Koncepcja bezpieczeństwa fizycznego źródeł promieniotwórczych wykorzystywanych w medycynie

• Autorzy: Rowińska Marta , Robakowski Piotr

Warianty tytułu

EN

The concept of physical security of radioactive sources used in medicine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Potrzeba reglamentacji stosowanych źródeł promieniotwórczych i ich odpowiedniego zabezpieczenia rośnie wraz z rosnącą gamą zastosowań materiałów promieniotwórczych w codziennym życiu. Od wielu lat polskie prawo jest nowelizowane tak, by kwestie odpowiedniego poziomu zabezpieczenia źródeł promieniotwórczych były w jasny i oczywisty sposób opisane. Należy mieć świadomość, że w przeciwieństwie do sytuacji awaryjnych w przemyśle, szkolnictwie czy w innych działalnościach stosujących źródła, awaria radiacyjna w szpitalu może prowadzić do zaistnienia dwojakich, bardzo niebezpiecznych skutków. Pierwsze związane są z narażeniem wynikającym z samego wypadku. Sytuacja rozszczelnienia źródła, która doprowadzić może do skażenia powierzchni, środowiska czy ludzi, to potencjalne niebezpieczeństwo utraty zdrowia, a nawet życia nie tylko dla członków ekipy awaryjnej, ale również dla pracowników i osób z ogółu ludności. Unieszkodliwienie takiego źródła wiązać się będzie z potrzebą ścisłej współpracy wielu służb. Jednak jest jeszcze drugi aspekt, bardzo istotny w momencie, kiedy do awarii radiacyjnej dochodzi w ośrodku ochrony zdrowia. W wyniku takiego zdarzenia może zaistnieć konieczność wstrzymania diagnostyki lub terapii w obszarze, w którym doszło do awarii. Doprowadzić to może do narażenia na utratę zdrowia lub życia pacjentów, którzy są w trakcie leczenia, a zdarzenie radiacyjne uniemożliwia przeprowadzenie zaplanowanej diagnostyki lub terapii. Wiele się mówi o niebezpieczeństwie kradzieży źródła w kontekście konstrukcji brudnej bomby, ale czy nie należałoby uznać za akt terroru również unieruchomienie zakładu radioterapii i odebranie chorym możliwości leczenia się? W październiku 2021 r. ukazało się Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zabezpieczenia źródeł promieniotwórczych, które w precyzyjny sposób opisuje przedsięwzięcia organizacyjne i techniczne zabezpieczenia źródeł oraz cele i funkcje takich zabezpieczeń. Niestety brak odpowiedniego finansowania powoduje, że to właśnie źródła stosowane w szpitalach, mimo że często są to źródła wysokoaktywne, uchodzą za najsłabiej zabezpieczone, a jak pokazuje historia, skutki takiej awarii mogą być tragiczne i trudne do przewidzenia.

EN

The need for regulation and appropriate security of the radioactive sources used is growing along with the increasing range of applications of radioactive materials in everyday life. For many years, Polish law has been amended to clearly and explicitly address the issues of the appropriate level of security for radioactive sources. It is important to be aware that, unlike emergency situations in industry, education, or other activities using sources, a radiological accident in a hospital can lead to two very dangerous outcomes. The first is related to the exposure resulting from the accident itself. A source leakage situation, which can lead to radiation contamination of surfaces, the environment, or people, poses a potential risk of health loss or even life not only for emergency response team members but also for employees and the general public. Neutralizing such a source will require close cooperation among various services. However, there is another very significant aspect when a radiological emergency occurs in a healthcare facility. As a result of such an event, it may be necessary to suspend diagnostics or therapy in the area where the emergency occurred. This can lead to a risk of health or life loss for patients who are undergoing treatment, as the radiological incident prevents the planned diagnostics or therapy from being carried out. Much has been said about the danger of source theft in the context of constructing a dirty bomb, but shouldn’t the immobilization of a radiotherapy facility and the deprivation of patients’ ability to receive treatment also be considered an act of terror? In October 2021, the Council of Ministers issued a Regulation on the security of radioactive sources, which precisely describes the organizational and technical measures for securing sources and the objectives and functions of such security measures. Unfortunately, the lack of adequate funding means that the sources used in hospitals, even though they are often highly active sources, are considered the least secure. As history shows, the consequences of such an emergency can be tragic and difficult to predict.

Słowa kluczowe

PL

prawo polskie; źródła promieniotwórcze; awaria radiacyjna; skażenie radiacyjne; zabezpieczenie źródeł; zdarzenie radiacyjne; prawo atomowe

EN

radioactive source; radiation contamination; physical; security; radiological incident; radiological accident; Polish law

• Wydawca: Indygo Zahir Media
• Czasopismo: Inżynier i Fizyk Medyczny
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 13, nr 5
• Strony: 517--522
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz.

Twórcy

autor

Rowińska Marta

• Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk

autor

Robakowski Piotr

• Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Zakład Nauki o Bezpieczeństwie, ul. Jana Bażyńskiego 8, 80-309 Gdańsk

Bibliografia

• 1. International Basic Safety Standards for Protection against Ionizing Radiation and for the Safety of Radiation Sources. Safety series No. 115.
• 2. Radiation Protection and Safety of Radiadion Sources: International Basic Safety Standards (No.GSR Part 3 IAEA, Vienna 2014).
• 3. A. Skłodowska, B. Gostkowska: Promieniowanie jonizujące a człowiek i środowisko, Scholar&Polon, Warszawa, 1994. 4. M. Siemiński: Fizyka zagrożeń środowiska, PWN, Warszawa, 1994.
• 5. B. Wahlström: Promieniowanie, zdrowie i społeczeństwo, PAA, Warszawa, 2005.
• 6. L. Dobrzyński, E. Droste, W. Trojanowski, R. Wołkiewicz: Spotkanie z promieniotwórczością, IPJ, Świerk, 2005.
• 7. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz.U. z 2023 poz. 1173).
• 8. Ustawa z 12 kwietnia 1973 r. o utworzeniu Urzędu Energii Atomowej (Dz.U. nr 12, poz. 88).
• 9. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U.2023.0.122).
• 10. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zakresu programu monitoringu radiacyjnego środowiska opracowywanego i wdrażanego przez jednostki organizacyjne zakwalifikowane do I lub II kategorii zagrożeń (Dz.U. z 2022 r. poz. 2058).
• 11. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie materiałów budowlanych, w przypadku których oznacza się stężenie promieniotwórcze izotopów promieniotwórczych potasu K-40, radu Ra-226 i toru Th-232, wymagań dotyczących dokonywania tych oznaczeń oraz wartości wskaźnika stężenia promieniotwórczego, o której przekroczeniu informuje się właściwe organy (Dz.U. z 2021 r. poz. 33).
• 12. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie rodzajów działań interwencyjnych wprowadzanych w strefie zewnętrznej oraz wartości operacyjnych poziomów interwencyjnych stanowiących podstawę do wprowadzenia w strefie zewnętrznej tych działań (Dz.U. z 2020 r. poz. 2247).
• 13. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, jakie ma uwzględniać projekt obiektu jądrowego (Dz.U. z 2012 r. poz. 1048).
• 14. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz.U. z 2022 r. poz. 967).
• 15. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie informacji wyprzedzającej dla ludności na wypadek zdarzeń radiacyjnych (Dz.U. z 2004 r. poz. 1065).
• 16. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zakresu analizy zagrożeń wynikających z działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące oraz formy przedstawiania wniosków z analizy zagrożeń (Dz.U. z 2021 r. poz. 1059).
• 17. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1086).
• 18. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zabezpieczenia źródeł promieniotwórczych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1958).
• 19. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia prowadzących działalność związaną z narażeniem w celach medycznych, polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej lub diagnostyki związanej z podawaniem pacjentom produktów radiofarmaceutycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1725).
• 20. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia prowadzących działalność związaną z narażeniem w celach medycznych, polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii i leczenia za pomocą produktów radiofarmaceutycznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1890).
• 21. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U. z 2023 r., poz. 195).