The role of orographic barriers in the origin of extreme rainfalls as exemplified by the front of high Eastern Himalaya and the low northern slope of Carpathians

• Autorzy: Cebulak E. , Gębica P. , Limanówka D. , Starkel L. , Pyrc R.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.036.002

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper discusses the role of orographic barriers in generating torrential precipitation in mountainous regions in different climatic zones, the Eastern Himalayas (tropical zone with well-developed monsoon activity) and the northern slope of the Carpathians (temperate zone with transitional climate). Attention has been paid to the different altitudes and courses of the orographic ridges as well as their location relative to the prevailing directions of influx of moist air masses. The cases analysed included torrential rains with monsoon circulation from the S–SW direction at the 2–3 km high edge of the Himalayas, with special consideration to the distance from the margin of the mountains and the exposure of the slopes. They generate frequent flood waves, landslides, debris flows and upbuilding of the alluvial cones in the foreland of the mountain barriers. The impact of the orographic barrier is significantly less marked in the Polish Carpathians. In the western part, the compact edge of the Western Beskids with an altitude of 0.5–1 km and the WSW–NEE course, exposed to moist air masses inflowing from the northern sector, is fragmented eastward into smaller mountain groups, which facilitates the penetration of moist masses of air with occurrence of prolonged precipitation into the mountains. At times, the storm cloud moves along the mountain edge (the margin of the Western Bieszczady Mts.). The marginal scarp of the Foothills has a northern exposure and a height of 150–200 m, and promotes frequent convective precipitation causing local flash floods in small streams. The cases of downpours and high discharges selected for the analysis were those for which there was available a dense network of measuring stations. An insufficient number of stations in constructing precipitation maps based on interpolation would lead to distorting the spatial image. If this were the case, then the role of slope exposure, which has an essential impact on the distribution of precipitation in mountainous regions, would be completely neglected.

Słowa kluczowe

EN

heavy rainfalls; morphological barriers; floods; Himalayas; Carpathians

PL

ulewne deszcze; bariery morfologiczne; powodzie; Himalaje; Karpaty

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 36
• Strony: 9--17
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., rys.

Twórcy

autor

Cebulak E.

• Former assistant in the Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute, Kraków Branch, Kraków, Poland

autor

Gębica P.

• University of Information Technology and Management in Rzeszów, Poland

autor

Limanówka D.

• Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute, Warszawa, Poland

autor

Starkel L.

• Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences, Kraków, Poland

autor

Pyrc R.

• Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute, Kraków Branch, Kraków, Poland

Bibliografia

• Baillie I.C., Norbu C., 2004. Climate and other factors in the development of river and interfluve profiles in Bhutan, Eastern Himalayas. Journal of Asian Earth Sciences, 22: 539–553.
• Bryndal T., Cabaj W., Gębica P., Kroczak R., Suligowski R., 2010a. Gwałtowne wezbrania spowodowane opadami deszczu w zlewni potoku Wątok (Pogórze Ciężkowickie). In: T. Ciupa, R. Suligowski (eds.), Woda w badaniach geograficznych. Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach: 315–327.
• Bryndal T., Cabaj W., Suligowski R., 2010b. Hydrometeorologiczna interpretacja gwałtownych wezbrań małych cieków w źródłowej części Wielopolki w dniu 25 czerwca 2009 roku. In: A. Magnuszewski (ed.), Hydrologia w ochronie i kształtowaniu środowiska. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, 69, Warszawa: 81–91.
• Cebulak E., 1998. Przegląd opadów ekstremalnych, które wywołały powodzie w XX wieku w dorzeczu górnej Wisły. In: L. Starkel, J. Grela (eds.), Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku. Konferencja naukowa w Krakowie, 7–9 maja 1998: 21–37.
• Cebulak E., Faško P., Lapin M., Štastný P., 2000. Extreme precipitation in the Western Carpathians. In: B. Obrębska-Starkel (ed.), Images of Weather and Climate. Prace Geograficzne Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 108, Kraków: 117–124.
• Cebulak E., Limanówka D., Malota A., Niedbała J., Pyrc R., Starkel L., 2008. Przebieg i skutki ulewy w dorzeczu górnego Sanu w dniu 26 lipca 2005 roku. Materiały Badawcze 40, seria: Meteorologia, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa: 1–56.
• Cebulak E., Niedźwiedź T., 1998. Ekstremalne zjawiska opadowe w dorzeczu górnej Wisły w latach 1995–1996. In: L. Starkel (ed.), Geomorfologiczny i sedymentologiczny zapis lokalnych ulew. Dokumentacja Geograficzna 11, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław: 1–107.
• Degirmendžić J., Kożuchowski K.M., 2016. Aktywność niżów śródziemnomorskich nad Polską a cyrkulacja w górnej i środkowej troposferze (Activity of Mediterranean lows over Poland versus upper and middle tropospheric circulation). Przegląd Geofizyczny LXI(1–2): 3–30.
• Derbyshire E., ed., 1976. Geomorphology and Climate, J. Wiley, London.
• Froehlich W., Starkel L., 1987. Normal and extreme monsoon rains – their role in the shaping of the Darjeeling Himalaya. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 21: 129–160.
• German K., 1997. Przebieg wezbrania powodzi 9 lipca 1997 roku w okolicach Żegociny oraz ich skutki w krajobrazie. In: L. Starkel, J. Grela (eds.), Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku. Konferencja naukowa w Krakowie, 7–9 maja 1998: 177–184.
• Gorczyca E., 2004. Przekształcanie stoków fliszowych przez procesy masowe podczas katastrofalnych opadów (dorzecze Łososiny). Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 1–101.
• Kveton V., Smensky R., Vesely R., 1997. Rozlozeni srazek pri povodnich v červenci 1997, Meteorologicke Zpravy 50, 6: 172–177.
• Niedźwiedź T., Czekierda D., 1998. Cyrkulacyjne uwarunkowania katastrofalnej powodzi w lipcu 1997 roku. In: L. Starkel, J. Grela (eds.), Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku. Konferencja naukowa w Krakowie, 7–9 maja 1998: 53–66.
• Patkowski B., 2002. Rola ekstremalnych wezbrań w kształtowaniu koryta Uszwicy (na przykładzie powodzi w latach 1997–1998), Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej, Kielce: 139–152.
• Rączkowski W., Mrozek T., 2002. Activity of landsliding in the Polish Flysch Carpathians at the end of 20th century. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 36: 91–101.
• Soja R., Starkel L., 2007. Extreme rainfalls in Eastern Himalaya and southern slope of Meghalaya Plateau and their geomorphological impacts. Geomorphology, 84: 170–180.
• Starkel L., 1972a. Charakterystka rzeźby Polskich Karpat i jej znaczenie dla gospodarki ludzkiej. Problem Zagospodarowania Ziem Górskich, 10: 75–150.
• Starkel L., 1972b. The role of catastrophic rainfalls in the shaping of the relief of Lower Himalaya (Darjeeling Hills). Geographia Polonica, 21: 103–147.
• Starkel L., 1976. The role of extreme (catastrophic) meteorological events in contemporary evolution of slopes. In: Derbyshire E. (ed.) Geomorphology and climate, J. Wiley, Chichester: 203–246.
• Starkel L., 2004. Temporal clustering of extreme rainfall events in relief transformation. Journal Geological Society of India 64, 4: 517-523.
• Starkel L., Basu S. (ed.), 2000. Rains, Landslides and Floods in the Darjeeling Himalaya. Indian National Science Academy, New Delhi: 1–168.
• Starkel L., Sarkar S., 2002. Different frequency of treshold rainfalls transforming the margin of Sikkimese and Bhutanese Himalaya. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 36: 51–67.
• Starkel L., Sarkar S., Soja R., Prokop P., 2008. Present-day evolution of Sikkimese-Bhutanese Himalayan piedmont. Prace Geograficzne, 219, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN: 1–122.
• Upreti B.N., Dhital M.R. 1996. Landslides studies and management in Nepal. ICIMOD, Kathmandu: 32–38.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).