2005.11076645
• [42] Polska Norma PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania, PKN, Warszawa 2003.
• [43] Quinlan M., Promoting occupation health and safety management systems: A pathway to success - Maybe, Journal of Occupational Health and Safety - Australia and New Zealand, January 1999.
• [44] Robson L., Clarke J., Cullen K., Bielecky A., Severin C., Bigelow P., Irvin E., Culyer A., Mahood Q.: The Effectiveness of Occupational Health and Safety Management Systems: A Systematic Review, Toronto, Institute for Work & Health, 2005, DOI: 10.1016/j.ssci.2006.07.003
• [45] Safety Management Systems (SMS) guidance for organisations, Published by the Civil Aviation Authority, 2014.
• [46] Saksvik, P.O., Quinlan, M.: Regulating systematic occupational health and safety management - comparing the Norwegian and Australian experience, Relations Industrielles-Industrial Relations 58 (1), 2003, s. 33-59, DOI: 0.7202/007368ar
• [47] Skeepers N. C., Mbohwa C.: A study on the leadership behaviour, safety leadership and safety performance in the construction industry in South Africa, Procedia Manufacturing 4, 2015, s. 10-16, DOI: 10.1016/j.promfg.2015.11.008
• [48] Skład A.: Modelowanie i prognozowanie wpływu poprawy procesów zarządczych w systemie zarządzania bhp na poziom bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie, Niepublikowana rozprawa doktorska, CIOP-PIB, Warszawa 2017.
• [49] Skład A.: Modelowanie systemów zarządzania bhp z wykorzystaniem metody rozmytych map kognitywnych i wskaźników wiodących - ujęcie teoretyczne, Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka, nr 2 (557) luty 2018, s. 11-15, DOI: 10.5604/01.3001.0010.8529
• [50] Tjosvold, D.: Flight crew collaboration to manage safety risks. Group and Organization Studies, 15, 1990, s. 177-191, DOI: 10.1177/105960119001500204
• [51] Torp S., Moen B.E.: The effects of occupational health and safety management on work environment and health: A prospective study, Applied Ergonomics 37, 2006, s. 775-783, DOI: 10.1016/j.apergo.2005.11.005
• [52] Wu T. C., Chen C. H., Li C.C., A correlation among safety leadership, safety climate and safety performance, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 21, 2008, s. 307-318, DOI: 10.1016/j.jlp.2007.11.001
• [53] Wytyczne do systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ILO-OSH 2001.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).