Odkrycie, badania, eksploatacja i przyszłość złóż siarki w Polsce

Nieć, Marek; Sermet, Edyta

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Odkrycie, badania, eksploatacja i przyszłość złóż siarki w Polsce

Autorzy

Nieć Marek , Sermet Edyta

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Niec_M_Odkrycie_PG_Vol. 71_nr 12_2023.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Discovery, geological investigation, mining and future of sulphur deposits in Poland

Języki publikacji

Abstrakty

Sulphur-bearing limestones encountered in the Mokrzyszów borehole in 1956 sparked the beginning of their exploration, carried out up to 1971 under the guidance of prof. Stanisław Pawłowski, which allowed discovery of about 979 Mt of sulphur resources. Such success was based on combining theoretical studies of sulphur formation in limestone by hydrogen-driven gypsum replacement with geophysical detection of possible sulphur deposit sites. The mining that immediately followed reached a maximum annual production of 4-5 Mt between 1975-1990. The introduction of borehole-based Frasch-type mining provoked many questions regarding sulphur recovery management in relation to the deposit's internal structure. This in turn led to thorough geological study of how mining success depends on the various geological Deposit features. After a decline of mining at the end of the 20^th century due to an increased supply of recoverable sulphur from hydrocarbon exploitation, the greater part of the minable resources remain untouched. Many of these became inaccessible for recovery due to the construction of settlements on their territory and strong local opposition to mining. The expected decline in the supply of recoverable sulphur will make those sulphur deposits still accessible for mining a valuable future source, and they merit special protection.

Słowa kluczowe

złoża siarki badanie górnictwo zasoby sterylizacja Polska

sulphur deposits exploration mining resources sterilization Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2023

Tom

Vol. 71, nr 12

Strony

631--638

Opis fizyczny

Bibliogr. 62 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Nieć Marek

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, 31-261 Kraków, ul. Wybickiego 7A

autor

Sermet Edyta

sermet@agh.edu.pl

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, 30–059 Kraków, al. Mickiewicza 30

Bibliografia

1. ARENS W.Ż., GAJDIN A.M. 1978 - Geołogo-gidrogeołogiczeskije osnovy geotechnołogiczeskich metodow dobyczi poleznych iskopajemych. Nedra, Moskwa.
2. BOHDANOWICZ K. 1939a - Działalność PIG w 1938 roku. Biul. Państw. Inst. Geol., 18.
3. BOHDANOWICZ K. 1939b - Problemy ropy Wójczy i poszukiwań ropy w miocenie. Biul. Państw. Inst. Geol., 18: 109-114.
4. BOKWA P., KASZTELEWICZ Z. 2019 - Technologia wydobycia siarki metodą otworową na złożu „Basznia 1”. Gór. Odkr., 59 (6): 51-59.
5. BOLEWSKI A. 1937 - Siarka rodzima w Polsce. Prz. Chem.,2:21-25.
6. BOLEWSKI A. 1996 - Moje życie - moja praca. AGH, MOSZNiL, CPP GSMiE PAN.
7. CZARNOCKI J. 1939 - Poszukiwania ropy naftowej w okolicach Wójczy i na obszarach sąsiednich po obu stronach Wisły w r. 1929-31. Biul. Państw. Inst. Geol., 18.
8. DUNIKOWSKI A., KĘSKA J., OCIEPA T. 1978 - Otworowa eksploatacja surowców stałych. Wyd. AGH, Kraków.
9. GĄSIEWICZ A. 2000 - Sedymentologia i diageneza wapieni poselenitowych a model genetyczny polskich złóż siarki rodzimej. Pr. Państw. Inst. Geol., 172.
10. GĄSIEWICZ A. 2020 - Siarka. Siarka rodzima. Bilans zasobów per-spektywicznych kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. Państw. Inst. Geol.-PIB:213.
11. GĄSIEWICZ A., OLCHOWY P. 2022 - Lithological zoning and stable isotopes distribution in carbonates in the polish native sulfur deposits. Implications for origin of the ores. Ore Geol., 148, 105037.
12. GUTMAN E., KWIECIEŃ K. 1992 - Polska siarka. Wyd. A. Konieczny, Warszawa.
13. HAJDO S., KLICH J., GALINIAK G. 2007 - Ekologiczne i technologiczne osiągnięcia w 40-letniej historii górnictwa otworowego siarki w Polsce. Gór. Geoinż., 31 (3/1): 199-215.
14. KIREJCZYK J. 1996 - Systemy otworowej eksploatacji złóż siarki. Gosp. Sur. Miner., 12 (2): 263-277.
15. KIREJCZYK J. 2021 - Historia odkryć złóż siarki rodzimej w Polsce. Rejony jej występowania, zasoby i parametry. [W:] Wójcik-Łużycki A. (red.), Dzieje górnictwa siarkowego w Polsce od XV do XXI wieku. Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega: 63-69.
16. KIREJCZYK J., KRAŃCOW M. 1987 - Rozwój techniki i technologii otworowej eksploatacji siarki w Polsce. Prz. Gór., 43 (4): 15-21.
17. KRAJEWSKI R. 1962 - O budowie i powstaniu złoża siarki w Piasecznie. Wszechświat, 4: 85-91.
18. KRAJEWSKI R. 1973a - Problemy geologiczne w górnictwie otworowym siarki. Problemy eksploatacji otworowej surowców stałych. Wyd. Śląsk, Katowice: 22-37.
19. KRUPIŃSKI B. 1969 - Karol Bohdanowicz, pedagog i człowiek. Materiały uroczystej sesji poświęconej 100. rocznicy urodzin K. Bohdanowicza. Bull. Inst. Geol., 232: 15-19.
20. KUBICA B. 1978 - O możliwości prognozowania istotnych dla podziemnego wytapiania siarki parametrów geologicznych na przedpolu eksploatacji. Biul. Inst. Geol., 309, Z badań geologicznych regionu świętokrzyskiego, 13: 147-174.
21. KUBICA B. 1994a - Metasomatism of Badenian sulphates of the Carpathian Foredeep and its palaeogeographic conditions. Geol. Quart., 38 (3): 395-414.
22. KUBICA B. 1994b - The discovery of new sulphur deposits between the Vistula and San rivers (the Carpathian Foredeep, southern Poland) - a historical review. Geol. Quart., 38 (3): 341-3520.
23. KUBICA B. 1997 - Relation of sulfur-forming processes to lithofacial and structural features of Badenian chemical sediments in the Carpathian Foredeep (Poland). Slovak Geol. Mag., 3 (1): 121-130.
24. KUBICA B., OSMÓLSKI T. 1965 - Notatki z historii kopalnictwa siarkowego w Polsce. Prz. Geol., 13 (6): 260-262.
25. KUBICA B., PAWŁOWSKA K. 1984 - Złoża siarki rodzimej oraz perspektywy ich poszukiwań w miocenie zapadliska przedkarpackiego. Górnictwo Surowców Chemicznych. Mat. Symp., Kraków: 582-596.
26. KWIATKOWSKI S. 1962 - W sprawie genezy wapieni osiarkowanych rejonu Grzybowa. Rocznik PTG, 32 (2): 339-358.
27. MACHALSKI S. 1957 - Kopalnia siarki w Jaltipan (Meksyk). Prz. Gór., 1: 17-20.
28. NIEĆ M. 1977 - Kras a geneza złóż siarki w Polsce. Dyskusja. Kwart. Geol., 21 (4): 855-864.
29. NIEĆ M. 1986 - Procesy transformujące złoża siarki. Prz. Geol., 34 (7): 366-374.
30. NIEĆ M. 1992 - Native sulfur deposits in Poland. [W:]Kimberly B.H. i Wessel G.R. (red.), Native sulfur. Developments in geology and exploration. Society for Mining Metallurgy, Littleton, Colorado: 23-50.
31. NIEĆ M. 2023 - Historia odkryć złóż siarki przez zespół Profesora Pawłowskiego. Tarnobrzeskie Zagłębie Siarkowe - Od odkrycia złóż siarki do cudu ekologii. 70. rocznica odkrycia złóż siarki. Konferencja historyczno-ekologiczna; 28-29 września 2023 r., Tarnobrzeg. Wyd. Muzeum Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu.
32. NIEĆ M., SERMET E. 2023 - Lithological zoning and stable isotopes distribution in carbonates in the Polish native sulfur deposits. Implications for origin of the ores. Discussion, comment. Ore Geol. Rev., 159: 105556.
33. NIEĆ M., MICHALSKI A., GÓRECKI J., RYBICKI S. 1972 - Zagadnienie optymalizacji eksploatacji siarki metodą otworową na podstawie danych geologicznych i modelowych. Prz. Geol., 20 (7): 322-329.
34. NIEĆ M., ŚLIZOWSKI K., KAWULAK M., LANKOF L., SALAMON E. 2007 - Kryteria ochrony złóż pozostawianych przez likwidowane kopalnie w warunkach zrównoważonego rozwoju na przykładzie modelowym złóż siarki rodzimej. IGSMiE PAN, Kraków.
35. NIELUBOWICZ B. 1972 - Zakres rozwoju prac badawczych nad technologią górniczą eksploatacji otworowej siarki. Odwadnianie Kopalń i Geotechnika, 4: 7-21.
36. ODLANICKI-POCZOBUTT M. 1978 - Osiągnięcia i zasługi profesora Stanisława Pawłowskiego w działalności naukowej, zawodowej i organizacyjno-społecznej. Biul. Inst. Geol.,309, Z badań geologicznych regionu świętokrzyskiego, 13: 11-28.
37. OLCHOWY P. 2015 - Środowiska sedymentacji i charakterystyka izotopów trwałych węgla i tlenu w utworach siarkonośnych rejonu złoża siarki rodzimej Osiek-Baranów Sandomierski, zapadlisko przedkarpackie. Rozprawa doktorska, Bibl. Główna AGH, Kraków.
38. OSMÓLSKI T. 1969 - Siarka w zapadlisku przedkarpackim w latach 1415-1921. Kwart. Geol., 13 (3): 233-252.
39. OSMÓLSKI T. 1976 - Kras a geneza złóż siarki w Polsce. Kwart. Geol., 20 (3): 559-574.
40. PAWLIKOWSKI M. 1982 - Studium mineralogiczno-petrograficzne produktów przeobrażeń gipsów mioceńskich w złożu siarki Wydrza. PAN Oddział w Krakowie. Pr. Miner., 72: 7-60.
41. PAWLIKOWSKI M., PRZYBYŁOWICZ W. 1980 - Isotope mapping of the gypsum and sulfur-bearing limestone contact zone in the Machów sulfur deposit. Mineral. Pol., 11 (1): 111-122.
42. PAWŁOWSKI S. 1957 – Mapa geologiczna okolic Tarnobrzega, 1:50000. Inst. Geol.
43. PAWŁOWSKI S. 1961 - O polskiej siarce i jej znaczeniu. Prz. Geol., 9 (1): 1-5.
44. PAWŁOWSKI S. 1962 - Mapa geologiczna okolic Solca-Dąbrowa-Grzybowa, 1: 20 000. Inst. Geol.
45. PAWŁOWSKI S. 1969 - Dotychczasowe wyniki i perspektywy dalszych poszukiwań złóż siarki rodzimej. CAG Inst. Geol., Warszawa.
46. PAWŁOWSKI S. 1983a - Historia badań i odkrycia złóż siarki w rejonie Tarnobrzega. [W:] Rola nauki w odkryciu i dokumentowaniu złóż siarki oraz wkład kadry badawczo-inżynieryjno-technicznej w ich zagospodarowaniu na przestrzeni lat1953-1983. XXX rocznica odkrycia złóż siarki w PRL. Mat. Symp., Tarnobrzeg: 12-35.
47. PAWŁOWSKIS. 1983b – O historii odkrycia złóż siarki rodzimej w Polsce (1952-1982). Kwart. Hist. Nauki i Techniki, 28 (2): 405-424.
48. PAWŁOWSKI S., PAWŁOWSKA K., KUBICAB. 1979 - Geology and Genesis of the Polish sulfur deposits. Econ. Geol., 74: 475-483.
49. PAWŁOWSKI S., PAWŁOWSKA K., KUBICA B. 1983 - Mioceńskie złoża siarki rodzimej. [W:] Rola nauki w odkryciu i dokumentowaniu złóż siarki oraz wkład kadry badawczo-inżynieryjno-technicznej w ich zagospodarowaniu na przestrzeni lat 1953-1983. XXX rocznica odkrycia złóż siarki w PRL. Mat. Symp., Tarnobrzeg: 36-95.
50. PAWŁOWSKI S., PAWŁOWSKA K., KUBICA B. 1985 - Budowa geologiczna tarnobrzeskiego złoża siarki rodzimej. Pr. Inst. Geol., 114.
51. PIĄTKOWSKI T. 1974 - Kras w osadach tortonu okolic Piaseczna koło Tarnobrzega. Kwart. Geol., 18 (4): 770-788.
52. RYKA W. 1983 - Profesor Stanisław Pawłowski, czyli trzydzieści lat życia dla siarki. [W:] Rola nauki w odkryciu i dokumentowaniu złóż siarki oraz wkład kadry badawczo-inżynieryjno-technicznej w ich zagospodarowanie na przestrzeni lat 1953-1983. XXX rocznica odkrycia złóż siarki w PRL. Mat. symp., Tarnobrzeg: 5-11.
53. SERMET E., GÓRECKI J. 2020 - Od „Dołka Machowskiego” do Jeziora Tarnobrzeskiego, czyli zagospodarowanie terenu pogórniczego Kopalni Siarki w Machowie. Hereditas Minariorum, 6: 51-55.
54. SERMET E., NIEĆ M. 2021 - Not Mining Sterilization of Explored Mineral Resources. The Example of Native Sulfur Deposits in Poland Case History. Resources, 10, 30, doi.org/10.3390/resources10040030
55. SERMET E., NIEĆ M., BOKWA P. 2021 - Geological conditions of borehole sulfur mining by underground smelting method. Gosp. Sur. Min., 37 (4): 55-78.
56. STROJENIJE i zakonomiernosti razmieszczenija siernych miestorożdienij SSSR. Naukowa Dumka, Kijew 1979.
57. SZIMANSKIJ P. 1886 - Po woprosu o niefti w Carstwie Polskom. Gornyj Żurnał, 1: 382.
58. ŚLIZOWSKI K., NIEĆ M., LANKOF L. 2000 - Siarka. Surowce mineralne Polski. Surowce chemiczne. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
59. WYTYCZNE dla opracowania profili wiertniczych w celu oceny parametrów hydrogeologicznych siarkonośnej serii złożowej w rejonie Grzybowa. WUG, Katowice, 1967.
60. ŻAKIEWICZ B. 1965 - Perspektywy podziemnej otworowej eksploatacji siarki w Polsce. Zesz. Nauk. AGH, nr 78, 10. Sesja Naukowa.
61. ŻAKIEWICZ B. 1967 - Sprawozdanie polskiego przemysłu siarkowego z podróży służbowej do Stanów Zjednoczonych na podstawie sprawozdań członków delegacji (Z. Lewandowskiego, J. Gadomskiego, H. Leszczyńskiego, S. Ptaszkiewicza, Z. Paterka). Mat. Arch. HYDROKOP, Kraków.
62. ŻAKIEWICZ B. 1975 - Exploitation of bedded sulphur deposits by hydrodynamic method. Sulphur, 120: 35-43.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-561336da-9da4-47ff-b88f-dcaa68bb6a43