Dominique Jean Larrey i Polacy

• Autorzy: Turos Maria J.

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.19.023.10729

Warianty tytułu

EN

The Poles and Dominique Jean Larrey

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Jean Dominique Larrey, one of the most eminent surgeons of the turn of 18th and 19th century and the creator of medical emergency aid, often came in contact with Poles serving in the Napoleonic Army. He came to Poland twice, and his actions in January 1807 were an impulse to create first a military, and in 1809, a civilian Medical School in Warsaw. His experiences from the campaign of 1806-1807 were also a reason for two texts that he included in his Memoires. The article is devoted to his connections with Poles and Poland.

Słowa kluczowe

PL

Polska; Larrey Dominique Jean; medycyna XIX wieku; wojny napoleońskie; wojsko polskie

EN

Poland; Larrey Dominique Jean; 19th century medicine; Napoleonic Wars; Polish army

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 64, nr 3
• Strony: 35--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 86 poz.

Twórcy

autor

Turos Maria J.

• Warszawski Uniwersytet Medyczny

Bibliografia

• Źródła archiwalne
• Archives Departamentales des Hautes Pyrenees 1 J. 596 2/4.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Niemojewskich, nr 369/181.
• Bibliotheque Nationale de France, 13 Bulletin de l’Armée d’Espagne, sygn. Lb 4/204 et 204 A.
• Źródła drukowane
• Adamowicz A.F., Praktyczne najnowsze postrzeżenia niektórych lekarzy zebrane przez A.F. Adamowicza, Wilno 1846.
• Andrzejowski, Wykład o czynnościach szpiku pacierzowego, „Tygodnik Lekarski” r. 4, 1850, nr 45.
• Askenazy Sz., Napoleon i Polacy, Warszawa-Kraków 1918.
• Chuquet A., 1812. La Guerre de Russie, notes et documents, cz. 1, Paryż 1912.
• Compte rendu des travaux de la commission de souscription pour le monument de Larrey, érigé au Val-de-Grâce le 8 août 1850, Paryż 1850.
• de la Bedoliere E., Beautes des victoires et conquetes des Français depuis 1793 jusqu’en 1815, Paryż 1847.
• Fredro A, Trzy po trzy, Warszawa 1917.
• Giedroyć Fr, Służba zdrowia w dawnem wojsku polskiem, Warszawa 1927.
• Inauguration la statue de Larrey, „Gazette Medicale de Paris” 1850, nr 32.
• Jenerała Józefa Sułkowskiego życie i jego włąsnoręczne pamiętniki historyczne, polityczne i wojskowe o rewolucyi polskiej w latach 1793 do 1793, o kampaniach włoskich w 1796 do 1797, o wyprawie tyrolskiej i kampaniach egipskich, Poznań, 1864.
• Journal des campagnes de Baron Percy chirurgien en chef de la Grande Armee (1754-1825) publié d’après inédits avec une introduction par M. Emile Longin, Paryż 1904.
• Kośmiński St., Słownik lekarzów polskich, Warszawa 1883.
• Larrey D.J., Relation médicale de campagnes et voyages de 1815 à 1840, Paryż 1840.
• Larrey D.J., Fragmenty pamiętników dotyczące kampanii rosyjskiej, cz. 1, „Medycyna-Dydaktyka-Wychowanie” r. 27, 1995, nr 1-2.
• Larrey D.J., Fragmenty pamiętników dotyczące kampanii rosyjskiej, cz. 2, „Medycyna-Dydaktyka-Wychowanie” r. 27, 1995, nr 3-4.
• Larrey D.J., Memoires de chirurgie militaire et campagnes du baron D-J Larrey, Paryż, t.1-3, 1812, t. 4, 1817.
• Larrey D.J., Memoire sur l’ophtalmie regnante en Egypte par le citoyen Larrey chirurgien en chef de l’Armee d’Orient, Kair 1799.
• Larrey, D.J., Relation historique et chirurgicale de l’armee d’Orient en Egypte et en Syrie par D-J. Larrey, Paryż 1803.
• Niegolewski A. Somo-sierra, Poznań 1854.
• Palmorski, Kilka słów o szarlataneryi w medycynie, „Tygodnik Lekarski” r. 4, 1850, nr 47.
• Picherin R., „Bulletin Franc. d’Histoire de la Medecine” t.12, 1913, nr.196.
• Rembowski A., Źródła do historyi pułku polskiego lekkokonnego Gwardyi Napoleona I z rękopisów i druków oryginalnych, Warszawa 1899.
• Roux M, Discours prononcé au nom de l’Académie des sciences...le jeudi 8 aout 1850, jour de l’inauguration de la statue de Larrey à l’Hôpital du Val de Grâce, Paryż 1850.
• Roy J.J.E., Les Français en Égypte, ou Souvenirs des campagnes d’Égypte et de Syrie ou le souvenir des campagnes d’Egypte et de Syrie par un officer de l’expedition, Mame, Tours, 1875.
• Simon A., Odkrycie pomnika Larreya w Val-de-Grâce w Paryżu, „Tygodnik Lekarski” r. 4, 1850, nr 46.
• Triaire P., Dominique Larrey et les campagnes de la révolution et de l’Empire, 1768-1842, Tours, 1902.
• Literatura przedmiotu
• Beckman M. Jean Baptiste Bernadotte, Gdańsk 2011.
• Bielecki R., Historia wojen napoleońskich, Warszawa 2004.
• Bielecki R., Napoleon, Warszawa 1973.
• Bielecki R. Wielka Armia Napoleona, Warszawa 2004.
• Brandys M., Generał Arbuz, Warszawa 1988.
• Brandys, M. Oficer największych nadziei, Warszawa 1964.
• Brewer L.A., Baron Dominique Jean Larrey (1766-1842). Father of modern military surgery, innovator, humanist, „Journ. of Thoracic. and Cardiovasc. Surgery” 1986, nr 92.
• Douzou A.-C., Le chirurgien Larrey en Russie, la vertu à l’épreuve de la débâcle de 1812?, Paryż 2013.
• Douzou A.-C., Un chirurgien dans la débâcle de 1812: Larrey, „Sisyphe philanthrope”, „Bulletin de l’Institut Pierre Renouvin” r. 1, 2014, nr 39.
• Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1984.
• Encyklopedja Powszechna, t.16, Warszawa 1864.
• Gąsiorowski W, Pani Walewska, Warszawa 1970.
• Godart J., Quelques notes inedites du Baron Larrey, „Le Progres Medical” 1940, nr 9-10.
• Harris R., Taleyrand: zdrajca i zbawca Francji, Warszawa 2008.
• Histoire generale de la medecine, de la pharmacie de l’art. dentaire et de l’art. veterinaire, ornee de nombreuses illustrations, t. 3, Paryż 1949.
• Ilustrowana Encyklopedia Traski, Everta i Michalskiego, t. 3, Warszawa br. r. wyd.
• Krasuski A., Leopold Lafontaine lekarz, działacz społeczny, protochirurg armii Księstwa Warszawskiego, Kraków 1949.
• Majewski S.J., Warszawa nieodbudowana. 1815-1840, Warszawa 2009.
• Marchioni J., Place à Monsieur Larrey, Arles 2003.
• Meylemans R., L’histoire et le service de sante. De la Revolution a l’Empire, Saint-Denis 2015.
• Nadzieja J., Generał Józef Zajączek, Warszawa 1975.
• Olier F., Infirmier militaire de l’armee de terre (1708-1940), „Medecine et Armees” 1994.
• Pachoński J., Legiony polskie we Włoszech, Warszawa, t. 1, 1969, t. 2, 1976, t. 3, 1971, t. 4, 1979.
• Pigeard A., Le Service de Sante aux armees de la Revolution et de l’Empire 1792-1815, Paryż 2016.
• Popularna Encyklopedia Powszechna, t. 9, Kraków 1995.
• Riaud X., Service de Sante et blesses de la Grande Armee, „Clystere” 2017, nr 17.
• Roux F.E., Reddy M., Neurosurgical work during the Napoleonic wars: Baron Larrey’s experience, „Clinical Neurology and Neurosurgery” 2013, nr 115.
• S. Orgelbranda Encyklopedja Powszechna, t. 9, Warszawa 1901.
• Soubiran A., Le Baron Larrey chirurgien de Napoleon, Paryż 1966.
• Stembrowicz W. Ambulanse ruchome, „Medycyna-Dydaktyka-Wychowanie” r. 29, 1997, nr. 1-2.
• Stembrowicz W., Pamiętniki związane z chirurgią wojenna i kampaniami wojennymi. Kampania w Saksonii, „Medycyna-Dydaktyka-Wychowanie” t. 30, 1998, nr 1-2.
• Stembrowicz W., Dominique Jean Larrey (1766-1842) O ranach worka osierdziowego i serca, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” r. 58, 1995, z. 3.
• Stembrowicz W., Kampania francuska, siódma część „Memoires de chirurgie militaire et campagnes”, „Archiwum Historii Medycyny i Filozofii Medycznej” r. 62, 1999, z. 3.
• Stembrowicz W., Kilka słów o D.J. Larreyu naczelnym chirurgu gwardii napoleońskiej i jego ruchomych ambulansach wojskowych, „Medycyna Dydaktyka Wychowanie” r. 29, 1997, nr. 1-2.
• Szumlański J., Wyprawa egipska roku 1798, Lublin 2016.
• Tulard J., Murat, Gdańsk 2002.
• Turos M.J., Dominique Jean Larrey (1766-1842). Chirurg Wielkiej Armii, Oświęcim 2017.
• Turos M.J., Medycy polskich szwoleżerów, Oświęcim 2017.
• Vayre P., Epopee de Dominique Larrey (1766-1842). Chirurgien combattant - Baron de 1er Empire, „Annales de Chirurgie” 2004.
• Vesselle B., Vesselle G., Sur les traces du docteur François Ribes chirurgien de la 1ere divisoin d’ambulance dite du champ de bataille, „Histoire des Sciences Medicales” t. 48, 2014, nr. 3.
• Wasserman H.. Jean Dominique Larrey, chirurg Wielkiej Armii, „Medycyna” r. 9, 1935, nr 21.
• Welling D.R., Burris D.G., Rich N.M., The influence of Dominique Jean Larrey on the art. and science of amputations, „Journal of Vascular Surgery” 2010.
• Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana - serya I, t. 41-42, Warszawa 1908/9.
• Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 15, Warszawa 2003.
• Wielka Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga, t. 8, Kraków, br. r. wyd. Wielka Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1995.
• Wybieralski A., Dominique Jean Larrey (1766-1842). W 200 rocznicę Jego zgonu, „Archiwum Historii Medycyny” 1966, nr 29.
• Załuski J., Wspomnienia, Kraków 1976.
• Zamoyski A., 1812. Wojna z Rosją, Kraków 2004.
• Film
• Surgery during Napoleonic Wars, reżyseria Martin Sunderland. Thackray Medical Museum Leeds, 2007
• Strony internetowe
• pl.wikipedia.org/wiki/Dominique-Jean_Larrey [dostęp 15.05.2018].
• todayinsci.com/B/Billroth_Theodor/BillrothTheodor-Quotations.htm [dostęp 18 06 2018].
• pisarze.pl/eseje/10771-jan-orlowski-puszkin-i-mickiewicz-rosyjski-mit-dwoch-poetow-pod--jednym-plaszczem.html [dostęp 07.06.2019].