Zmiany krajobrazu Beskidu Śląskiego i Żywieckiego w percepcji mieszkańców a jego ochrona

• Autorzy: Sobala M.

Identyfikatory

DOI

10.30450/201810

Warianty tytułu

EN

The social perception of landscape changes in the Silesian and Żywiec Beskids and its conservation

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Dla skuteczności ochrony krajobrazu duże znaczenie ma partycypacja społeczna. Stąd istotna jest wiedza na temat percepcji krajobrazu przez mieszkańców. Celem opracowania było zbadanie percepcji zmian krajobrazu przez mieszkańców wybranych miejscowości powiatu żywieckiego oraz poznanie ich opinii na temat kierunków tych zmian, co stanowi pierwszy etap badań nad próbą rozpoznania wśród mieszkańców gotowości do partycypacji w działaniach na rzecz krajobrazu. Przeprowadzone badania sondażowe wykazały, że mieszkańcy negatywnie oceniają krajobrazowe skutki porzucania działalności rolniczej, natomiast na ogół pozytywnie oceniają estetykę obszarów zabudowanych. Krajobrazy pasterskie w Karpatach, podlegające w ostatnich latach szczególnej ochronie, znajdują się poza zasięgiem codziennej percepcji mieszkańców. Znajomość tego faktu może mieć duże znaczenie dla możliwości angażowania społeczeństwa w czynną ochronę tych krajobrazów.

EN

Social participation is of great importance for the effectiveness of landscape conservation. Hence, knowledge of inhabitants’ perception of the landscape is crucial. The aim of the study is to examine the perception of landscape changes by the inhabitants of selected villages in the Żywiec poviat and to establish their views on the directions of these changes. This is the first stage of a study of attempts to establish the willingness of residents to participate in landscape activities. Surveys have shown that residents negatively assess the landscape effects of abandoning agricultural activities, while in general they positively assess the aesthetics of built-up areas. Pasture landscapes in the Carpathians, which have been the subject of intense conservation efforts in recent years, are not within easy reach of everyday perception of the inhabitants. An understanding of this may be of great importance for engaging the community in the active protection of these landscapes.

Słowa kluczowe

PL

percepcja krajobrazu; partycypacja społeczna; krajobraz pasterski; badania sondażowe; Karpaty; powiat żywiecki

EN

landscape perception; social participation; pasture landscape; survey research; Carpathians; Żywiec poviat

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 39 (1)
• Strony: 173--187
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., ryc., tab., wykr.

Twórcy

autor

Sobala M.

• University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• Bell P.A., Greene Th.C., Fisher J.D., Baum A., 2004: Psychologia środowiskowa. GWP, Gdańsk: 774 s.
• Benayas, J.R., Martins, A., Nicolau, J.M., Schulz, J.J., 2007: Abandonment of agricultural land: an overview of drivers and consequences. Cab Rev. Perspect. Agric., Vet. Sci., Nutr. Nat. Resour. 2: 1-14.
• Böhm A., 2008: Między mandatem a partycypacją społeczną. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 10: 515-524.
• Bucała A., Starkel L., 2013: Postępująca recesja rolnictwa a zmiany w środowisku przyrodniczym polskich Karpat. Przegląd Geograficzny 85, 1: 15-29.
• Bürgi, M., Bieling, C., von Hackwitz, K., Kizos T., Lieskovský J., Martín M.G., McCarthy S., Müller M., Palang H., Plieninger T., Printsmann A., 2017: Processes and driving forces in changing cultural landscapes across Europe. Landscape Ecology 32, 11: 2097-2112.
• Europejska Konwencja Krajobrazowa (Dz.U. 2006 nr 14 poz. 98).
• Folley J.A., DeFries R.S., Asner G.P. , Barford C., Bonan G., Carpenter S.R., Chapin F.S., Coe M.T., Daily G.C., Gibs H.K., Helkowski J.H., Holloway T., Howard E.A., Kucharik C.J., Monfreda C., Patz J.A., Pretice I.C., Ramankutty N., Snyder P.K., 2005: Global consequences of land use. Science 80 (309): 57-574.
• Griffiths P., Kuemmerle T., Baumann M., Radeloff V.C., Abrudan I.V., Lieskovsky J., Munteanu C., Ostapowicz K., Hostert P., 2014: Forest disturbances, forest recovery, and changes in forest types across the Carpathian ecoregion from 1985 to 2010 based on Landsat image composites. Remote Sensing of Environment 151: 72-88.
• Hatna, E., Bakker, M.M., 2011: Abandonment and expansion of arable land in Europe. Ecosystems 14: 720-731.
• Jagiełła K., 1991: Ogólna charakterystyka regionu [w:] Górale Beskidu Żywieckiego – wybrane dziedziny kultury ludowej (red.): D. Tylkowa. Bibliotek Etnografii Polskiej 47: 11-26.
• Kopczyńska-Jaworska B, 1967: Stosunki gospodarczo-społeczne w tradycyjnej kulturze Karpat Północnych cz. I, Uniwersytet Łódzki, Łódź: 262 s.
• Lasanta T., Arnáez J., Pascual N., Ruiz-Flaño P., Errea M.P., Lana-Renault N., 2017: Space–time process and drivers of land abandonment in Europe. Catena 149, 3: 810-823.
• MacDonald D., Crabtree J., Wiesinger G., Dax T., Stamou N., Fleury P., Lazpita J.G., Gibon A., 2000: Agricultural abandonment in mountain areas of Europe: Environmental consequences and policy response. Journal of Environmental Management, 59: 47-69.
• Małek S., Barszcz J., Majsterkiewicz K., 2012: Changes in the threat of spruce stand disintegration in the Beskid Śląski and Żywiecki Mts. in the years 2007−2010. Journal of Forest Science 58 (12): 519−529.
• Muir R., 2000: The New Reading the landscape. Fieldwork in landscape history. Exeter, University of Exeter Press: 256 s.
• Munteanu C., Kuemmerleb T., Boltiziard M., Butsicb V., Gimmig U., Haladad L., Kaim D., Kiry G., Konkoly-Gyuró É., Kozak J., Lieskovský J., Mojses M.,Müller D., Ostafin K., Ostapowicz K., Shandra O., Štychl P., Walker S., Radeloff V.C., 2014: Forest and agricultural land change in the Carpathian region – A meta-analysis of long-term patterns and drivers of change. Land Use Policy 38: 685-697.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobraz kulturowy. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice: 406 s.
• Myga-Piątek U., Chmielewski T.J., Solon J., 2015: Rola cech charakterystycznych, wyróżników i wyznaczników krajobrazu w klasyfikacji i audycie krajobrazów aktualnych, Problemy Ekologii Krajobrazu XL: 55-77.
• Myga-Piątek U., Nita J., 2015: Polityka krajobrazowa Polski – u progu wdrożeń. Przegląd Geograficzny 85, 1: 5-25.
• Nita J., 2015: Znaczenie wyznaczników i wyróżników w badaniach krajobrazu. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 30: 59-70.
• Pawłowska K., 2010: Zanim wybuchnie konflikt: idea i metody partycypacji społecznej w ochronie krajobrazu i kształtowaniu przestrzeni: praca zbiorowa. T. A, Dlaczego?: 146 s.
• Plieninger T, Draux H., Fagerholm N., Bieling C., Bürgi M., Kizos T., Kuemmerle T., Primdahl J., Verburg P.H. 2016: The driving forces of landscape change in Europe: A systematic review of the evidence. Land Use Policy 57: 204-214.
• Plit J., Myga-Piątek U., 2014. The degree of landscape openness as a manifestation of cultural metamorphoses. Quaestiones Geographicae 33 (3): 145-154.
• Potteiger M., Purinton J. , 1998: Landscape narratives. Design practices for telling stories. John Wiley & Sons, New York
• Price B., Kienast F., Seidl I., Ginzler C., Verburg P.H., Bolliger J., 2015: Future landscapes of Switzerland: risk areas for urbanisation and land abandonment. Appl. Geogr. 57: 32-41.
• Raszeja E., 2013: Ochrona krajobrazu w procesie przekształceń obszarów wiejskich. WNUP Poznań, 242 s.
• Skokanová, H., Falťan, V., Havlíček, M., 2016: Driving forces of main landscape change processes from past 200 years in Central Europe-differences between old democratic and post-socialist countries. Ekológia (Bratislava) 35: 50-65.
• Steiner F., 2016: Human ecology. How nature and culture shape our world. Island Press, Washington DC.
• Sobala M., 2018: Pasture landscape durability in the Beskid Mountains (Western Carpathians, Poland). Geographia Polonica 91, 2: 197-215.
• Sobala M., Ochwat-Marcinkiewicz M., 2016: Podnoszenie świadomości, edukacja i udział społeczeństwa [w:] Wspólnie dla zrównoważonego rozwoju Karpat. Poradnik o Konwencji Karpackiej (red.): K. Szpara. Stowarzyszenie Ekopsychologia, Zakliczyn: 221-239.
• Sobala M., Rahmonov O., Myga-Piątek U., 2017: Historical and contemporary forest ecosystem changes in the Beskid Mountains (southern Poland) between 1848 and 2014. iForest Biogeosciences and Forestry 10: 939-947.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A.,Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018: Physico-geographical mesoregions of Poland: Varificaion and Adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91, 2: 143-170.
• Trybulski W., 2011: Ekoestetyka [w:] Zasady kształtowania postaw sprzyjających wdrażaniu zrównoważonego rozwoju (red.): W. Trybulski. Wyd. nauk. UMK, Toruń: 159-196.
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. 2015, poz. 774).
• Wilkin J., 2014: Ziemia rolnicza – dobro wielofunkcyjne. Wieś i Rolnictwo 1 (162): 113-121.