Śródmenilitowe piaskowce magdaleńskie jako przykład płytkowodnej sedymentacji deltowej w Karpatach

• Autorzy: Dziadzio P. S.

Warianty tytułu

EN

The Magdalena Sandstone (Menilite Beds) – an example of shoal-water deltaic sedimentation in the Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań śródmenilitowych piaskowców magdaleńskich, które występują w jednostce śląskiej w obrębie tzw. fałdu Gorlic w Karpatach Zewnętrznych. Były one dotychczas interpretowane jako utwory prądów zawiesinowych (turbidytów) powstałych w głębokowodnym, batialnym zbiorniku sedymentacyjnym. Szereg zinterpretowanych struktur sedymentacyjnych oraz rekonstrukcja systemu depozycyjnego wskazuje jednak na ich płytkowodną, deltową, zdominowaną procesami falowymi i pływowymi genezę. Utwory te powstały w strefie aktywnego, kontrolowanego procesami tektonicznymi szelfu. Pełna sukcesja warstw menilitowych i piaskowców magdaleńskich jest interpretowana, jako sekwencja depozycyjna z rozwiniętymi w jej obrębie traktami: niskiego stanu, transgresywnym i wysokiego stanu względnego poziomu morza.

EN

Recent sedimentological studies of the Menilite Beds in the Gorlice area suggest a shallow-marine origin of this succession, including the Magdalena Sandstone. The occurrence of features interpreted as wave-ripple cross-lamination and hummocky stratification implies deposition above the storm wave base, which means a water depth, of perhaps less than 50 m on the account of the landlocked nature of the narrow Carpathian Paratethys seaway. The Menilite Beds with Magdalena Sandstone deposits form a 180-m thick succession comprising three coarsening-upwards regressive parasequences. The basal shales of the succession contain sandstone bodies interpreted to be shelf-margin channels or gullies filled by debris flows and high-density turbidity currents, and considered to be a signal of an impending forced regression driven by tectonic uplift. Each of the overlying parasequences commences with heterolithic deposits dominated by black to grey shales and showing lenticular, wavy or flaser bedding as well as graded beds with plane-parallel or hummocky stratification and wave-ripple cross-lamination, interpreted to be outer-shelf tidalites and distal tempestites. The thicker sandstone beds in parasequence middle part, with parallel and apparent hummocky stratification as well as wave-ripple cross-lamination, are considered to be sublittoral prodelta tempestites. The upper part of each parasequence is dominated by coarse-grained quartz-glauconite sandstones and quartz-rich pebble conglomerates, which form broadly convex-upwards packages stacked in an offset ‘compensational’ manner, interpreted to be shingled distal to proximal mouth bars of an advancing shoal-water deltaic system. Sedimentation is thought to have occurred on a tectonically-steepened perched narrow shelf, where the accommodation-driven deltaic system was readily reaching the shelf margin. Marine flooding events are attributed to the shelf episodic foundering. The ultimate collapse of the shelf then brought turbiditic sedimentation represented by the overlying succession of late Oligocene–Miocene Krosno Beds. The Menilite Beds with Magdalena Sandstone are interpreted as a depositional sequence with lowstand (first parasequence), transgressive (second and third parasequences) and highstand systems tracts.

Słowa kluczowe

PL

piaskowce magdaleńskie; płytkowodny system deltowy; tidality; tempestyty; sekwencja depozycyjna

EN

Magdalena Sandstone; shoal-water deltaic system; tidalites; tempestites; depositional sequence

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2015
• Tom: R. 71, nr 9
• Strony: 624--631
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys.

Twórcy

autor

Dziadzio P. S.

• Zakład Geologii i Geochemii. Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy ul. Lubicz 25A 31-503 Kraków

Bibliografia

• [1] Baszkiewicz A., Dziadzio P., Probulski J.: Stratygrafia sekwencji, petrogeneza i potencjal zbiornikowy piaskowcow istebnianskich i ciezkowickich w zachodniej czesci faldu Iwonicza Zdroju. Przegląd Geologiczny 2001, vol. 49, s. 417–424.
• [2] Bieda F.: Flysch formation of the Tertiary of the Polish Carpathians. Annales de la Societé géologique de Pologne 1969, vol. 39, s. 488–514.
• [3] Birecki T.: Budowa geologiczna synkliny Bobowej. Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN, Oddział w Krakowie 1964, nr 21, s. 1–57.
• [4] DeCelles P. G., Giles K. A.: Foreland basin systems. Basin Research 1996, nr 8, s. 105–123.
• [5] Draghinda J.: Contribution a la connaissance de la genèse des formations de flysch. 6th Congress of Carpatho-Balkan Geological Association 1963. Wydawnictwa Geologiczne, s. 54–55.
• [6] Dziadzio P. S., Borys Z., Kuk S., Maslowski E., Probulski J., Pietrusiak M., Gorka A., Moryc J., Baszkiewicz A., Karnkowski P., Karnkowski P. H., Pietrusiak M.: Hydrocarbon resources of the Polish Outer Carpathians – Reservoir parameters, trap types, and selected hydrocarbon fields: A stratigraphic review. [W:] Golonka J., Picha F. J. (eds.): The Carpathians and Their Foreland. Geology and Hydrocarbon Resources. American Association of Petroleum Geologists, Memoir, no. 84, s. 259–291.
• [7] Dziadzio P. S., Enfield M. A., Watkinson M.: A Structural and Sequence Stratigraphic Workshop. Polish Carpathians Field Trip Guide, 1998, pp. 1–44.
• [8] Dziadzio P. S.: The Lower Oligocene – still deep-water turbidites or rather shallow-marine deposits? 31st IAS Meeting of Sedimentology, Excursion topic 3. [W:] Leszczynski S., Dziadzio P. S., Nemec W.: Guide to field trip B8. Some current sedimentological controversies in the Polish Carpathian flysch, 26–27 June 2015, s. 270–279.
• [9] Enfield M. A., Watkinson M. P., Blunt E. P., Philps B., Vangelov D., Nemcok M., Jankowski L., Dimov D., Dilov S., Gurbuz T., Seymour M.: A Structural and Stratigraphic Re-evaluation of the Western Polish Carpathians: Implications for Hydrocarbon Exploration. Scientific Technical Conference, Wysowa, 27–30 May 1998, s. 1–76.
• [10] Hanzlikova E., Roth Z.: Lithofacies, biofacies and sedimentary conditions in the Cretaceous beds of the flysch zone in the Czechoslovakian Carpathians. Geologicky Sbornik 1963, vol. 14, s. 83–100.
• [11] Jankowski L., Kopciowski R., Rylko W.: Stan wiedzy o budowie geologicznej Karpat zewnetrznych pomiedzy rzekami Biala a Risca – Dyskusja. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 2012, vol. 449, s. 203–216.
• [12] Karnkowski P.: Budowa geologiczna antykliny Jankowej. Annales de la Societé géologique de Pologne 1959, vol. 29, s. 281–296.
• [13] Karnkowski P.: Oil and Gas Deposits in Poland. The Geosynoptics Society GEOS, Kraków 1999, s. 1–380.
• [14] Kopciowski R.: Rozwoj facjalny i paleogeografia podjednostki Siar plaszczowiny magurskiej na poludnie od Gorlic. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 2007, vol. 426, s. 91–114.
• [15] Kopciowski R., Zimnal Z., Chrzastowski J., Jankowski L., Szymakowska F.: Szczegolowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50000, Arkusz Gorlice. Państwowy Instytut Geologiczny, 1997.
• [16] Koszarski L.: Rozwoj piaskowcow magdalenskich w Karpatach. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Nauk PAN, Oddział w Krakowie 1965, s. 235–237.
• [17] Koszarski L., Zytko K.: Le probleme de la profondeur de la mer du geosynclinals karpatique de flysch. [W:] Proceedings 7th Congress of Carpatho-Balkan Geological Association (Sofia). Part II, 1965, vol. 2, s. 81–86.
• [18] Kozikowski H.: Zarys geologii obszaru Krygu–Lipinek kolo Gorlic. Kwartalnik Geologiczny 1966, vol. 10, s. 407–428.
• [19] Ksiazkiewicz M.: Bathymetry of Carpathian flysch basin. Acta Geologica Polonica 1975, vol. 25, s. 309–367.
• [20] Ksiazkiewicz M.: Current bedding in Carpathian flysch. Annales de la Societé géologique de Pologne 1948, vol. 7, s. 137–152.
• [21] Ksiazkiewicz M.: Graded and laminated bedding in the Carpathian flysch. Annales de la Societé géologique de Pologne 1954, vol. 22, s. 399–449.
• [22] Ksiazkiewicz M.: Sedimentation in the Carpathian flysch sea. Geologische Rundschau 1958, vol. 47, s. 418–425.
• [23] Ksiazkiewicz M.: Trace fossils in the flysch of the Polish Carpathians. Palaeontologia Polonica 1977, vol. 36, s. 1–208.
• [24] Leszczynski S.: Origin of the Submenilite Globigerina Marl (Eocene–Oligocene transition) in the Polish Outer Carpathians. Annales Societatis Geologorum Poloniae 1997, vol. 67, s. 367–427.
• [25] Matyasik I., Dziadzio P. S.: Reconstruction of petroleum system based on integrated geochemical and geological investigation: Selected examples from Middle, Outer Carpathians in Poland. [W:] Golonka J., Picha F. J. (eds.): The Carpathians and Their Foreland: Geology and Hydrocarbon Resources. American Association of Petroleum Geologists, Memoir 84, 2006, s. 497–518.
• [26] Olszewska B., Malata E.: Paleonevironmental and paleobathymetric analysis of microfossil assemblages of the Polish Outer Carpathians. [W:] Oszczypko N., Uchman A., Malata E. (eds.): Palaeotectonic Evolution of the Outer Polish Carpathian and Pieniny Klippen Belt Basins, 2006, s. 61–84.
• [27] Porebski S. J., Steel R. J.: Shelf-margin deltas; their stratigraphic significance and relation to deepwater sands. Earth-Science Reviews 2003, vol. 62, s. 283–326.
• [28] Rögl F.: Palaeogeographic Considerations for Mediterranean and Paratethys Seaways (Oligocene to Miocene). Annalen des Naturhistorisches Museums in Wien 1998, vol. 99A, s. 79–310.
• [29] Slaczka A., Kaminski M. A.: A Guidebook to Excursions in the Polish Flysch Carpathians. Field Trips for Geoscientists. Grzybowski Foundation Special Publications 1998, no. 6, s. 1–173.
• [30] Slomka T., Malata T., Olszewska B., Lesniak T., Oszczypko N., Poprawa P.: Evolution of the Silesian and Subsilesian Basins. [W:] Oszczypko N., Uchman A., Malata E. (eds.): Paleotectonic Evolution of the Outer Carpathians and Pieniny Klipen Basins, 2006, s. 111–126.
• [31] Sujkowski Z.: Les series de Szipot dans les Karpates polonaises orientales. Etude geologique et petrographique d’un complexe de Flysch. Travaux du Service géologique de Pologne 1938, vol. 3, s. 5–105.
• [32] Swidzinski H.: Karpaty fliszowe miedzy Dunajcem a Sanem. [W:] Regionalna geologia Polski, t. 1. Karpaty. Tektonika, 1953, s. 362–422.
• [33] Swidzinski H.: Luska Stroz kolo Grybowa. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 1950, vol. 59, s. 5–70.
• [34] Szymakowska F.: Budowa geologiczna poludniowego skrzydla faldu Gorlic miedzy Gorlicami a Krygiem (Karpaty srodkowe). Annales de la Societé géologique de Pologne 1979, vol. 49, s. 85–103.
• [35] Uchman A., Malata E., Olszewska B., Oszczypko N.: Paleobatymetry of the Outer Carpathian-Basins. [W:] Oszczypko N., Uchman A., Malata E. (eds.): Paleotectonic Evolution of the Outer Carpathians and Pieniny Klipen Basins, 2006, s. 85–102.
• [36] Van Wagoner J. C., Mitchum R. M., Campion K. M., Rahmanian V. D.: Siliciclastic sequence stratigraphy in well logs, cores, and outcrops: concepts for high resolution correlation of time and facies. AAPG, Methods in Exploration Series 1990, no. 7, s. 1–55.
• [37] Waskowska A., Cieszkowski M.: Biostratigraphy and depositional anatomy of a large olistostrome in the Eocene Hieroglyphic Formation of the Silesian Nappe, Polish Outer Carpathians. Annales Societatis Geologorum Poloniae 2014, vol. 84, s. 51–70.
• [38] Watkinson M. P., Enfield M. A., Seymour M. D.: Predicting turbidite reservoir presence and quality in the Polish Carpathians – application of sequence stratigraphy in exploration. [W:] Dziadzio P. (ed.): Carpathian Petroleum Conference – Application of Modern Exploration Methods in a Complex Petroleum System, 2001, s. 8–10.
• [39] Watycha L.: Some remarks on the South China Sea shore and on the flysch sedimentation. Przeglad Geologiczny 1963, nr 6, s. 219–282.

Uwagi

PL

Artykuł prezentuje wstępne wyniki badań pracy statutowej finansowanej przez MNiSW, nr zlecenia 0073/SG/15, pt. Relacje genetyczne oraz środowisko sedymentacji wczesnooligoceńskich warstw menilitowych i piaskowców magdaleńskich (jednostka śląska – Gorlice) oraz warstw magurskich (jednostka magurska – Ropica Górna).