O wzajemnych relacjach przestrzeni i krajobrazu kulturowego. Rozważania wstępne

• Autorzy: Myga-Piątek U.

Warianty tytułu

EN

About mutual relations between space and cultural landscape. Preliminary considerations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł podejmuje problematykę wzajemnych relacji przestrzeni, krajobrazu i środowiska kulturowego w naukach geograficznych. Rozważa wzajemne związki między tymi pojęciami. W nauce nie istnieje jeden ogólny i powszechnie rozumiany typ przestrzeni, i podobnie – nie jest przyjmowana jedna definicja krajobrazu. Dlatego autorka rozważa odpowiedzi na pytanie m.in. o to, czy może istnieć przestrzeń geograficzna bez krajobrazu i czy krajobraz może istnieć poza przestrzenią, a także czy „inne” przestrzenie mają „swoje” krajobrazy? Autorka odnosi się przed wszystkim do przestrzeni fizycznej i jej wielu podtypów oraz pięciu podstawowych podjeść badawczych do krajobrazu kulturowego. Proponuje także własne określenie środowiska kulturowego. Zauważa także problem cyberprzestrzeni i krajobrazów wirtualnych. Artykuł ma charakter polemiczny i z założenia ma posłużyć zaktywizowaniu naukowej dyskusji nad tymi ważnymi w geografii pojęciami.

EN

Article takes the issue of the relation between space, landscape and cultural environment in the geographical sciences and considers the inter-relationships between these concepts. In science there is no one general and commonly understood type of space and also there is no one definition of landscape. Therefore, author consider the answer to questions, among others, is it possible that geographical space can exist without landscape, if landscape can exist outside of space and moreover, if the “other” spaces have their “own” landscapes? The author refers mainly to the physical space and its many subtypes and to five basic cultural landscape research approaches. Article includes author’s own definition of cultural environment. Article rises an issue of cyberspace and virtual landscapes. The article has polemical character and its aim is to activate the scientific discussion about these important concepts in geography.

Słowa kluczowe

PL

przestrzeń; krajobraz; środowisko kulturowe

EN

space; landscape; cultural environment

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 24
• Strony: 27--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 73 poz., fot.

Twórcy

autor

Myga-Piątek U.

• Uniwersytet Śląski, Wydział nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Bartkowski T., 1977: Metody badań geografii fizycznej, PWN, Warszawa-Poznań.
• Bolejko K., 2009: Wewnątrz horyzontu, Urania, PA 6: 258.
• Chojnicki Z. (red.), 1999: Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, ss. 264.
• Chojnicki Z., 2005: Problematyka metodologiczna przedmiotu geografii [w:] Podstawowe idee i koncepcje w geografii. Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie (red.): W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski. Zakład Geografii Społecznej i Turystyki, UMK.
• Chojnicki 2007: Geografia wobec problemów współczesnego świata [w:]: Podstawowe idee i koncepcje w geografii Geografia a przemiany współczesnego świata. Bydgoszcz, T. 3: 15-25.
• Cosgrove D., Jackson P., 1987: New directions in cultural geography, Area, 19: 95-101
• Czepczyński M., 2006: Transformations of Central European cultural landscapes. Between circulations and iconography. Bulletin of Geography socioeconomic series, no 6. Toruń: 5-15.
• Czepczyński M., 2007: Podejścia badawcze w nowej geografii kultury [w:] Geografia a przemiany współczesnego świata (red.): W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski, Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz: 203-211.
• Czepczyński M., 2008: Cultural Landscape of Post-Socialist Cities. Representation of Powers and Needs, Ashgate, Adlershot.
• Czyżewska A., Kostarczyk A., 1989: Problematyka ochrony i kształtowania środowiska kulturowego Polski w planie przestrzennego zagospodarowania kraju [w:] Przestrzeń kulturowa w planowaniu przestrzennym (materiały dyskusyjne) (red.): T. Parteka. Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 142, Warszawa: 57-75.
• Dobrowolska M., 1948: Dynamika krajobrazu kulturalnego. Przegląd Geograficzny, T. XXI, z. 3-4: 151–205.
• Dziewoński K., 1967: Teoria regionu ekonomicznego. Przegląd Geograficzny, T. 39, z.1: 18-28.
• Jacobson H.K., Price M.F., 1990: A framework for research on the human dimension of global environmental change. International Social Science Council.
• Jałowiecki B., 1988: Percepcja, waloryzacja i przyswajanie przestrzeni (szkic z socjologii przestrzeni) [w:] Percepcja, scenariusze i przedsiębiorczość (red.): B. Jałowiecki, Wyd. Uniw. Warszaw, Warszawa.
• Jałowiecki B., 2009: Magia miejsc [w:] Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym. Wyd. A. Grzegoryczyk, Warszawa: 9-13.
• Jałowiecki B., Szczepański M.S., 2002: Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
• Jędrzejczyk D., 2004: Geografia humanistyczna miasta. Wyd. Akademickie Dialog, Warszawa: 322 s.
• Golledge R.G., 2002: The nature of geographic knowledge, Annales of the Association of American Geographers, 92(1): 1-14.
• Harrison S., 2005: What kind of science is physical geography? [in:] Questioning geography. Fundamental debates (eds.): N. Castree, A. Rogers, D. Sherman, Blackwell Publishing Ltd Malden-Oxford: 80-95.
• Kondracki J., 1960: Typy krajobrazu naturalnego (środowiska geograficznego) w Polsce. Przegląd Geograficzny, t. 32: 1-2.
• Kostrowicki A.S., 1992: System człowiek-środowisko w świetle teorii ocen. Prace geograficzne IGiPZ PAN, 156.
• Kostrowicki A.S. 1997: Przestrzeń – jej istota i zróżnicowanie, Rzeki t. 6: 125-139.
• Kovalyov A., 2009: Łandszaft – sam po siebie i dla cziełowieka. Monografija. Wyd. Burun Kniga. Charkow
• Leszczycki S., 1972: Pojęcie czynnika przestrzeni i jego rola we współczesnej gospodarce. W: K. Secomski (red.): Elementy teorii planowania przestrzennego, PWN, Warszawa: 5-32.
• Lineweaver Ch.H., Davis T.M., 2005: Misconceptions about the Big Bang, Scientific American, No. 3 (http://www.scientificamerican.com/article/misconceptions-about-the-2005-03/, dostęp, 7.08.2014).
• Lisowski A., 2003: Koncepcje przestrzeni w geografii człowieka. Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa: 198.
• Lisowski A., 2005: Geografia jako nauka chorologiczna [w:] Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie. Podstawowe idee i koncepcje w geografii T. 1 (red.): W. Maik, Rembowska K., Suliborski A., Łódź: 25-50.
• Lisowski A., 2007: Przedmiot badań, funkcje i tożsamość geografii na początku XXI w. W: Geografia a przemiany współczesnego świata. Podstawowe idee i koncepcje w geografii T. 3., Bydgoszcz: 17-30.
• Liszewski S., 1995: Przestrzeń turystyczna, Turyzm 5,2: 7-19.
• Liszewski S., 2004: Stan dyskusji polskich geografów na temat jedności i zakresu pojęciowego współczesnej geografii (na początku XXI w.) [w:] Geografia u progu XXI w. (red.): A. Jackowski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków: 11-26.
• Maik W., 2004: Główne problemy i pojęcia w geografii [w:] Geografia u progu XXI w. (red.): A. Jackowski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków: 27-46.
• Maik W., 2005: Człowiek – przestrzeń – sacrum. Refleksje na temat turystyki i migracji pielgrzymkowych we współczesnym świecie [w:] Geografia i Sacrum (red.): B. Domański, S. Skiba, IGiGP UJ, Kraków: 307-313.
• Maik W., 2007: Geografia a współczesność w świetle tradycji myśli geograficznej. [w:] Podstawowe idee i koncepcje w geografii T.3. Geografia a przemiany współczesnego świata, Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz: 25-39.
• Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.), 2005: Podstawowe koncepcje w geografii T.1. Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, ss. 226.
• Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.), 2006: Podstawowe koncepcje w geografii T.2 Człowiek w badaniach geograficznych. Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
• Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.), 2007: Podstawowe koncepcje w geografii T.3. Geografia a przemiany współczesnego świata. Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
• Myga-Piątek U., 1999: Rola gospodarki wodnej w przemianach krajobrazu zlewni górnej Wiercicy. Maszynopis pracy doktorskiej. WNoZ UŚ, Sosnowiec.
• Myga-Piątek U., 2001: Spór o pojęcie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych. Przegląd Geograficzny, T. 73, z. 1-2.
• Myga-Piątek U., 2005: Krajobraz kulturowy w badaniach geograficznych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 4, Sosnowiec: 40-53.
• Myga-Piątek U., 2008a: Between tradition and modernity of the cultural landscape research. Discussion on methodology. Dissertations Commission of Cultural Landscape PGS, no. 9: 75-92.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i typologiczne. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Myga-Piątek U., 2014: Natural, anthropogenic and cultural landscape and attempt to define mutual relations and the scope of notion. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 23: 39-56.
• Ostaszewska K., 2002: Geografia krajobrazu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Ostaszewska K., 2005: Krajobraz - środowisko geograficzne – środowisko przyrodnicze [w:] Podstawowe idee i koncepcje w geografii,t.1. Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie (red.): W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski, Wyd. UMK, UŁ, ŁTN, Łódź: 162-171.
• Pietras M., Myga-Piątek U., 2005: Przestrzeń prywatna – przestrzeń publiczna. O relacjach człowieka z miejscem. Prace Komisje Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 4: 78-89.
• Pawłowska K., 1994: O percepcji własnego miejsca i jej skutkach czyli o swojskości architektury [w:] J. Bogdanowski (red.): O percepcji środowiska. Instytut Ekologii PAN, Zeszyty naukowe 9: 77-109.
• Pawłowska K., 2001: Idea swojskości miasta. Politechnika Krakowska, Kraków.
• Pirveli M., 2000: Miasto polskie – zmiany zachodzące w fizjonomii w latach 90. Przestrzeń –Magazyn Planowania Przestrzennego, 11, 2: 23–29.
• Pirveli M., 2008: Miasto – przestrzeń semantyczna, Zapol, Szczecin.
• Plit F., 2010: Pięć nurtów badań krajobrazowych w Polsce – czy jest w nich miejsce dla krajobrazów rekreacyjnych. Problemy Ekologii Krajobrazu, t. 27. 327-332.
• Plit F., 2011a: Krajobraz kulturowy, czym jest. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, ss. 112.
• Plit F., 2011b: O niektórych nieporozumieniach związanych z badaniem krajobrazu. [w:] Koncepcje i problemy badawcze geografów (red.): K. Marciniak, K. Sikora, D. Sokołowska, Wyższa Szkoła Gospodarki Bydgoszcz.
• Rembowska K., 2002: Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Richling A., 1992a: Kompleksowa geografia fizyczna. PWN, Warszawa.
• Richling A., 1992b: Krajobraz w ujęciu nauk geograficznych [w:] Wybrane problemy ekologii krajobrazu (red.): L. Ryszkowski S. Bałazy Poznań: 27-39.
• Richling A., 1996: Ekologia krajobrazu jako dyscyplina jednocząca przyrodników. Przegląd Geograficzny, t. 68, z. 1: 231-239.
• Richling A., 2001: Krajobraz jako przedmiot badań ekologii krajobrazu [w:] Krajobraz kulturowy – idee. Problemy wyzwania (red.): U. Myga-Piątek, WNoZ UŚ, Oddz. Katowicki PTG, Sosnowiec: 138-141.
• Richling A., Solon J., 2011: Ekologia krajobrazu. Wyd. 5, PWN, Warszawa.
• Solon J., 2008: Typy krajobrazu kulturowego Polski. Problemy Ekologii Krajobrazu, t. 20: 109-115.
• Szlawski W., Delimitacja przestrzeni kosmicznej, http://www.stosunki.pl/?q=taxonomy/term/104, dostęp, 7.08.2014. www.fai.org/icare-records/100km-altitude-boundary-for-astronautics, dostęp 7.08.2014).
• Schama S., 1995: Landscape and Memory. Knopf: 672 p.
• Sztumski W., 2011: Ekologia przestrzeni. Problemy ekorozwoju – Problems of sustainable development, vol. 6, no 1: 117-138.
• Susskind L., 2011: Kosmiczny krajobraz. Dalej niż teoria strun, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Trojan P., 1980: Ekologia ogólna. PWN, Warszawa, wyd. 4: ss. 419.
• Wilczyński W., 2003: Autonomia i jedność geografii. Studium metodologiczne, Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Wilczyński W., 2005: Ewolucja poglądów geograficznych na środowisko [w:] Geografia, jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie (red.): W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski, Zakład Geografii społecznej i Turystyki, UMK, Zakład Badań Społecznych i Regionalnych UŁ, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź: 73-103.
• Wilczyński W., 2007: Uwagi na temat przemian współczesnego świata w świetle koncepcji geograficznego biegu dziejów i jedności geografii [w]: Geografia a przemiany współczesnego świata. Podstawowe idee i koncepcje w geografii, T. 3., Bydgoszcz: 39-55.
• Włodarczyk B., 2007: Przestrzeń turystyczna, pojęcie, cechy, wymiary. Turyzm, 17/1–2: 145-158.
• Włodarczyk B., 2009: Przestrzeń turystyczna. Istota, koncepcja, determinanty rozwoju, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Wojciechowski K.H., 1986: Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu. Rozprawy Wydz. Biologii i WNoZ, UMCS, Lublin.
• Wojciechowski K.H., 1994: O przydatności badań percepcji krajobrazu [w:] O percepcji środowiska, Instytut Ekologii, Oficyna Wydawnicza Zeszyt Naukowy nr 9: 109-125.
• Zimmerer K., 1994: Human geography and the new ecology: the prospect and promise of integration, Annales of the Association of American Geographers 84: 108-125.
• Zioło Z., 2014: The concept of geographical space. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Folia 155. Studia Geographica V: 6-22