Analysis of the state of preservation the historic arcaded houses in Vistula Delta listed in the National Inventory of Historical Monuments

• Autorzy: Zybala Tomasz

Identyfikatory

DOI

10.35784/bud-arch.2345

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Historic arcaded houses are part of the material heritage of the Vistula Delta. Unfortunately, their number is decreasing year by year. The article is the result of a query of available sources and field research carried out by the author in 2015-2020. The paper presents the current state of preservation the historic arcaded houses in Vistula Delta listed in the National Inventory of Historical Monuments. Criteria for the selection of test objects are described. The author has prepared a tabular list of arcaded houses with information about their location, type according to Kloeppel statistics, date of construction, technical condition and functions. The summary of the analysis are pie charts with a statistical presentation of the data collected by the author during the research.

PL

Zabytkowe domy podcieniowe stanowią część materialnego dziedzictwa ujścia Delty Wisły. Niestety ich liczba z roku na rok maleje. Artykuł jest rezultatem kwerendy dostępnych źródeł oraz badań terenowych wykonanych przez autora w latach 2015-2020. W pracy przedstawiono aktualny stan zachowania zabytkowych domów podcieniowych Żuław Wiślanych. Opisano kryteria doboru obiektów do badań. Autor wykonał tabelaryczne zestawienie domów podcieniowych z informacjami o ich lokalizacji, typie wg statystyki Kloeppla, dacie budowy, stanie technicznym i funkcji. Podsumowaniem analizy są wykresy kołowe przedstawiające statystyczne ujęcie danych zebranych przez autora w trakcie badań.

Słowa kluczowe

EN

arcaded houses; Vistula Delta; historical monuments of the Vistula Delta

PL

domy podcieniowe; Żuławy Wiślane; zabytki delty Wisły

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Budownictwo i Architektura
• Rocznik: 2021
• Tom: Vol. 20, no 3
• Strony: 25--42
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., fig., tab.

Twórcy

autor

Zybala Tomasz

• Faculty of Civil and Environmental Engineering, Gdańsk University of Technology Poland

• https://orcid.org/0000-0001-9186-4960

Bibliografia

• 1. Tłoczek I., Dom mieszkalny na polskiej wsi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Nukowe, 1985.
• 2. Kopkowicz F., Ciesielstwo polskie. Warsaw: Arkady, 1958.
• 3. Stankiewicz J., Zabytki budownictwa i architektury na Żuławach. Rocznik Gdański, t. XV/XVI. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1956.
• 4. Laskowska K., W żuławskim domu. Elbląg: Wydawnictwo Uran Marzenna Bracka-Kondracka, 2010.
• 5. Bertram H. et al., Das Weichsel-Nogat-Delta : Beiträge zur Geschichte seiner landschaftlichen Entwickelung, vorgeschichtlichen Besiedelung und bäuerlichen Haus- und Hofanlage. Danzig: Danziger Verlags-Gesellschaft, 1924.
• 6. Lipińska B., “Drewniane budownictwo na Żuławach Wiślanych – ginący symbol tożsamości unikatowego krajobrazu wsi,” in Budownictwo drewniane w gospodarce przestrzennej europejskiego dziedzictwa, Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, 2004, pp. 249–256.
• 7. Koperska-Kośmicka M., Żuławskie domy podcieniowe. Przyczyny degradacji i problematyka konserwatorska zabytkowych struktur architektonicznych w środowisku kulturowym Delty Wisły. Ph.D. dessideration, Faculty of Architecure, Gdańsk University of Technology, 2014.
• 8. Kloeppel O., Die bäuerliche Haus-, Hof- und Siedlungsanlage im Weichsel- Nogat- Delta. Sonderdruck Aus: Bertram – La Baume – Kloeppel, Das Weichsel-Nogat-Delta. Danzig: W. F. Burau, 1924.
• 9. Kulke E., Die Laube als ostgermanisches Baumerkmal. München: Hoheneichen-Verlag, 1939.
• 10. Heise J., Die Bau Und Kunstdenkmaler der Provinz Westpreussen, H.11 Landkreis. Danzig, Comissions – 1884-1887. Danzig: Verlag von Th. Berling, 1887.
• 11. Schmid B., Die denkmalpflege in Westpreussen 1804-1910. Danzig: Verlag des Provinzialverbandes von Westpreußen, 1910.
• 12. Schmid B., Die Bau - und Kunstdenkmäler des Kreises Marienburg (The architectural and art monuments of the Marienburg district). Danzig: Verlag des Provinzial-verbandes von Westpreuszen. Kommissionsverlag von A. W. Kafemann G.M.B.H., 1919.
• 13. Krzyżanowski L., Żuławskie domy podcieniowe. Dokumentacja historyczna. Gdańsk: PPKZ, 1968.
• 14. Lipińska B., Żuławy Wiślane – ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu. Ph.D. dissertation, Politechnika Krakowska, t I-III, Kraków 1986.
• 15. Koperska-Kośmicka M., Dom podcieniowy na Żuławach. Gdańsk: Instytut Kszaubski w Gdańsku, 2020.
• 16. Niezabitowska E., Metody i techniki badawcze w architekturze. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2014.
• 17. Cruz H. et al., “Guidelines for On-Site Assessment of Historic Timber Structures Guidelines for On-Site Assessment of Historic Timber Structures,” International Journal of Architectural Heritage, vol. 9, no. 3, (2015), pp. 277–289. https://doi.org/10.1080/15583058.2013.774070
• 18. National Institute of Cultural Heritage, Rejestr zabytków województwa pomorskiego. Available: www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_ w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/ [Access: 5 Jan 2016]
• 19. National Institute of Cultural Heritage, Rejestr zabytków województwa warmińsko mazurskiego, Available: www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkownieruchomych/ [Access: 5 Jan 2016]
• 20. National Institute of Cultural Heritage, Explore the most beautiful Polish monuments. Available: www.zabytek.pl [Access: 5 Jan 2020]
• 21. Kondracki J., Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
• 22. Augustowski B., Żuławy Wiślane. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1976.
• 23. Act on Monument Protection and Care, Journal of Laws of The Republic of Poland 2003, no. 162. Available: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031621568
• 24. Zybała T., “Wpływ stanu zachowania materiału konstrukcyjnego na nośność zabytkowych drewnianych słupów, w żuławskich domach podcieniowych, z XVIII i XIX wieku”, Budownictwo i Architektura, vol. 16, no. 4, (2017), pp. 77–94. https://doi.org/10.24358/Bud-Arch_17_163_08
• 25. Zybała T., “The wooden rafter framing of Żuławy arcaded houses of type III - research, state of preservation and analysis,” Budownictwo i Architektura, vol. 18, no. 2, (Dec. 2019), pp. 093–110. https://doi.org/10.35784/bud-arch.564
• 26. Zybała T., “Techniczne problemy konstrukcji ścian szkieletowych na przykładzie zabytkowego domu podcieniowego w Gdańsku Lipcach”, Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo, vol. 11/I, (2017), pp. 49–60.
• 27. National Institute of Cultural Heritage, Rejestr zabytków województwa pomorskiego. Available: nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/ [Access: 1 Jul 2021]
• 28. National Institute of Cultural Heritage, Rejestr zabytków województwa warmińsko mazurskiego. Available: nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/ [Access: 1 Jul 2021]
• 29. Ciołek G., “Chałupy podcieniowe na Pomorzu”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, vol. VII(2), (1939).
• 30. Łęga W., Ziemia malborska. Kultura ludowa. Toruń, Warszawa: Instytut Popierania Nauki, Kasa im. Mianowskiego, 1933.
• 31. Cinkusz M., Architecture and Building Historical Monument record - The arcaded house in Miłocin. The National Heritage Board of Poland in Gdańsk, sygnature: 2173, 1983.
• 32. Cinkusz M., Architecture and Building Historical Monument record - The arcaded house in Trutnowy no 4. The National Heritage Board of Poland in Gdańsk, sygnature: 2179, 1984.
• 33. Krzyżanowski L., Gdańsk - Lipce. The arcade house. Report on the conservation work - 1960. The National Heritage Board of Poland in Gdańsk, sygnature: ZN/1066, 1960.
• 34. Ważny T., “Określenie wieku zabytków architektury z Pomorza Wschodniego przy zastosowaniu metody dendrochronologicznej”, Ochrona Zabytków, vol. 45/4 (179), (1992), pp. 354–359.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).