Ocena stabilności składu chemicznego mineralnych wód leczniczych na przykładzie zmienności współczynników farmakodynamicznych w wodach z obszaru górniczego Wysowa

• Autorzy: Lewkiewicz-Małysa A. , Winid B.

Warianty tytułu

EN

Assessment of therapeutic waters chemical composition stability on the basis of pharmacodynamic coefficients variability of waters in the Wysowa mining area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wody lecznicze, podobnie jak wody termalne i solanki, są kopalinami. Skład chemiczny i właściwości fizyczne wód leczniczych ulegają zmianom. Wahania chemizmu wód podziemnych są procesem naturalnym, jednak spadki wartości składników swoistych i mineralizacji mogą obniżać wartości wód jako kopalin, a w szczególnych przypadkach doprowadzić do zmiany klasyfikacji wód. W artykule analizowano zmienności parametrów fizykochemicznych mineralnych wód leczniczych Wysowej-Zdroju. Ocenę stabilności wód leczniczych przeprowadzono porównując zakres wartości parametrów (współczynników farmakodynamicznych) z dopuszczalnymi granicami wahań oraz badając trendy zmienności. Wahania parametrów w badanym przedziale czasowym zostały przedstawione w formie graficznej na wykresach. Skonstruowano diagram oceny stabilności wód leczniczych, który uwzględnia 15 grup różniących się stabilnością współczynników farmakodynamicznych. Przedstawienie wód ujęć Wysowej-Zdroju na diagramie wskazuje, że ich właściwości lecznicze nie są zagrożone. Czynnikiem budzącym pewne obawy może być zmienność składników swoistych wód z ujęć: W-11 i W-12. Interpretacja wyników zmienności analizowanych parametrów była przeprowadzona dla okresu kilkunastu lat i nie obejmowała całego okresu eksploatacji ujęć, może być jednak wstępnym etapem oceny stabilności parametrów leczniczych.

EN

As with thermal waters and brines, therapeutic waters are considered minerals. Chemical composition and physical properties of such waters may change. The change in chemistry of underground waters is a natural process, however the drop in elements and mineralization level may decrease the water quality and even change its classification. This paper analyzes the variability of physicochemical mineral parameters of therapeutic waters in Wysowa-Zdroj. The assessment of stability was performed by comparing the range of parameters values (pharmacodynamic coefficient) with the acceptable limits of fluctuations and by research on variability trends. The fluctuations over the given period of time have been presented on diagrams. A diagram of therapeutic water stability assessment, including 15 groups differing by the stability of the pharmacodynamic coefficients, have been developed. It suggests that the quality of medicinal properties of therapeutic waters within Wysowa-Zdroj is appropriate. However, a factor arising doubts may be the variability of specific elements of waters from intake stations W-11 and W-12. The Interpretation of results of the variability of the analyzed parameters was performed for a period of over a dozen of years and did not include the full period of exploitation. However, it may constitute an initial stage for the assessment of medicinal parameters stability which was mentioned above.

Słowa kluczowe

PL

woda lecznicza; współczynniki farmakodynamiczne; Wysowa-Zdrój

EN

therapeutic water; pharmacodynamic coefficients; Wysowa-Zdroj

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 69, nr 12
• Strony: 98--110
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Lewkiewicz-Małysa A.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu

autor

Winid B.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu

Bibliografia

• 1. Ciężkowski W., Kiełczawa B., Latour T., Liber E., Przylibski T., Sziwa D., Żak S.: Dopuszczalne wahania eksploatacyjnych i fizyko-chemicznych parametrów wód leczniczych - zasady ustalania. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2007, s. 84.
• 2. Ciężkowski W. (red): Współoddziaływanie wód zwykłych i leczniczych – zasady dokumentowania, ochrony i gospodarki. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2007, s. 78.
• 3. Dominikiewicz M.: Wody mineralne Polski. PZWL s. 620, 1951
• 4. Lewkiewicz-Małysa A., Roszczynialska K.: Badania chemizmu wód mineralnych z obszaru należącego do uzdrowiska Wysowa, 2002-2011, praca niepublikowana.
• 5. Oszczypko N., Zuber A.: Geological and isotopic evidence of diagenetic Waters in the Polish Flysh Carpathians. Geologica Carpathica 53(4), s. 257-268, 2002.
• 6. Paczyński B. (red.): Ocena zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i potencjalnie leczniczych. PIG, Warszawa 2002.
• 7. Porwisz B., Mądry J., Operacz T.: Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000 Arkusz Tylicz, PIG, Warszawa 1997.
• 8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości (Dz. U. Nr 80 poz. 565).
• 9. Stanisz A.: Przystępny kurs statystyki w oparciu o program STATISTICA PL na przykładach z medycyny. Statsoft, Kraków 2001.
• 10. Szczepańska-Plewa J., Kmiecik E., Drzymała M.: Ocena stabilności składu chemicznego wód leczniczych ze Zdroju Głównego w Krzeszowicach, „Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego Hydrogeologia” 2009, Nr 436, z. 9/2, s. 497–506.
• 11. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, Dz. U. Nr 163 poz. 981.
• 12. Wątor K., Kmiecik E., Szczepański A.: Ocena stabilności składu chemicznego wód leczniczych w aktualnych uwarunkowaniach prawnych. Gospodarowanie wodami podziemnymi w aktualnych uwarunkowaniach: Częstochowa 19–20 kwietnia 2012 r., s. 96–105.
• 13. Węcławik S., Wójcik A.: Objaśnienia do szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50000, Arkusz Tylicz. PIG, Warszawa, s.52, 1993.
• 14. BN-90/9560-05 – Wody lecznicze. Podział, nazwy, określenia i podstawowe wymagania.