Nowe rezultaty badań mineralizacji polimetalicznej, PGE i REE w suwalskim masywie anortozytowym (NE Polska)

• Autorzy: Wiszniewska J. , Krzemińska E. , Rosowiecka O. , Petecki Z. , Ruszkowski M. , Salwa S.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.6933

Warianty tytułu

EN

New results of polymetallic, PGE and REE mineralization research in the Suwałki Anorthosite Massif (NE Poland)

• Konferencja: Kongres surowcowy = Raw materials congress : 5. Konferencja: Złoża kopalin - aktualne problemy prac poszukiwawczych, badawczych i dokumentacyjnych = 5th Conference: Natural resources - current problems of prospection, exploration and documentation ; 28. Konferencja: Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi = 28th Conference: Updates and prospects of mineral resources management / pod red. nauk. Stanisława Z. Mikulskiego
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Suwalski masyw anortozytowy (SAM) występuje w podłożu krystalicznym północno-wschodniej Polski w obrębie 200-kilometrowej długości magmowego terranu mezoproterozoicznych skał facji AMCG (anortozyty–mangeryty–charnockity–granity), zwanego kompleksem mazurskim. SAM odkryto w wyniku rozpoznania wiertniczego wyraźnych ujemnych anomalii magnetycznych i grawimetrycznych. Z masywem anortozytowym są związane rozległe ujemne anomalie obu pól potencjalnych. Anomalię grawimetryczną otaczają pasma anomalii dodatnich wywołanych przez skały o podwyższonych gęstościach, takie jak: granitoidy, monzodioryty i granodioryty. Ujemną anomalię magnetyczną okalają pasma dodatnich anomalii o znacznych amplitudach, szczególnie mocno zaznaczające się od południa, zachodu i północy. Dodatnie anomalie są związane z występowaniem skał o stwierdzonej, silnej podatności magnetycznej spowodowanej zawartością ferrolitów: skał ilmenitowo-magnetytowych z towarzyszącą im mineralizacją siarczków Fe-Cu-Ni-Co. Złoża rud Fe-Ti-(V) w SAM zostały odkryte przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) we wczesnych latach 60. XX w., pod miąższym nadkładem fanerozoicznych skał osadowych, w obrębie małych dodatnich anomalii magnetycznych, w rejonie Krzemianki, Udryna, ¬Jeleniewa i Jeziora Okrągłego. Złoża te udokumentowano za pomocą ok. 100 głębokich otworów wiertniczych, do głębokości 2300 m, a zasoby oszacowano w kat. C1 + C2 na ok. 1,5 mld ton rudy tytanomagnetytowej z wanadem, głównie w polu rudnym Krzemianka i Udryn. Wiek modelowy uzyskany metodą Re-Os NTIMS dla rud Fe-Ti-V i siarczków ze złóż Krzemianka i Jeziora Okrągłego wyniósł 1559 ±37 mln lat ze stosunkiem początkowym 187Os / 188Os = 1,16 ±0,06. Uznano go za wiek całego masywu suwalskiego. Pomimo wieloletnich badań, wgłębna budowa i forma masywu nie są dokładnie rozpoznane. Obecnie są wykonywane geofizyczno-geologiczne modelowania 3D danych otworowych z wykorzystaniem pakietu oprogramowania OasisMontaj (Geosoft). Model 3D jest generowany w aplikacji GeoModeller 3D (Intrepid Geophysics) w celu rozpoznania prawidłowości geologicznych oraz interpretacji anomalii magnetyczno-grawimetrycznych na całym obszarze masywu, łącznie z osłoną.

EN

Suwałki Anortosite Massif (SAM) occurs in the crystalline basement of NE Poland within 200 km of the magmatic, Mesoproterozoic AMCG (anorthosite–mangerite–charnockite–granite) rock suite terrane called the Mazury Complex. SAM was discovered as a result of the drilling research of the prominent negative magnetic and gravimetric anomalies. There is an extensive negative anomaly of both potential fields related to the anorthosite massif. Gravimetric anomaly is surrounded by the bands of positive anomalies caused by rocks with elevated densities, such as granitoids, monzondiorites and granodiorites. A negative magnetic anomaly is surrounded by the bands of positive anomalies with significant amplitudes, particularly strongly marked from the south, west and north. Positive magnetic anomalies are associated with the presence of rocks with proven strong magnetic susceptibility due to the content of ferrolites (ilmenite-magnetite rocks) with accompanying Fe-Cu-Ni-Co sulphide mineralization. Fe-Ti-(V) ore deposits in the SAM were discovered in the early 1960s, in the region of Krzemianka and Udryn, but also Jeleniewo and Jezioro Okrągłe, under a thick overburden of Phanerozoic sedimentary rocks within small positive magnetic anomalies. These deposits were documented in about 100 deep boreholes to a depth of 2300 m, and the resources in C1 + C2 category were estimated for about 1.5 billion tons of titanium-magnetite ores with vanadium, mainly in the Krzemianka and Udryn ore fields. The model age obtained by the Re-Os NTIMS method for Fe-Ti-V ores and sulphides from the Krzemianka and Jezioro Okrągłe ore deposits was 1559 ±37 Ma with an initial ratio of 187Os/188Os = 1.16 ±0.06. This age was recognized as the age of the entire Suwałki Massif. Despite many years of research, the deep structure and the form of the massif has not been fully recognized. At present, geophysical and geological 3D modelling of borehole data is carried out using the OasisMontaj (Geosoft) software package. The 3D model is generated in the GeoModeller 3D application (Intrepid Geophysics) in order to recognize the geological correctness and interpretation of magnetic-gravity anomalies of the whole massif and its cover.

Słowa kluczowe

PL

suwalski masyw anortozytowy (SMA); magnetyka; grawimetria; modelowanie 3D; rudy Fe-Ti-V; siarczki polimetali; Au-Ag; tellurki i REE

EN

Suwałki Anorthosite Massif (SAM); magnetics; gravimetry; Fe-Ti-V ores; polymetallic sulphides; Au-Ag; telluride minerals and REE

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 472
• Strony: 271--284
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Wiszniewska J.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Krzemińska E.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Rosowiecka O.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Petecki Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Ruszkowski M.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Salwa S.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• 1. BROWN L.L., McENROE S.A., PECK W.H., NILSSON L.P., 2011 – Anorthosites as sources of magnetic anomalies. W: The Earth’s Magnetic Interior (red. E. Petrovsky i in.). IAGA Sp. Sopron Book Series, 1: 321–342.
• 2. CIEŚLA A., WYBRANIEC S., 1998 – Geophysical studies of the Suwałki Anorthosite Massif. Pr. Państw. Inst. Geol., 161: 27–38.
• 3. CLAESSON S., RYKA W., 1999 – Nd model ages of the precambrian crystalline basement of NE Poland. W: 7th EUROBRIDGE Workshop. Abstracts. Szelment k. Suwałk, May 26–30: 17–19.
• 4. DUCHESNE J.C., LIEGOIS J.P., VANDER AUWERA J., LONGHI J., 1999 − The crustal tongue melting model and the origin of massive anorthosites. Terra Nova, 11, 2/3: 100–105.
• 5. DUCHESNE J.-C., MARTIN H., BAGIŃSKI B., WISZNIEWSKA J., VANDER AUWERA J., 2010 – The origin of ferro-potasic A-type granitoids-the case of Hb-Bt granite suite of Mesoproterozoic Mazury Complex, NE Poland. The Can. Mineralog., 48: 947–968.
• 6. JARMOŁOWICZ-SZULC K., 1990 − Dane geochronologiczne suwalskiego masywu anortozytowego. Arch. Miner., 44, 2: 59–68.
• 7. JUSKOWIAK O., 1971 − Skały plutoniczne północno-wschodniej Polski. Biul. Inst. Geol., 245: 7–172.
• 8. JUSKOWIAK O., 1998 − Occurrence, structure and mineral diversity of rocks from the Suwałki Anorthosite Massif. Pr. Państw. Inst. Geol., 141: 53–77.
• 9. KOZŁOWSKA A., WISZNIEWSKA J., 1990 − Genetic aspects of textures and structures of ore minerals of the Suwalki Massif (NE Poland). Arch. Miner., 44, 2: 69–87.
• 10. KRÓLIKOWSKI C., PETECKI Z., 1995 – Atlas Grawimetryczny Polski. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 11. KUBICKI S., SIEMIATKOWSKI J., 1979 – Mineralizacja kruszcowa suwalskiego masywu zasadowego. Biul. Inst. Geol., 316: 5–128.
• 12. MIZERACKA K., 1982 – Zbiorcze opracowanie wyników pomiarów parametrów magnetycznych i gęstościowych próbek skał suwalskiego masywu zasadowego. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 13. MORGAN J.W., STEIN H.J., HANNAH J.L., MARKEY R.J., WISZNIEWSKA J., 2000 – Re-Os study of Fe-Ti-V oxide and Fe-Cu-Ni sulfide deposits, Suwałki Anorthosite Massif, northeast Poland. Miner. Deposita, 35: 391–401.
• 14. PARECKI A., 1993 − Historia udokumentowania złoża Krzemianka. Prz. Geol., 41, 8: 558–564.
• 15. PETECKI Z., ROSOWIECKA O., 2017 – A new magnetic anomaly map of Poland and its contribution to the recognition of crystalline basement rocks. Geol. Quart., 61, 4: 934–945.
• 16. RYKA W., 1985 – The evolving of old Precambrian structures in the marginal zone of the East European Platform. Publ. Inst Geophys. Pol. Acad. Sc., A-16: 175.
• 17. RYKA W., PODEMSKI M. (red.), 1998 – Geology of the Suwalki Anorthosite Massif (northeastern Poland). Pr. Państw. Inst. Geol., 161.
• 18. RUSZKOWSKI M., 2017a − Characterization of the Fe-Ti-V ores and the accompanying sulphide mineralization in the Suwałki massif. Miner. Sp. Papers, 46: 44–45.
• 19. RUSZKOWSKI M., 2017b − Sulphides mineralization accompanying the Fe-Ti-V ore deposits within the Suwałki massif. Miner. Sp. Papers, 46: 45–46.
• 20. RUSZKOWSKI M., 2018 – Wstępne wyniki badań mineralizacji Au-Ag-Te, REE i PGM w złożach Fe-Ti-V suwalskiego masywu anortozytowego (północno-wschodnia Polska). Prz. Geol., 66, 4: 219–221.
• 21. RUSZKOWSKI M., WISZNIEWSKA J., 2018 − Wstępne rozpoznanie obwódek cyrkonowo-hafnowych wokół minerałów kruszcowych w złożach Fe-Ti-V w suwalskim masywie anortozytowym (północno-wschodnia Polska). Prz. Geol., 66, 2: 107–110.
• 22. SKRIDLAITE G., WISZNIEWSKA J., DUCHESNE J-C., 2003–Ferro-potassic A-type granites and related rocks in NE Poland and Southern Lithuania: west of the East European Craton (red. J. Vander-Auwera). Precambrian Res. Sp. Issue, 305–326.
• 23. SPECZIK S., WISZNIEWSKA J., DIEDEL R., 1988 − Minerals, exsolution features and geochemistry of Fe-Ti ores of the Suwałki district (North-East Poland). Miner. Deposita, 23: 200–210.
• 24. STEIN H.J., MORGAN R.J., MARKEY R., WISZNIEWSKA J., 1998 – A Re-Os study of the Suwalki Anorthosite Massif, North-East Poland. Geophysical J., 4, 20: 111–114. Inst. Geoph. NAN Ukrainy, KIEV.
• 25. SUBIETA M., SAMOCIUK S., DEPCIUCH T., JUSKOWIAK O., KUBICKI S., KURBIEL H., MARCINOWSKI B., SIEMIĄTKOWSKI J., SMAGAŁA S., TUREK S., WISZNIEWSKA J. 1985 – Dokumentacja geologiczna złoża żelaza tytanu i wanadu, Udryń, w kat. C2. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 26. WISZNIEWSKA J., 1993a − Mineralizacja kruszcowa w skałach masywu suwalskiego. W: Przewodnik LXIV Zjazdu PTG (red. O. Juskowiak): 29–36. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 27. WISZNIEWSKA J., 1993b − Złoża rudy ilmenitowo-magnetytowej Udryń. Prz. Geol., 41, 8: 565–567.
• 28. WISZNIEWSKA J. (red.), 1998 − Udryń (oprac. zbiorcze). Profile Głęb. Otw. Wiertn. Państw. Inst. Geol., 90.
• 29. WISZNIEWSKA J., 2002 − Wiek i geneza rud Fe-Ti-V i skał towarzyszących w suwalskim masywie anortozytowym (północno-wschodnia Polska). Biul. Państw. Inst. Geol., 401: 1–96.
• 30. WISZNIEWSKA J., JĘDRYSEK M.O., 1998 – Wstępne badania izotopowe δ34S i δ13C nad genezą mineralizacji siarczkowej, węglanowej i grafitowej w skałach maficznych złóż Fe-Ti w masywie suwalskim (NE Polska). Prz. Geol., 46, 4: 359–364.
• 31. WISZNIEWSKA J., KRZEMIŃSKA E., 2017 – Peraluminous vein granites from the Suwałki Anorthosite Massif and their tectonic significance – evidence from zircon age study by SHRIMP IIe/MC. Miner., Sp. Papers, 47: 40.
• 32. WISZNIEWSKA J., PETECKI Z., 2014 − Mezoproterozoiczne złoże rud tytanomagnetytowych w suwalskim masywie anortozytowym i jego środowisko geologiczne. Gór. Odkryw., 55, 2/3: 44–51.
• 33. WISZNIEWSKA J., STEIN H.J., 2000 – Re-Os ages for the Suwałki ore deposits, NE Poland. Zastosowanie Izotopów w geologii. Ogólnopolska Konferencja. Kraków, 12 lutego 2000: 27.
• 34. WISZNIEWSKA J., PETECKI Z., POLECHOŃSKA O., KRZEMIŃSKA E., 2017 − Geotectonic setting of the Suwałki Anorthosite Massif (NE Poland) – constraints for 3D geological modelling. W: Geophysical Research Abstracts, 19. EGU 2017.
• 35. WYBRANIEC S., CIEŚLA E., PETECKI Z., 1993 – Badania geofizyczne obszaru suwalskiego. W: Przew. 64. Zjazdu PTG na Ziemi Suwalskiej. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 36. ZNOSKO J., 1973 − Postępy w rozpoznaniu geologicznym Ziemi Suwalsko-Augustowskiej po 20 latach od zjazdu PTG w 1973 r. Prz. Geol., 41, 8: 552–558.
• 37. ZNOSKO J., 1998 − Tectonic Atlas of Poland. Państw. Inst. Geol., Warszawa.