Zielona chemia i możliwości wykorzystania jej zasad

• Autorzy: Puchała C.

Warianty tytułu

EN

Green chemistry and use possibilities of its principles

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od chwili pojawienia się koncepcji zielonej chemii minęło ponad 20 lat, a więc dostatecznie długo, aby podsumować jej osiągnięcia i określić perspektywy jej dalszego rozwoju. Zielona chemia stanowi jedną z form działań zmierzających do zmniejszenia zagrożeń środowiska i jest ważnym elementem zrównoważonego rozwoju. W pracy dokonano przeglądu możliwości wykorzystania zielonej chemii, które opierają się na 12 zasadach sformułowanych przez Anastasa i Warnera. Zielona chemia odgrywa dużą rolę w ochronie środowiska. Działania na rzecz ochrony środowiska polegają m.in. na ograniczeniu odpadów (lub ich wyeliminowaniu) oraz projektowaniu bezpiecznych chemikaliów. Według zasady 7. gdzie tylko jest to możliwe, powinno dążyć się do stosowania surowców odnawialnych. Z surowców odnawialnych otrzymywane są biopaliwa, które uważa się za najbardziej przyjazne dla środowiska. Założenia zielonej chemii wdrażane są także w przemyśle spożywczym. Procesy chemiczne i technologiczne stosowane w przemyśle spożywczym mogą być prowadzone zgodnie z zasadami zielonej chemii. Zasady zielonej chemii znalazły również zastosowanie w rolnictwie (biopestycydy). Ponadto w pracy przedstawiono przyczyny, które spowodowały powstanie zielonej chemii oraz rys historyczny jej dotychczasowego rozwoju. Problematyka zielonej chemii dotyczy aspektów badawczych, praktycznych i edukacyjnych. Zielona chemia powinna odegrać większą rolę edukacyjną, gdyż w społeczeństwie funkcjonuje negatywny wizerunek chemii i jej produktów. W tym zakresie jest bardzo dużo do zrobienia, na co zwrócono uwagę w pracy.

EN

It has been more than twenty years since the green chemistry concept appeared, long enough to summarize its achievements and describe its further perspectives. Green chemistry as one of the activities aiming to reduce the environment threats plays a crucial role in the sustainable development. In the paper the possibilities of green chemistry use are reviewed; they are based on twelve principles formulated by Anastas and Warner. Green chemistry is very important in the environmental protection; the activities involve here, among others, the waste restraint or elimination, and the design of safe chemicals. According to a principle number 7, if it is only possible, the renewable resources should be used; biofuels, considered as the most environmentally friendly, are obtained from renewable resources. The green chemistry principles are being also introduced in the food industry, since its processes can be performed according to these rules. It is noteworthy that green chemistry principles have found their application in agriculture in the form of biopesticides. Moreover, in the paper genesis of green chemistry is presented along with its historical development. The green chemistry topic concerns the research aspects, as well as practical and educational ones. Green chemistry should play a larger educational role, since in the society the negative image of chemistry and of its products exists. It should be pointed out that in this field there is still a lot to be done, and in the paper an attention was paid to this viewpoint.

Słowa kluczowe

PL

zielona chemia; ochrona środowiska; dydaktyka chemii

EN

green chemistry; environmental protection; didactics of chemistry

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Czasopismo: Chemistry, Environment, Biotechnology
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 16
• Strony: 7--15
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz.

Twórcy

autor

Puchała C.

• Instytut Chemii, Ochrony Środowiska i Biotechnologii, Akademia im. Jana Długosza, 42-200 Częstochowa, Armii Krajowej 13/15, Polska

Bibliografia

• [1] W.H. Brock, Historia chemii, Prószynski i S-ka, Warszawa, 1999.
• [2] S. Zieliński, Skażenia chemiczne w środowisku, Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2000.
• [3] A. Pabiś, Czasopismo Techniczne, seria Chemia, 2009, 4, 75-93.
• [4] M. Taniewski, Technologia chemiczna w epoce zrównoważonego rozwoju [w:] Misja nauk chemicznych, B. Marciniec (red.), Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań, 2011, s. 529-566.
• [5] A. Johansson, Czysta technologia: środowisko, technika, przyszłość, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1997.
• [6] R. Buczkowski (red.), Technologie proekologiczne w przemyśle i energetyce województwa kujawsko-pomorskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2004.
• [7] Cz. Puchała, International action on chemical threats reduction [w:] Chemistry Education in the Light of the Research, P. Cieśla, M. Nodzyńska, I. Stawoska (red.), Pedagogical University, Kraków, 2012, s. 111-113.
• [8] B. Burczyk, Zielona chemia. Zarys, Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2006.
• [9] B. Burczyk, Wiad. Chem., 2002, 56, 709-770.
• [10] T. Paryjczak, A. Lewicki, M.I. Szynkowska, M. Zaborski, Zielona chemia – ważny czynnik zrównoważonego rozwoju [w:] Misja nauk chemicznych, B. Marciniec (red.), Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań, 2011, s. 457-491.
• [11] P.T. Anastas, J.C. Warner, Green Chemistry: Theory and Practice, Oxford University Press, New York, 1998.
• [12] T. Paryjczak, A. Lewicki, M. Zaborski, Zielona chemia, Oddział PAN w Łodzi, Komisja Ochrony Środowiska, Łódź, 2005.
• [13] T. Paryjczak, A. Lewicki, M. Zaborski, Zielona chemia – przyszłość ochrony środowiska [w:] Misja chemii, B. Marciniec (red.), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2004, s. 299-327.
• [14] Anon. Orbital, 2001, 1, 18-19.
• [15] R. Nowosielski, K.J. Gołombek, A. Jaskuła, Materiały konferencyjne: Proc. of 12th International Scientific Conference AMME, Gliwice, 2003, s. 665-668.
• [16] E. Majewska, E. Białecka-Florjańczyk, Przem. Spożyw., 2011, 64, 18-21.
• [17] J. Pernak, Przem. Chem., 2010, 89, 1499-1503.
• [18] B. Burczyk, Wiad. Chem., 2009, 63, 739-776.
• [19] B. Burczyk, Biomasa. Surowiec do syntez chemicznych i produkcji paliw, Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2011.
• [20] S. Dołęgowska, Probl. Ekorozw., 2009, 4, 117-121.
• [21] E. Majewska, E. Białecka-Florjańczyk, Chem. Dyd. Ekol. Metrol., 2010, 15, 21-27.
• [22] M. Biziuk, A. Siłowiecki, Przyszłość pestycydów [w:] Pestycydy: występowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie, M. Biziuk (red.), Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2001, s. 264-268.
• [23] H. Górecki, P. Kafarski, Wkład nauk i technologii chemicznych w rozwój rolnictwa [w:] Misja chemii, B. Marciniec (red.), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2004, s. 113-138.
• [24] K. Sikorska, A. Wędzisz, Bromatol. Chem. Toksykol., 2009, 42, 203-212.
• [25] M. Lancaster, Education in Chemistry, March 2000, 40-46.
• [26] P.T. Anastas, I.J. Levy, K.E. Parent (red.) Green Chemistry Education. Changing the Course of Chemistry, ACS Publications, Washington DC, 2009.
• [27] http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl [dostęp: 12 stycznia 2012].
• [28] J. Szewczyk, R. Nawrocki, Praktyczne możliwości realizacji holistycznego wymiaru edukacji środowiskowej z wykorzystaniem strategii „Life Cycle Assessments” [w:] Dydaktyka biologii wobec wyzwań współczesności, R.M. Suska-Wróbel, I. Majcher (red.), Wyd. Fundacji Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 2007, s. 241-245.