Zmienność temperatury powietrza w Bydgoszczy w latach 1931–2013

Kasperska-Wołowicz, W.; Bolewski, T.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Zmienność temperatury powietrza w Bydgoszczy w latach 1931–2013

Autorzy

Kasperska-Wołowicz W. , Bolewski T.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Variability of air temperature in Bydgoszcz in the years 1931–2013

Języki publikacji

Abstrakty

Celem pracy była charakterystyka warunków termicznych oraz analiza zmienności temperatury powietrza w Bydgoszczy w latach 1931–2013. Badaniami objęto temperaturę średnią roczną, półrocza letniego (IV–IX) i zimowego (X–III) oraz miesięczną. Średnia temperatura powietrza w analizowanym wieloleciu wyniosła 8,5°C. Zauważono istotny trend rosnący średniej rocznej temperatury powietrza w Bydgoszczy, który wyniósł 0,19°C na 10 lat. Silniejszy trend rosnący objął półrocze zimowe (0,23°C na 10 lat), zaś słabszy półrocze letnie (0,14°C na 10 lat). Półrocze zimowe charakteryzowało się również większą niż letnie zmiennością temperatury. Wyraźne ocieplenie półrocza zimowego obserwowano w latach 70. XX w., a półrocza letniego dekadę później. Określono średnią temperaturę roczną, półroczy i miesięcy o określonym prawdopodobieństwie nieprzewyższenia, na podstawie którego dokonano klasyfikacji termicznej badanych okresów. Wyszczególniono okresy, w których obserwowano ekstremalnie i anomalnie niską bądź wysoką temperaturę powietrza. Udział lat ekstremalnie i anomalnie chłodnych wyniósł łącznie 12,0%, zaś ekstremalnie i anomalnie ciepłych – 8,4%. Lata normalne stanowiły 16,9% w badanym okresie wieloletnim. Ze względu na długą (83 lata) serię danych o temperaturze powietrza w Bydgoszczy wyniki analizy mogą być wykorzystane do analiz porównawczych z innymi wieloletnimi ciągami pomiarów meteorologicznych. Mogą być również przydatne do analizy i oceny zmian klimatu oraz oceny warunków termicznych zarówno w minionych, jak i następnych latach.

The aim of the paper was to characterise thermal conditions and to analyse air temperature variability in Bydgoszcz in the years 1931–2013. The study included annual, summer half-year (April– September), winter half-year (October–March) and monthly mean temperatures. The average air temperature in the analysed long term period was 8.5°C. We noticed a significant increasing trend in the mean annual air temperature in Bydgoszcz, which raised by 0.19°C per 10 years. Stronger increasing trend was observed for winter half-year (0.23°C per 10 years) than for summer half-year (0.14°C per 10 years). Winter months were characterised by greater temperature variability than summer months. Distinct warming of the winter half-year was observed in the 1970s, that for summer half-year – one decade later. We determined mean annual, half-year and monthly temperature for a given probability of nonexceedance. On this basis we performed thermal classification of examined periods (year, half-year, month). We specified periods with extremely and abnormally low or high air temperatures. The share of the extremely and abnormally cold years was 12.0% whereas that of extremely and abnormally warm years – 8.4%. Normal years accounted for 16.9% in the whole 83-year study period. Due to the long data series of temperature in Bydgoszcz (83 years), the results of the analysis can be used for comparative analysis of other long lasting temperature series. They can also be useful for the analysis and assessment of climate change and assessment of thermal conditions either in the past or in the future.

Słowa kluczowe

kwantylowa klasyfikacja termiczna trend wieloletnia seria danych zmiany klimatu

climate change long term data series quintile-based thermal classification trend

Wydawca

Wydawnictwo ITP

Czasopismo

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

Rocznik

2015

Tom

T. 15, z. 3

Strony

25--43

Opis fizyczny

Bibliogr. 34 poz.

Twórcy

autor

Kasperska-Wołowicz W.

w.kasperskawolowicz@itp.edu.pl

Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badawczy ITP w Bydgoszczy, ul. Glinki 60, 85-174 Bydgoszcz

autor

Bolewski T.

Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badawczy w Bydgoszczy

Bibliografia

1. BĄK B. 2003. Warunki klimatyczne Wielkopolski i Kujaw. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 3. Z. specj. (9) s. 14–38.
2. BĄK B., ŁABĘDZKI L. 2014. Thermal conditions in Bydgoszcz region in growing season of 2011–2050 in view of climate change. Journal of Water and Land Development. No. 23 s. 21–29.
3. BORYCZKA J. 2001. Klimat Ziemi: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Prace i Studia Geograficzne. T. 29 s. 55–72.
4. BORYCZKA J., STOPA-BORYCZKA M. 2004. Cykliczne wahania temperatury i opadów w Polsce w XIX–XXI wieku. Acta Agrophysica. T. 3 (1) s. 21–33.
5. BRÁZDIL R., CHROMÁ K., DOBROVOLNÝ P., TOLASZ R. 2009. Climate fluctuations in Czech Republic during the period 1961–2005. International Journal of Climatology. Vol. 29 s. 223–242.
6. CZERNECKI B., MIĘTUS M. 2011. Porównanie stosowanych klasyfikacji termicznych na przykładzie wybranych regionów Polski. Przegląd Geofizyczny. R. LVI. Z. 3–4 s. 201–233.
7. DEGIRMENDŽIĆ J., KOŻUCHOWSKI K., ŻMUDZKA E. 2004. Changes of air temperature and precipitation in Poland in the period 1951–2000 and their relationship to atmospheric circulation. International Journal of Climatology. Vol. 24 s. 291–310.
8. DONATELLI M., FUMAGALLI D., ZUCCHINI A., DUVEILLER G., NELSON R. L., BARUTH B. 2012. A EU27 database of daily weather data derived from climate change scenarios for use with crop simulation models. International Environmental Modelling and Software Society (iEMSs) [online]. 2012 International Congress on Environmental Modelling and Software. Managing Resources of a Limited Planet: Pathways and Visions under Uncertainty, Sixth Biennial Meeting. Leipzig, Germany. [Dostęp 09.02.2015]. Dostępny w Internecie: http://www.iemss.org/society/index.php/iemss-2012-proceedings
9. FORTUNIAK K. 2003. Miejska wyspa ciepła. Podstawy energetyczne. Studia eksperymentalne. Modele numeryczne i statystyczne. Rozprawy habilitacyjne Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź. Wydaw. UŁ. ISBN 83-7171-658-3 ss. 233.
10. GREGORCZYK A., MICHALSKA B. 2011. Próba prognozowania rocznej temperatury powietrza w Szczecinie za pomocą wyrównywania wykładniczego. Przegląd Geograficzny. T. 83. Z. 3 s. 385–393.
11. HOHENDORF E. 1948. 100 lat istnienia stacji meteorologicznej w Bydgoszczy. Przegląd Meteorologiczny i Hydrologiczny. Z. 1 s. 89–93.
12. IMGW-PIB 2013. Biuletyn Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej. Nr 13 (137). ISSN 1730-6124 ss. 68.
13. IPCC 2007. Zmiana klimatu 2007: Raport Syntetyczny. Wkład Grup roboczych I, II, i III do Czwartego Raportu Oceniającego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu. Pr. zbior. Red. R.K.
14. Pachauri, A. Reisinger. Warszawa 2009. Wydaw. IOŚ. ISBN 978-83-60312-01-8 ss. 112 (wersja polskojęzyczna).
15. JĘDRYS K., LEŚNY J. 2007. Analiza zmienności temperatury powietrza w Poznaniu w latach 1973–2003. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 7. Z. 2a (20) s. 137–145.
16. JONES P. D., NEW M., PARKER D. E., MARTIN S., RIGOR I. G. 1999. Surface air temperature and its changes over the past 150 years. Reviews of Geophysics. T. 37. Z. 2 s. 173–199.
17. KLEIN TANK A.M.G., WIJNGAARD J. B., KÖNNEN G. P., BÖHM R., DEMARÉE G., GOCHEVA A., MILETA M., PASHIARDIS S., HEJKRLIK L., KERN-HANSEN C., HEINO R., BESSEMOULIN P., MÖLLERWESTERMEIER G., TZANAKOU M., SZALAI S., PÁLSDÓTTIR T., FITZGERALD D., RUBIN S., CAPALDO M., MAUGERI M., LEITASS A., BUKANTIS A., ABERFELD R., VAN ENGELEN A. F. V., FORLAND E., MIETUS M., COELHO F., MARES C., RAZUVAEV V., NIEPLOVA E., CEGNAR T., ANTONIO LÓPEZ J., DAHLSTRÖM B., MOBERG A., KIRCHHOFER W., CEYLAN A., PACHALIUK O., ALEXANDER L. V., PETROVIC P. 2002. Daily dataset of 20th-century surface air temperature and precipitation series for the European climate assessment. International Journal of Climatology. Vol. 22 s. 1441–1453.
18. KONDRACKI J. 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. ISBN 83-01-12479-2 ss. 440.
19. KUNDZEWICZ Z.W., GERSTENGARBE F. W., ÖSTERLE H., WERNER P. C. 2009. Recent anomalies of mean temperature of 12 consecutive months – Germany, Europe, Northern Hemisphere. Theoretical and Applied Climatology. Vol. 95 s. 417–422.
20. LEWIŃSKA J. 2000. Klimat miasta – zasoby, zagrożenia, kształtowanie. Kraków. IGPiK. ISBN 83-86847-95-6 ss. 151.
21. ŁABĘDZKI L., KASPERSKA-WOŁOWICZ W. 2005. Zmienność warunków meteorologicznych i ewapotranspiracji użytków zielonych w dolinie górnej Noteci w latach 1972–2003. W: Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych. Pr. zbior. Red. K. Krzemień, J. Trepińska, A. Bokwa. Kraków. Wydaw. IGiGP UJ. s. 225–238.
22. ŁABĘDZKI L., BĄK B., SMARZYŃSKA K. 2014. Spatio-temporal variability and trends of Penman-Monteith reference evapotranspiration (FAO-56) in 1971–2010 under climatic conditions of Poland. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 23. No. 6 s. 2083–2091.
23. ŁASZYCA E., KUŚMIEREK-TOMASZEWSKA R. 2013. Ocena warunków termicznych w rejonie Bydgoszczy na przykładzie stacji lotnisko Bydgoszcz-Szwederowo. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 1/II/2013 s. 73–87.
24. MAROSZ M., WÓJCIK W., BIERNACIK D., JAKUSIK E., PILARSKI M., OWCZAREK M., MIĘTUS M. 2011. Zmienność klimatu Polski od połowy XX wieku. Rezultat projektu Klimat. Prace i Studia Geograficzne. T. 47 s. 51–66.
25. MICHALSKA B. 2009. Variability of air temperature in north western Poland. W: Environmental aspects of climate change. Pr. zbior. Red. Z. Szwejkowski. Olsztyn. Wydaw. UWM s. 89–107.
26. MICHALSKA B. 2011. Tendencje zmian temperatury powietrza w Polsce. Prace i Studia Geograficzne. T. 47 s. 67–75.
27. NYĆKOWIAK J., LEŚNY J., OLEJNIK J. 2014. Changes in meteorological conditions in a Polish city, 1848–2009. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 23. No. 1 s. 149–155.
28. PRZYBYLAK R., MASZEWSKI R. 2009. Zmienność cyrkulacji atmosferycznej w regionie bydgosko toruńskim w latach 1881–2005. Acta Agrophysica. T. 14(2) s. 427–447.
29. ROGUSKI W., KASPERSKA W., ŁABĘDZKI L. 1996. Warunki termiczne i opadowe w Bydgoszczy w latach 1945–1994 na tle lat 1848–1930. Wiadomości IMUZ. T. 19. Z. 1 s. 7–20.
30. SCHÖNWIESE CH.D. 1997. Klimat i człowiek. Warszawa. Wydaw. Prószyński i S-ka. ISBN 83-7180-099-1 ss. 188.
31. WERGEN G., HENSE A., KRUG J. 2014. Record occurrence and record values in daily and monthly temperatures. Climate Dynamics. Vol. 42 s. 1275–1289.
32. WIBIG J., FORTUNIAK K., KŁYSIK K. 2004. Rekonstrukcja serii temperatury powietrza w Łodzi z okresu 1903–2000. Acta Geographica Lodziensia. T. 89 s. 19–33.
33. WIĘCŁAW M. 2009. Roczna i wieloletnia zmienność częstości występowania mas powietrza w Bydgoszczy. W: Środowisko przyrodnicze w badaniach geografii fizycznej. Promotio Geographica Bydgostiensia. T. 4 s. 105–118.
34. WOŚ A. 1996. Zarys klimatu Polski. Poznań. Wydaw. Nauk. UAM. ISBN 83-232-0755-0 ss. 301. W. Kasperska-Wołowicz, T. Bolewski: Zmienność temperatury powietrza w Bydgoszczy… 43

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-56521df4-3a55-4daa-b5aa-4f366676c866