Problemy zagospodarowania złóż kopalin na obszarze mielecko-kolbuszowsko-głogowskiego obszaru chronionego krajobrazu

• Autorzy: Radwanek-Bąk Barbara

Warianty tytułu

EN

Problems of management of mineral deposits in the mielecko-kolbuszowsko-głogowski protected landscape area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odkrywkowa eksploatacja złóż stanowi zawsze ingerencję w środowisko przyrodnicze, jakkolwiek zakres i skala jego przekształceń mogą być zróżnicowane - od niewielkich i ograniczonych w zasadzie do okresu eksploatacji, aż do znacznych, i długotrwałych, a niekiedy nieodwracalnych - przy masowym wydobywaniu kopaliny. Oprócz działań minimalizujących skutki tej ingerencji już w czasie prowadzenia eksploatacji, zasadnicze znaczenie ma właściwe i zindywidualizowane przeprowadzenie rekultywacji/rewitalizacji terenów poeksploatacyjnych i ich zagospodarowanie. Konfliktowość działalności wydobywczej wzrasta na obszarach objętych prawną ochroną przyrody i krajobrazu. Do takich należy Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski Obszar Chronionego Krajobrazu, o powierzchni blisko 50 tys. ha, położony w północno-zachodniej części województwa podkarpackiego. Jednym z głównych celów jego utworzenia jest czynna ochrona ekosystemów oraz zachowanie różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych pozostałych jeszcze fragmentów rozległej niegdyś Puszczy Sandomierskiej. Dotyczy to zwłaszcza unikatowych w tym regionie wydm śródlądowych i ich zespołów. Cele te powodują, że odkrywkowa eksploatacja kopalin uznawana jest tu za działalność o dużym stopniu konfliktowości. Z drugiej strony, trudno wyobrazić sobie całkowitą rezygnację z wydobywania kopalin ze złóż występujących na tym rozległym i zamieszkałym terenie, położonym ponadto w pobliżu dużych ośrodków miejskich: Rzeszowa, Mielca czy Dębicy. Kopaliny pozyskiwane ze złóż, głównie piaski lub piaski ze żwirami, są niezbędne dla zaspokojenia potrzeb bytowych lokalnych społeczności. W artykule przedstawiono skalę tego problemu oraz prowadzone działania, ukierunkowane na osiągnięcie trudnego nieraz kompromisu. Ich podstawą jest wielopłaszczyznowa waloryzacja przyrodnicza M-G-K OchK wraz z określeniem możliwości i zakresu eksploatacji kopalin pospolitych oraz wskazanie najbardziej efektywnych sposobów rekultywacji terenów poeksploatacyjnych.

EN

Opencast mining acitvity is always an injury of the natural environment, although the scope and scale of its transformations can be varied - from small and limited to the period of operation, up to significant, and long-lasting, sometimes irreversible – by mass-scale of extraction. In addition to actions minimizing the effects of this injury already during the operation, it is essential to properly and tailor reclamation / revitalization of post-mining areas and their management. The conflict of mining activity is increasing in areas covered by legal protection of nature and landscape. Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski Protected Landscape with an area of nearly 50,000 ha, is located in the north-western part of the Podkarpackie Voivodeship. One of the main goals of its creation is the active protection of ecosystems and preservation of biological diversity and landscape values of the remains of the Sandomierz natural forest. This particularly applies to the inland dunes that are unique in this region and their clusters. These objectives make the surface exploitation of minerals considered here to be highly conflictual activities. On the other hand, it is difficult to imagine a complete giving up extracting minerals from deposits found in this vast and inhabited area, located also near large urban centers: Rzeszów, Mielec and Dębica. The raw materials obtained from them, mainly sands or sands with gravels, are necessary to satisfy the living needs of local communities. The article presents the scale of this problem and the activities carried out, aimed at reaching a difficult compromise. Their basis is the multifaceted environmental evaluation of the M-G-K OChK together with the determination of the possibilities and scope of exploitation of common minerals and the indication of the most effective ways of re clamation of post-mining areas.

Słowa kluczowe

PL

ochrona krajobrazu; eksploatacja odkrywkowa; waloryzacja przyrodnicza

EN

Keywords; landscape protection; opencast mining; environmental valorisation

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2019
• Tom: R. 60, nr 2
• Strony: 20--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz.

Twórcy

autor

Radwanek-Bąk Barbara

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• [1] Chmielewski T.J. Systemy krajobrazowe. Struktura–Funkcjonowanie–Planowanie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2012, s. 408
• [2] Górka J., Leśniak J., Szklarczyk T., 1996 – Dokumentacja hydrogeologiczna zbiornika wód podziemnych nr 425, 426, 427 – Krak. Przed. Geol. ProGeo Sp. z o.o., Kraków
• [3] Kata K., Puszcza Sandomierska. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.) Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki, 2010
• [4] Kleczkowski A. S. (red.), – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000, Akademia Górniczo-Hutnicza, Krakow, 1990
• [5] Kondracki J., – Geografia regionalna Polski. Wyd. III uzupełnione., Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2002, s. 441
• [6] Kwapisz B., 1996 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Kolbuszowa (954). Wyd. Geol. Warszawa
• [7] Leśniak J., Górka J., Biedroński G., Hotloś Ł., Tkaczuk W., 2011 – Dodatek do dokumentacji hydrogeologicznej określającej warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425 Dębica–Stalowa Wola–Rzeszów. NAG. Warszawa
• [8] Leśniak J., Radwanek-Bąk B., Wiehle D., Bubrowski T., Hotloś Ł., Wielopłaszczyznowa waloryzacja przyrodnicza budowy geologicznej, rzeźby terenu, korytarzy ekologicznych, krajobrazu i innych walorów Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz określenie możliwości eksploatacji kopalin pospolitych w granicach tej prawnej formy ochrony przyrody. 2012. Arch. RDOŚ. Rzeszów
• [9] Marciniec P., Zimnal Z., 1999 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Ropczyce (980). NAG, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [10] Marciniec P., Zimnal Z., 2003 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Głogów Małopolski (981). NAG, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
• [11] Marks L., Ber A., Gogołek W., Piotrowska K. (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
• [12] Matuszkiewicz W., Sikorski P., Szwed W., Wierzba M. (red.). Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla, Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 2012
• [13] Mądry S., 1997 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Cmolas (953). Wyd. Geol. Warszawa
• [14] MIDAS - System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Polski Geoportal .pgi.gov.pl/midas-web
• [15] Nieć M., Radwanek-Bąk B. 2011. Ochrona zasobów kopalin – droga trudnego kompromisu. Przegl. Górniczy. nr 11. Katowice
• [16] Paczyński B., Sadurski A., (red.), Hydrogeologia regionalna Polski. Tom I. Wody słodkie. Wyd. PIG, Warszawa, 2007, s. 542
• [17] Radwanek-Bąk B., 2001 - Trwałość i dynamika przekształceń wywołanych eksploatacją odkrywkową kopalin. Przegl. Geol. 49. 3: 220-224
• [18] Richling A., Solon J., Ekologia krajobrazu.,Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 1998, s. 318
• [19] Szafer W., Zarzycki K. (red.) 1977 – Szata roślinna Polski, Wydanie III. PWN, Warszawa
• [20] Szajn J., 1991 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Baranów Sandomierski (921). Wyd. Geol. Warszawa
• [21] Szuflicki M., Malon A., Tymiński M. (red.), 2018 - Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2017 r Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy
• [22] Tomiałojć L. Stawarczyk T., Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany.PTPP „Pro Natura”, Wrocław, 2003
• [23] Wojtanowicz J., 1965 – Wydmy międzyrzecza Sanu i Łęgu. Annales UMCS, sct. B, XX, Lublin, s. 89-124
• [24] Wojtanowicz J., 1969 – Typy genetyczne wydm Niziny Sandomierskiej. Annales UMCS, Sec. B, 24: 2-37

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).