Środowisko sedymentacji i korelacja geochemiczna dolnooligoceńskich utworów z obrębu jednostek dukielskiej i grybowskiej

• Autorzy: Dziadzio P. S. , Matyasik I.

Identyfikatory

DOI

10.18668/NG.2018.06.02

Warianty tytułu

EN

Sedimentary environment and geochemical correlation of the Oligocene deposits from the Dukla and Grybow units

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy była interpretacja środowisk depozycji utworów dolnego oligocenu, nazywanych warstwami podgrybowskimi i grybowskimi, z obrębu tzw. jednostki grybowskiej występujących w oknach tektonicznych Grybowa i Ropy oraz porównanie i wzajemne skorelowanie ich z warstwami menilitowymi z obrębu jednostki dukielskiej (ss.) z rejonu Dukli i Tylawy. Wyniki zostały oparte na badaniach sedymentologicznych i geochemicznych (Rock-Eval, biomarkery) uzupełnionych badaniami biostratygraficznymi, w celu określenia ich pozycji stratygraficznej. Wskazują one na odmienne warunki ich powstania niż dotychczas przyjmowano w wielu publikacjach, szczególnie w kontekście głębokości oligoceńskiego basenu sedymentacyjnego Karpat, i dają kolejne argumenty do zmiany poglądów na jego ewolucję. Przeprowadzone badania wskazują na znaczne podobieństwo litologiczne i dużo mniejsze podobieństwo geochemiczne warstw występujących w oknach tektonicznych do tych z obrębu jednostki dukielskiej (ss.). Główny powód różnicy wynika z ich stopnia pogrzebania i z wyższego zaangażowania tektonicznego warstw występujących w oknach tektonicznych, które weszły w fazę generowania węglowodorów i je wygenerowały. Niewielkie ilości ropy naftowej nadal są w ich obrębie zakumulowane.

EN

The aim of the work was to interpret the depositional environments of the Lower Oligocene Subgrybow and Grybow beds from the Grybow Unit, which are present in Grybow and Ropa tectonic windows, as well as the comparison and correlation between them and Menilite Beds from the Dukla Unit (ss.) in the area of Dukla and Tylawa. The results, based on sedimentological and geochemical studies (Rock Eval, biomarkers) supplemented by the biostratigraphic studies conducted to determine their stratigraphic position, show, that their origin differs from that presented in many previous papers, especially in the context of the depth of the Carpathian Oligocene sedimentary basin. They also provide some new arguments for revision views on its evolution. The results of research, show their lithological similarity, but to a lesser extent the geochemical similarity of beds occurring in tectonic windows and those in the area of the Dukla Unit (ss.). The main reason for such a difference is due to their different degree of burial maturation and tectonic evolution. Rocks from the tectonic windows were in the hydrocarbon generation window and generated hydrocarbons. Small amounts of crude oil are still being accumulated within them.

Słowa kluczowe

PL

Karpaty; jednostka grybowska; jednostka dukielska; warstwy menilitowe; warstwy podgrybowskie i grybowskie; środowisko sedymentacji; korelacja geochemiczna; biomarkery

EN

Carpathians; Grybow Unit; Dukla Unit; Menilite Beds; Subgrybow Beds; Grybow Beds; sedimentary environment; geochemical correlation; biomarkers

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2018
• Tom: R. 74, nr 6
• Strony: 423--434
• Opis fizyczny: Bibliogr. 63 poz., rys.

Twórcy

autor

Dziadzio P. S.

• Instytut Nafty i Gazu, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

autor

Matyasik I.

• Instytut Nafty i Gazu, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

Bibliografia

• [1] Andersen K.H.: A particle model of rolling grain ripples under waves. Physics of Fluids 2001, vol. 13, s. 58–64.
• [2] Badak J.: Zawartość pirobituminów w serii menilitowej w Strzylawce koło Grybowa. Przegląd Geologiczny 1961, nr 1, s. 44–45.
• [3] Bagnold R.A.: Motion of waves in shallow water. Interaction of waves and sand bottoms. Proceedings of the Royal Society, Ser. A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences 1946, vol. 187, s. 1–15.
• [4] Boucot A.J., Chen Xu, Scotese C.R.: Phanerozoic Paleoclimate: An Atlas of Lithologic Indicators of Climate. SEPM (Society for Sedimentary Geology) Concepts in Sedimentology and Paleontology 2013, nr 11, s. 478.
• [5] Calvert S.E.: Composition and origin of North Atlantic deep sea cherts. Contributions to Mineralogy and Petrology 1971, vol. 33, s. 273–288.
• [6] Casey H., Voordouw G.: Oil Field Souring Control by NitrateReducing Sulfurospirillum ss. That Outcompete Sulfate-Reducing Bacteria for Organic Electron Donors. Appl. Environ. Microbiol. 2007, vol. 73, s. 2644–2652.
• [7] Dott R.H. Jr., Bourgeois J.: Hummocky stratification: significance of its variable bedding sequences. Geological Society of America Bulletin 1982, vol. 93, s. 663–680.
• [8] Duke W.L., Arnott R.W., Cheel R.J.: Shelf sandstones and hum mocky cross stratification; new insights on a stormy debate. Geology 1991, vol. 19, s. 625–628.
• [9] Dziadzio P.S.: Relacje genetyczne warstw menilitowych z obrębu jednostek: dukielskiej, śląskiej i magurskiej. Praca statutowa INiG – PIB, Kraków 2016, nr zlecenia: 0012/SG/2016, nr archiwalny: SG-4101-12/16, s. 1–81.
• [10] Dziadzio P.S.: Relacje genetyczne warstw menilitowych z obrębu okien tektonicznych Ropy i Grybowa. Praca statutowa INiG – PIB, Kraków 2017, nr zlecenia: 0041/SG/2017, nr archiwalny: SG-4101-28/17, s. 1–79.
• [11] Dziadzio P.S.: Śródmenilitowe piaskowce magdaleńskie jako przykład płytkowodnej sedymentacji deltowej w Karpatach. Nafta-Gaz 2015, nr 9, s. 624–631.
• [12] Dziadzio P.S., Jankowski L., Kopciowski R., Maksym A., Matyasik I.: Geologia jednostki dukielskiej (wybrane elementy) – potencjalnej strefy do przyszłych poszukiwań naftowych. Elementy systemu naftowego od skały macierzystej do pułapki – wybrane przykłady z obrębu jednostki dukielskiej. [W:] Dziadzio P., Uchman A. (red.): Poszukiwanie węglowodorów jako źródło postępu w rozpoznawaniu budowy geologicznej Karpat, zapadliska przedkarpackiego i podłoża. Materiały konferencyjne LXXV Zjazdu Naukowego PTG, Iwonicz Zdrój 22–25.09.2004, Państwowy Instytut Geologiczny, Jasło, Kraków, s. 147–152.
• [13] Dziadzio P.S., Matyasik I.: Rekonstrukcja systemu naftowego i jego znaczenie na wybranych przykładach z jednostek dukielskiej i śląskiej. [W:] Dziadzio P., Uchman A. (red.): Poszukiwanie węglowodorów jako źródło postępu w rozpoznawaniu budowy geologicznej Karpat, zapadliska przedkarpackiego i podłoża. Materiały konferencyjne LXXV Zjazdu Naukowego PTG, Iwonicz Zdrój 22–25.09.2004, Państwowy Instytut Geologiczny, Jasło, Kraków, s. 55–67.
• [14] Dziadzio P.S., Matyasik I., Garecka M., Szydło A.: Lower Oligocene Menilite Beds, Polish Outer Carpathians: supposed deep-sea flysch locally reinterpreted as shelfal, based on new sedimentological, micropalaeontological and organic-geochemical data. Prace Naukowe INiG – PIB 2016, nr 213, DOI: 10.18668/PN2016.213.
• [15] Einsele G.: Sedimentary Basins, Evolution, Facies and Sediment Budget. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg 1992.
• [16] Garecka M., Szydło A.: Wykonanie analiz mikropaleontologicznych (otwornice, nanoplankton wapienny) próbek ze wschodniej części polskich Karpat zewnętrznych (j. dukielska). Dokumentacja INiG – PIB, Kraków 2016, umowa z dnia 8.03.2016.
• [17] Garecka M., Szydło A.: Wykonanie analiz mikropaleontologicznych (otwornice, nanoplankton wapienny) próbek ze wschodniej części polskich Karpat zewnętrznych (j. śląskiej i dukielsko-grybowskiej). Dokumentacja INiG – PIB, Kraków 2017, nr umowy: 8/SG/17.
• [18] Gucik S., Ślączka A., Żytko K.: Przewodnik geologiczny po wschodnich Karpatach fliszowych. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1973.
• [19] Haczewski G.: Poziomy wapieni kokkolitowych w serii menilitowo-krośnieńskiej – rozróżnianie, korelacja i geneza. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 1989, vol. 59, s. 435–523.
• [20] Hein J.R., Vallier T.L, Allan M.A.: Chert Petrology and Geochemistry, Mid-Pacific Mountains and Hess Rise, Deep Sea Drilling Project Leg 62. Deep Sea Drilling Project Reports and Publications 1981, vol. 62, s. 711–748.
• [21] Hesse R.: Silica Diagenesis: Origin of Inorganic and Replacement Cherts. Earth-Science Reviews 1989, vol. 26, s. 253–284.
• [22] Jenkyns H.C.: Pelagic Environments. [W:] Reading H.G. (ed.): Sedimentary Environments and Facies. Blackwell Scientific Publication, Oxford 1886, s. 343–397.
• [23] Jenkyns H.C., Winterer E.L.: Paleocenography of Mesozoic ribbon radiolarites. Earth and Planetary Science Letters 1882, vol. 60, nr 3, s. 351–375.
• [24] Koráb T., Kotlarczyk J.: Młodszy paleogen jednostki dukielskiej w Karpatach słowackich i próba jego powiązania z paleogenem polskim. Rocznik PTG 1977, vol. 47, z. 1, s. 93–114.
• [25] Koszarski L. (red.): Geology of the Middle Carpathians and Carpathian Foredees. Guide to Exc. 3. Cars.-Balkan Geol. Assoc., XIII Congress, Kraków 1985.
• [26] Kozikowski H.: Budowa geologiczna okolic Klęczan–Pisarzowej. Biuletyn Instytutu Geologicznego 1953, nr 85.
• [27] Kozikowski H.: Geologia płaszczowiny magurskiej i jej okien tektonicznych na południowy zachód od Gorlic. Biuletyn Instytutu Geologicznego 1956, nr 110, s. 47–77.
• [28] Kozikowski H.: Jednostka Ropy–Pisarzowej, nowa jednostka tektoniczna polskich Karpat fliszowych. Biuletyn Instytutu Geologicznego 1956, nr 110, s. 93–119.
• [29] Kozikowski H., Jednorowska A.: Problem wieku warstw grybowskich i tzw. „szarej kredy” okolic Gorlic. Przegląd Geologiczny 1957, vol. 5, nr 3, s. 106–110.
• [30] Leśniak G., Matyasik I., Such P., Jankowski L.: Outcrops as one of the keys in reconstruction of petroleum system of the Polish outer Carpathians. Annales Societatis Geologorum Poloniae 2010, vol. 80, s. 105–114.
• [31] MacEachern J.A., Bann K.L., Pemberton S.G., Gingras M.K.: The ichnofacies paradigm: high-resolution paleoenvironmental interpretation of the rock record. [W:] MacEachern J.A., Bann K.L., Gingras M.K., Pemberton S.G. (eds.): Applied Ichnology. SEPM Short Course Notes 52 (CD Edition), 2005, s. 27–64.
• [32] Matyasik I.: Biomarkery w charakterystyce genetycznej systemów naftowych. Prace INiG 2011, nr 147.
• [33] Matyasik I.: System naftowy jednostki śląskiej i dukielskiej w rejonie Jasło–Krosno–Sanok. Nafta-Gaz 2009, nr 3, s. 201–206.
• [34] Matyasik I., Bieleń W., Janiga M., Jankowski L.: Correlation of crude oils reservoired in the Polish Carpathian oilfields (the Silesian and Skole Units). The 25th International Meeting on Organic Geochemistry, Interlaken 2011, Switzerland, Book of Abstracts, s. 422.
• [35] Matyasik I., Leśniak G., Such P.: Wychodnie jako klucz do rozpoznawania struktur wgłębnych w Karpatach. I Polski Kongres Geologiczny, Kraków 26–28.06.2008.
• [36] Myrow S.M.: Bypass-zone tempestite facies model and proximality trends for an ancient muddy shoreline and shelf. Journal of Sedimentary Petrology 1992, vol. 62, s. 992–1007.
• [37] Nichols G.: Sedimentology and Stratigraphy. Wiley-Blackwall, second ed., 2009.
• [38] Oldershaw A.E.: Electron-microscopic examination of namurian bedded cherts in North Wales (Great Britain). Sedimentology 1968, vol. 10, s. 255–272.
• [39] Oszczypko N., Oszczypko-Clowes M.: Rozwój basenu magurskiego. [W:] Oszczypko N., Uchman A., Malata E. (red.): Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego. Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego 2006, s. 133–164.
• [40] Paul Z.: Budowa geologiczna okolic Grybowa. Materiały konferencyjne z Konferencji Naukowo-Technicznej pt. „Dzień dzisiejszy przemysłu naftowego”. 50-lecie Oddziału Gorlice SITPNiG, Wysowa 27–30.05.1998, s. 47–50.
• [41] Paul Z.: Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Grybów. Wyd. Kartograficzne Polskiej Agencji Ekologicznej S.A., Warszawa 1993.
• [42] Paul Z., Rączkowski W., Ryłko W., Tomaś A.: Budowa geologiczna zachodniej części Karpat polskich. [W:] Poprawa D., Rączkowski W. (red.): Przewodnik LXVII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego „Beskidy Zachodnie – nowe spojrzenie na budowę geologiczną i surowce mineralne”. Szczyrk, 6–9.06.1996, Kraków 1996, s. 8–31.
• [43] Paul Z., Ryłko W., Tomaś A.: Zarys budowy geologicznej zachodniej części Karpat polskich (bez utworów czwartorzędowych). Przegląd Geologiczny 1996, vol. 44, nr 5, s. 469–475.
• [44] Pisciotto K.A.: Diagenetic trends in the siliceous facies of the Monterey Shale in the Santa Maria region, California. Sedimentology 1981, vol. 28, s. 547–571.
• [45] Rousseaux G., Stegner A., Wesfreid J.E.: Wavelength selection of rolling-grain ripples in the laboratory. Physical Review E 2004, 69, s. 1–5.
• [46] Rousseaux G., Yoshikawa H.: Dynamics of transient eddy above rolling-grain ripples. Physics of Fluids 2004, vol. 14, s. 1049–1058.
• [47] Sikora W.: Budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej między Szymbarkiem Ruskim a Nawojową. Biuletyn Instytutu Geologicznego 1970, nr 235, s. 5–121.
• [48] Sikora W.: O stratygrafii serii okiennej w Ropie koło Gorlic. Kwartalnik Geologiczny 1960, vol. 4, nr 1, s. 153–172.
• [49] Sikora W.: Uwagi o stratygrafii serii magurskiej w okolicy Szymbarku Ruskiego. Kwartalnik Geologiczny 1963, vol. 7, nr 2, s. 269–281.
• [50] Sugitani K., Yamamoto K., Adachi M., Kawabe I., SugisakiR.: Archean cherts derived from chemical, biogenic and clastic sedimentation in a shallow restricted basin: examples from the Gorge Creek Group in the Pilbara Block. Sedimentology 1998, vol. 45, s. 1045–1062.
• [51] Ślączka A.: Budowa brzeżnej części jednostki dukielskiej. Kwartalnik Geologiczny 1966, vol. 10, nr 4, s. 1161–1163.
• [52] Ślączka A.: Geologia jednostki dukielskiej. Prace Instytutu Geologicznego 1971, nr 63.
• [53] Ślączka A.: O możliwości występowania złóż bituminów w zachodniej części jednostki dukielskiej w polskich Karpatach Wschodnich. Kwartalnik Geologiczny 1970, vol. 14, nr 2, s. 344–349.
• [54] Ślączka A.: Problem IA – Rozwój facjalny i problemy paleogeograficzne młodszego paleogenu jednostki dukielskiej. [W:] Ślączka A. (red.): Przewodnik XLIX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego: Krosno, 22–25 września 1977. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1977.
• [55] Ślączka A.: Problemy południowego obrzeżenia centralnego synklinorium oraz jednostki dukielskiej. [W:] Wdowiarz S. (red.): Przewodnik XXXIV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Sanok 25–28 czerwca 1961. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1961, s. 37–48.
• [56] Ślączka A.: Stratygrafia fałdów dukielskich okolic Komańczy–Wisłoka Wielkiego. Kwartalnik Geologiczny 1959, vol. 3, s. 583–604.
• [57] Ślączka A.: Uwagi o budowie geologicznej Ziemi Krośnieńskiej. [W:] Ślączka A. (red.): Przewodnik XLIX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego: Krosno, 22–25 września 1977. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1977.
• [58] Ślączka A., Unrug R.: Zmienność cech teksturalnych i strukturalnych w obrębie litosomu piaskowców cergowskich (oligocen). [W:] Ślączka A. (red.): Przewodnik XLIX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego: Krosno, 22–25 września 1977. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1977.
• [59] Świdziński H.: Karpaty fliszowe między Dunajcem a Sanem. [W:] M. Książkiewicz (red. t. 1): Regionalna geologia Polski, t. 1. Karpaty, z. 2. Tektonika. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków 1953, s. 362–422.
• [60] Świdziński H.: Łuska Stróż koło Grybowa. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 1950, nr 59, s. 1–70.
• [61] Świdziński H.: Z badań geologicznych w Karpatach. Prace Geologiczne 1973, nr 80, Kom. Nauk. Geol. PAN, Oddz. Kraków.
• [62] Teisseyre H.: Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w roku 1929 w okolicy Dukli (arkusz Jasło–Dukla). Sprawozdanie Państwowego Instytutu Geologicznego 1930, nr 5, s. 3–4.
• [63] Uchman A.: Taxonomy and ethology of flysch trace fossils: Revision of the Karian Książkiewicz collection and studies of complementary material. Annales Societatis Geologorum Poloniae 1998, vol. 68, s. 105–218.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).