Architektura wypoczynkowa w służbie polityki – kłopotliwe dziedzictwo ośrodków wypoczynkowych z czasów Polski Ludowej

• Autorzy: Ciarkowski B.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK49RESORTS

Warianty tytułu

EN

Recreational architecture at the service of politics – dissonant heritage of holiday resorts from the era of the People’s Republic of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Modernistyczne ośrodki wypoczynkowe wznoszone w PRL stanowiły istotny element projektu modernizacyjnego. Realizowały program władz budowy „drugiej Polski” i wpisywały się w obowiązujące tendencje w architekturze światowej. Po latach socmodernistyczne domy wczasowe i sanatoria niejednokrotnie wpisują się w definicję „niepożądanego dziedzictwa”, a o problemach z ich interpretacją i adaptacją nierzadko decyduje tło polityczno-historyczne, tożsamość, ogólna recepcja nowoczesności. Skrajnymi przykładami tego złożonego zjawiska są Ustroń oraz Jastrzębia Góra. W pierwszym przypadku realizacja A. Franty i H. Buszki stała się czasowo elementem herbu miasta i jest do dziś częścią lokalnej tożsamości. W drugim – obiekt autorstwa Sz. Bauma rozebrano jako nieprzystający do współczesnych wymogów. Waloryzacja budynków oraz ich poszczególnych elementów według istniejących kryteriów określa wartość materii. Wzbogacona o informacje dotyczące miejsca, jakie dany obiekt zajmuje w pamięci indywidualnej i kolektywnej (wraz z całym bagażem związanych z nim zdarzeń), pozwala nakreślić właściwą strategię ochrony.

EN

Modernist holiday resorts built in the time of the People’s Republic of Poland constituted an important element of the modernization project. They implemented the program of the authorities in favor of the construction of “the second Poland” and formed a part of the contemporary tendencies of global architecture. Now that many years have passed, social modernist holiday resorts and sanatoriums often embody the definition of the “undesired heritage” while their interpretation and adaptation is often influenced by the political and historical background, identity, and general reception of modernity. Ustroń and Jastrzębia Gora are the extreme examples of this complex phenomenon. In the case of Ustronie, the project of A. Franta and H. Buszko in time has become an element of the city’s coat of arms and up to this day remains a part of the local identity. In the case of the latter, Sz. Baum’s object was demolished as it was deemed unfit for the contemporary requirements. The evaluation of the buildings and their elements according to the existing criteria determines the value of the matter. Enriched by the information on the place a given object takes in people’s individual and collective memory (together with the recollection of the events related to it), it allows to come up with an appropriate strategy of protection.

Słowa kluczowe

PL

modernizm; PRL; architektura modernistyczna; trudne dziedzictwo; ośrodek wypoczynkowy

EN

modernism; PRL; modernist architecture; dissonant heritage; holiday resort

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 49
• Strony: 19--26
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys.

Twórcy

autor

Ciarkowski B.

• Katedra Historii Sztuki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• [1] Ashworth G., Turnbridge J. Dissonant heritage: the management of the past as a resource in confl ict. Chichester, 1996.
• [2] Barucki T. Zielone konie. Henryk Buszko, Aleksander Franta, Jerzy Gottfried. Wyd. Salix Alba, Warszawa, 2015.
• [3] Ciarkowski B. Function follows form? – nowe funkcje w obiektach architektury modernistycznej. In: Szmygin B. (ed.) Wartość funkcji w obiektach zabytkowych. PKN ICOMOS, Warszawa, 2014.
• [4] Jaciow W., Piasecki E. Zespół dzielnic wypoczynkowych Wisła-Centrum. Architektura 1964;9.
• [5] Juszkiewicz P. Cień modernizmu. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2013.
• [6] Leder A. Prześniona rewolucja. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa, 2014.
• [7] Leszczyński A. Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1953–1980. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa, 2103.
• [8] Lewicki J. Jak ocalić co cenne z architektury XX wieku. Gazeta Wrocławska 18.12.2008.
• [9] Macdonald S. Undesirable Heritage: Fascist Material Culture and Historical Consciousness in Nuremberg. International Journal of Heritage Studies 2006;12.
• [10] Skolimowska A. Modulor Polski. Historia osiedla Za Żelazną Bramą. In: Gorczyca Ł., Czapelski M. (ed.) Mister Warszawy. Architektura mieszkaniowa lat 60. XX wieku. Wyd. Raster, Warszawa, 2012.
• [11] Sowiński P. Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz i ruch turystyczny (1945–1989). Wydawnictwo TRIO, Warszawa, 2005.
• [12] Springer F. Źle urodzone. Karakter, Warszawa, 2011.
• [13] Szafer T.P. Nowa architektura polska. Diariusz lat 1966–1970. Arkady, Warszawa, 1972.
• [14] Szczerski A. Cztery nowoczesności. Teksty o sztuce i architekturze polskiej XX wieku, DodoEditor, Kraków, 2015.
• [15] Winnicki J. Jaszowiec – dzielnica wczasowa. Architektura 1969;2–3.
• [16] Zmagania z nowoczesną formą – rozmowa z Janem Sową. Rzut 2016;1:10–15.