Skorupa oceaniczna i ofiolity w Sudetach Środkowych w świetle rozważań tektonicznych

Cymerman, Z.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Skorupa oceaniczna i ofiolity w Sudetach Środkowych w świetle rozważań tektonicznych

Autorzy

Cymerman Z.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Oceanic crust and ophiolites in the Central Sudetes in the light of tectonic considerations

Języki publikacji

Abstrakty

Znosko (1981a, b) first stated the important fact that the Sowie Góry "nappe” was lying on the rocks of the Middle Sudetic Ophiolite Complex. In the light of current geophysical and tectonic data, it still remains up-to-date. Both those articles have initiated a new look at the Paleozoic tectonic evolution of the Sudetes and its surroundings. This article presents an analysis ofpotential boundaries oflithostratigraphic terranes in the Sudetes and the Fore-Sudetic Block, confirmed by the waveforms of gravity horizontal gradients. Gravimetric modelling along the selected profile 3 makes it possible to present the subsurface geological structure. Metamorphic rocks of the Sowie Góry complex can probably reach a depth of almost 5 km on the Fore-Sudetic Block. Below them are mafic and ultramafic rocks, reaching a depth of up to 12 km, which belong to the Middle-Sudetic Ophiolite Complex. The kinematic data from the Sowie Góry metamorphic complex indicate displacement with the top-to-SW and to-S, as in the Middle-Sudetic Ophiolite Complex. Controversy over the origin and the geotectonic environment of the Early Ordovician protolith of the Sowie Góry gneisses, which are probably a magma product of arc-type magmatism formed above a subduction zone of the Tornquist Ocean. The Sowie Góry terrane can be considered as a relic of the Early Ordovician Paleozoic magma arc (the so-called peri-Baltic arc). The Sowie Góry terrane was moved towards the SW and S on obducted dismembered fragments of ophiolite sequences after closing the Rheic Ocean during the Eo-Variscan orogenesis.

Słowa kluczowe

ofiolity terrany Góry Sowie kompleks metamorficzny orogeneza geofizyka Sudety

ophiolites terranes Góry Sowie metamorphic complex orogeny geophysics Sudetes

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2017

Tom

Vol. 65, nr 12

Strony

1540--1547

Opis fizyczny

Bibliogr. 80 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Cymerman Z.

zbigniew.cymerman@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Dolnośląski, al. Jaworowa 19, 53-122 Wrocław

Bibliografia

1. ANONYMOUS 1972 - Penrose Field Conference on ophiolites: Geotimes, 17: 24-25.
2. ALEKSANDROWSKI P., MAZUR S. 2002 - Collage tectonics in the north easternmost part of the Variscan belt: the Sudetes, Bohemian massif. Geol. Soc., London, Spec. Publ., 201: 237-277.
3. BOWES D.R., AFTALION M. 1991 - U-Pb zircon isotope evidence of Early Ordovician and Late-Proterozoic units in the Mariánské-Lázně Complex, Central European Hercynides. N. Jb. Miner. Monatshefte, 7: 315-326.
4. COLEMANR.G. 1977-Ophiolites. New York, Springer-Verlag, s. 229.
5. CWOJDZIŃSKI S. 1977 - Główne etapy ewolucji tektogenu waryscyjskiego Polski w świetle teorii tektoniki płyt. Prz. Geol., 25: 579-583.
6. CWOJDZIŃSKI S. 1980 - Ewolucja geologiczna Polski Południowo-Zachodniej w interpretacji tektoniki płyt. Geol. Sudet., 15(1): 43-66.
7. CYMERMAN Z. 1987 - Związek ofiolitu Ślęży z waryscyjską strukturą metamorfiku sowiogórskiego. Prz. Geol., 35 (6): 304-312.
8. CYMERMAN Z. 1989 - Rozwój strukturalny metamorfiku sowiogórskiego w okolicy Piławy Górnej, Sudety. Geol. Sudet., 23 (2): 107-154.
9. CYMERMAN Z. 1990 - Ewolucja strukturalna jednostki sowiogórskiej na obszarze północnej części Wzgórz Bielawskich. Geol. Sudet., 24 (1-2): 191-284.
10. CYMERMAN Z. 1991 - Czy w Sudetach są terrany? Prz. Geol., 39 (10): 450-456.
11. CYMERMAN Z. 1993 - Pozycja tektoniczna jednostki sowiogórskiej - uwagi do modelu niezakorzenionych waryscyjskich płaszczowin krystalicznego podłoża na Dolnym Śląsku. Prz. Geol., 41 (1): 27-31.
12. CYMERMAN Z. 1998 - The Góry Sowie Terrane: a key to understanding the Palaeozoic evolution of the Sudetes area and beyond. Geol., Quart., 42 (4): 379-400.
13. CYMERMAN Z. 2000 - Palaeozoic orogeneses in the Sudetes: a geodynamic model. Geol. Quart. 44 (1): 59-80.
14. CYMERMAN Z.2010- Tectonic Map of the Sudetes and the Fore-Sudetic Block 1:200 000. 2nded., Państw. Inst. Geol., Warszawa.
15. CYMERMAN Z. 2016 - Granice jednostek geofizycznych w relacji do granic jednostek tektonicznych Sudetów i bloku przedsudeckiego. Wyzwania Polskiej Geologii; [W:] J. Wojewoda (red.), 3. Polski Kongres Geologiczny, Tom Kongresowy, Wrocław: 46-49.
16. CYMERMAN Z., PIASECKI M.A.J. 1994 - The terrane concept in the Sudetes, Bohemian Massif. Geol. Quart., 38 (2): 191-210.
17. CYMERMAN Z., PIASECKI M.A., SESTON R. 1997 - Terranes and terrane boundaries in the Sudetes, northern Bohemian Massif. Geol. Mag., 134: 717-725.
18. CYMERMAN Z., ROSOWIECKA O., PETECKI Z. 2016 - Przekroje strukturalno-parametryczne wzdłuż wybranych, modelowanych profili grawimetrycznych i magnetycznych na obszarze Sudetów i bloku przed- sudeckiego. Wyzwania Polskiej Geologii; [W:] J. Wojewoda (red.), 3. Polski Kongres Geologiczny, Tom Kongresowy, Wrocław: 50-53.
19. DADLEZ R., KOWALCZEWSKI Z., ZNOSKO J. 1994 - Some key problem sof the pre-Permian tectonics of Poland. Geol. Quart., 38 (2): 169-190.
20. DUBIŃSKAE., GUNIAP. 1997-The Sudeticophiolite: currentviewon its geodynamic model. Geol. Quart., 41 (1): 1-20.
21. DUBIŃSKAE., BYLINAP., KOZŁOWSKI A., DÔRRW., NEJBERT K. 2004 - U-Pb dating of serpentinization: hydrothermal zircon from a metasomatic rodingite shell (Sudetic ophiolite, SW Poland). Chem. Geol., 203: 183-203.
22. FLOYD P.A., KRYZA R., CROWLEY Q.G., WINCHESTER J.A., ABDEL WAHED M. 2002 - Ślęża ophiolite: geochemical features and relationship to Lower Palaeozoic rift magmatism in the Bohemian Massif. Geol. Soc. London, Sp.Publ., 201: 197-215.
23. FRANKE W. 2000 - The mid-European segment of the Variscides: tectonostratigraphic units, terrane boundaries and plate tectonic evolution. Geol. Soc. London, Sp.Publ., 179: 35-61.
24. FURNES H., KRYZA R., MUSZYŃSKI A., PIN C., GARMANN L.B. 1994 - Geochemical evidence for progressive rift-related volcanism in the eastern Variscides. J. Geol. Soc., London. 151: 91-109.
25. GORDON S.M., SCHNEIDER D.A., MANECKI M., HOLM D.K. 2005-Exhumation and metamorphism of an ultrahigh-grade terrane: geochronometric investigations of the Sudetes Mountains (Bohemia), Poland and Czech Republic. J. Geol. Soc., London, 162: 841-855.
26. GROCHOLSKI W. 1967 - Tektonika Gór Sowich. Geol. Sudet., 3:181-249.
27. GROCHOLSKI W. 1975-Zagadnienia petrologiczne i tektoniczne gnejsów sowiogórskich. Przew. XLVII Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 109-115.
28. GUNIA P. 1992 - Petrology of the ultrabasic rocks from the Braszowice-Brzeźnica Massif (Fore-Sudetic Block). Geol. Sudet., 26 (1-2): 119-170.
29. HENTSCHEL H. 1943 - Die kalksilikatischen Bestandmassen in den Gneisen des Eulengebirge (Schlesien). Min. Petr. Mitt., Leipzig, 55: 1-136.
30. IHNATOWICZ A. (red.) 2016 - Kompleksowa, geofizyczno-geologiczna interpretacja nowego zdjęcia całkowitego pola magnetycznego Ziemi na obszarze Sudetów i ich przedpola. Opr. zbior. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB Warszawa, Wrocław.
31. ILNICKI S., NEJBERT K., PIECZKA A., SZEŁĘG E., TURNIAK K., SZUSZKIEWICZ A., ŁODZIŃSKI M., BANACH M., MICHAŁOWSKI P., ROŻNIAK R.2011- Metamorphic record of retrogressed eclogites from the Piława Górna (Sowie Góry Block, SW Poland). Miner. Spec. Papers, 38: 103-104.
32. ILNICKI S., NEJBERT K., PIECZKA A., SZEŁĘG E., TURNIAK K., SZUSZKIEWICZ A. 2012 - Geochemical and petrological features of eclogites from Piława Górna (Góry Sowie Block, SW Poland). Miner. Spec. Papers, 40: 78-79.
33. JAMROZIK L. 1981 - Tectonic position of ultrabasite-basite massifs surrounding the Góry Sowie Mts. Block. [W:] Narębski W. (red.), Ophiolites and Initialites of the Northern Border of the Bohemian Massif. Guidebook for Excursions, May-June 1981, 2: 86-95.
34. JAMROZIK L. 1988 - Problematyczny związek ofiolitu Ślęży z metamorfikiem sowiogórskim. Prz. Geol., 36 (10): 591-594.
35. JAMROZIK L. 1989 - Strefa mineralizacji ilmenitowej Strzegomiany-Kunów w intruzji gabrowej Ślęży w obrębie ofiolitu Sobótki (Dolny Śląsk). Prz. Geol. 37 (10): 477-485.
36. JĘDRYSEK M.O., MAJEROWICZ A., JASIŃSKAB., HAŁAS S. 1989-The migration of oceanic water into the upper mantle. Evidence from δD and δ18O values of minerals of rodingitic rocks of the ophiolitic complex of Ślęża, SW Poland. Miner. Pol., 20 (1): 91-107.
37. JOHNSON J.D., TAIT J.A., OLIVER G.J.H., MURPHY J.C. 1994 - Evidence for a Caledonian orogeny in Poland. Trans. Royal Soc., Edinburgh, Earth Sc., 85: 131-142.
38. KRÖNER A., HEGNER E. 1998 - Geochemistry, single zircon ages and Sm-Nd systematics of granitoid rocks form the Góry Sowie (Owl Mts), Polish West Sudetes: evidence for early Palaeozoic arc-related plutonism. J. Geol. Soc., London, 155: 711-724.
39. KRÖNER A., JAECKEL P., HEGNER E., OPLETAL M. 2001 - Single zircon ages and whole rock Nd isotopic systematics of early Palaeozoic granitoid gneisses from the Czech and Polish Sudetes (Jizerské hory, Krkonoše Mountains and Orlice-Sneznik Complex). Intern J. Earth Sc., 90: 304-324.
40. KRYZA R. 2011 - Early Carboniferous (~337 Ma) granite intrusion in Devonian (~400 Ma) ophiolite of the Central-European Variscides. Geol. Quart., 55 (3): 213-222.
41. KRYZA R., MAZUR S., OBERC-DZIEDZIC T. 2004 - The Sudetic geological mosaic: insights into the root of the Variscan orogen. Prz. Geol., 52 (8/2): 761-773.
42. KRYZA R., PIN C. 2002 - Mafic rocks in a deep-crustal segment of the Variscides (the Góry Sowie, Poland): evidence for crustal contamination in an extensional setting. Int. J. Earth Sci., 91: 1017-1029.
43. KRYZAR., PIN C. 2010 - The Central-Sudetic ophiolites (SW Poland): Petrogenetic issues, geochronology and palaeotectonic implications. Gondwana Res., 17: 292-305.
44. MAJEROWICZ A. 1979 - The Ślęża Mt group and ophiolite problems. [W:] Gunia T. (r ), Field Conference, Sept 8-9 1979, Nowa Ruda: 9-34.
45. MAJEROWICZA. 1981 - Rock series of the Ślęża Mt. groupin the light of petrologic studies of ophiolite complex. [W:] Narębski W. (red.), Ophiolites and Initialites of Northern Border of the Bohemian Massif. Guidebook of Excursion, vol. 2. Potsdam-Freiberg: 172-179.
46. MAJEROWICZ A. 1994 - Textural features and symptoms of ocean-floor metamorphism in the top of the Ślęża ophiolite (SW Poland). Arch. Miner., 50 (2): 97-139.
47. MAJEROWICZ A., PIN C. 1994 - The main petrological problem of the Mt. Ślęża ophiolite complex, Sudetes, Poland. Zbl. Geol. Paleont., 9/10: 989-1018.
48. MATTE P., MALUSKI H., REILICH P., FRANKE W. 1990 - Terrane boundaries in the Bohemian Massif: results of large scale Variscan shearing. Tectonophysics, 177: 151-170.
49. MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P., KRYZAR., OBERC-DZIEDZIC T. 2006 - The Variscan Orogen in Poland. Geol. Quart., 50 (1): 89-118.
50. MIERZEJEWSKI M.P. (red.) 2000 - Tectonics of the Ślęża Ophiolite and its Influence on the Distribution of Some Mineral Ores and Ground Water. Instytut Nauk Geologicznych UWr.
51. MISA0 Z., JELINEK E., PACESOVA M. 1984 - The Letovice dismembered metaophiolites in the framework of the Saxo-Thuringian zone of the Bohemian Massif. Miner. Slovaca, 16, 13-28.
52. MIZERSKI W. 1996 - Czy w Górach Świętokrzyskich są Kaledonidy? Prz. Geol., 44: 381-385.
53. MIZERSKI W. 2004 - Holy Cross Mountains in the Caledonian, Variscan and Alpine cycles - major problems, open questions. Prz. Geol., 52 (8/2): 774-779.
54. MIZERSKI W., STUPKAO., OLCZAK-DUSSELDORP I. 2012 - Does the East European branch of Caledonides exist? Biul. Państw. Inst. Geol., 449: 109-118.
55. NARĘBSKI W. 1992 - Lower to Upper Paleozoic tectonomagmatic evolution of NE part of the Bohemian Massif. Zentralbl. Geol. Paläont., 9 (10): 961-972.
56. NAWROCKI J. 2015 - Jeszcze raz o terranach w Polsce i ich wędrówce. Prz. Geol., 63, 11: 1272-1283.
57. OBERC J. 1972 - Sudety i obszary przyległe. [W:] Budowa geologiczna Polski. 4, Tektonika. 2. Inst. Geol., Warszawa.
58. OBERC J. 1991 - Zagadnienie niezakorzenionych waryscyjskich płaszczowin krystalicznego podłoża na Dolnym Śląsku. Prz. Geol., 39 (10): 437-446.
59. OLIVER G.J.H., CORFU F., KROGH T.E. 1993 - U-Pb ages from SW Poland: evidence for a Caledonian suture zone between Baltica and Gondwana. J. Geol. Soc., London, 150: 355-369.
60. PHARAOH T.C. 1999 - Palaeozoic terranes and their lithospheric boundaries within the Trans-European Suture Zone (TESZ): a review. Tectonophysics, 314: 17-41.
61. POŻARYSKI W. 1990 - Kaledonidy środkowej Europy orogenem przesuwczym złożonym z terranów. Prz. Geol., 38 (1): 1-9.
62. QUENARDEL M.J., BROCHWICZ-LEWIŃSKI W., CHOROWSKA M., CYMERMAN Z., GROCHOLSKI A., KOSSOWSKA I., PIQUE A., PLOQUIN A., SANTALLIER D. 1988 - The Polish Sudetes: a mosaic of Variscan terranes. Trabajos de Geologia, 17: 139-144.
63. SCHNEIDER D.A., ZAHNISER S., GLASCOCK J., GORDON S.M., MANECKI M. 2006 - Thermochronology of the West Sudetes (Bohemian Massif): rapid and repeated education in the eastern Variscides, Poland and Czech Republic. Am. J. Scien. 306: 846-873.
64. STEINMANN G. 1913 - Úber Tiefenabsätze des Oberjura im Apennin. Geol. Rundsch., 4: 572-575.
65. STEINMANN G. 1927 - Der ophiolitischen Zonen in der mediterranean Kettengebirgen: 14th International Geological Congress in Madrid, v. 2: 638-667.
66. SZUSZKIEWICZ A., SZEŁĘG E., PIECZKA A., ILNICKI S., NEJBERT K., TURNIAK K., BANACH M., ŁODZIŃSKI M., RÓŻNIAK R., MICHAŁOWSKI P. 2013 - The Julianna pegmatite vein system at the Piława Górna mine, Góry Sowie Block, SW Poland - preliminary data on geology and descriptive mineralogy. Geol. Quart., 57: 467-484.
67. TURNIAK K., MAZUR S., WYSOCZAŃSKIR. 2000 - SHRIMP zircon geochronology and geochemistry of the Orlica-Snieznik gneisses (Variscan belt of Central Europe) and their tectonic implications. Geodinamica Acta, 13: 293-312.
68. WINCHESTER J.A., FLOYD P.A., AWDANKIEWICZ M., PIASECKI M.A., AWDANKIEWICZ H., GUNIA P., GLIWICZ T. 1998 - Geochemistry and tectonic significance of metabasic suites in the Góry Sowie Block. J. Geol. Soc., London, 152: 155-164.
69. WINCHESTER J.A., PHARAOH T.C., VERNIERS J. 2002 - Palaeozoic amalgamation of Central Europe: an introduction and synthesis of new results from recent geological and geophysical investigations. Geol. Soc., London, Spec.Publ.: 1-18.
70. WŁODEK A., GROCHOWINA A., GOŁĘBIOWSKA B., PIECZKA A. 2015 - A phosphate-bearing pegmatite from Lutomia and its relationships to other pegmatites of the Góry Sowie Block, southwestern Poland. J. Geosc., 60: 45-72.
71. VAN BREEMEN O., BOWES D.R., AFTALION M., ŻELAŹNIEWICZ A. 1988 - Devonian tectonothermal activity in the Góry Sowie gneissic block, Sudetes, southwestern Poland: evidence from Rb-Sr and U-Pb isotopic studies. Ann. Soc. Geol. Pol., 58: 3-19.
72. ŻAKOWA H. 1963 - Stratigraphy and facial extent of the Lower Carboniferous in the Sudetes Mountains. Kwart. Geol., 7: 73-94.
73. ŻELAŹNIEWICZ A. 1987 - Tectonic and metamorphic evolution of the Góry Sowie, Sudetes Mts. Ann. Soc. Geol. Pol., 57: 203-348.
74. ŻELAŹNIEWICZ A. 1990 - Deformation and metamorphism in the Góry Sowie gneiss complex, Sudetes. N. Jb. Geol. Paläont. Abh., 179: 129-157.
75. ŻELAŹNIEWICZ A. 1997 - The Sudetes as a Paleozoic orogen in central Europe: Geol. Magazine, 134: 691-702.
76. ZNOSKO J. 1964 - Opinions sur l'étendue des Calédonides en Europe. Kwart. Geol., 6: 697-720.
77. ZNOSKO J. 1981a - The problem of oceanic crust and of ophiolites in the Sudetes. [W:] Narębski W. (red.), Ophiolites and Initialites of the northern border of the Bohemian Massif. Zentral Institut der Erde, Podsdam: 3-28.
78. ZNOSKO J. 1981b - The problem of the oceanic crust and of ophiolites in the Sudetes. Bull. Polish Acad. Sci., Earth Sci., 29 (3): 185-197.
79. ZNOSKO J. 1985 - Polish Caledonides and their affilations with European Caledonides. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 33 (1-2): 25-30.
80. ZNOSKO J. 1986 - Mapa tektoniczna SW brzegu platformy Wschodniej Europy (IGCP 86) - uwagi i impresje. Prz. Geol., 34 (1): 3-8.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-56de3c4b-0bd2-4ee9-b423-d70601e6b8ab