Nadtlenek wodoru

• Autorzy: Soćko R.

Warianty tytułu

EN

Hydrogen peroxide

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nadtlenek wodoru (H2O2) jest bezbarwną, klarowną cieczą o właściwościach wybuchowych i utleniających stosowaną jako: utleniacz paliw rakietowego, środek odkażający (w formie wody utlenionej) oraz silny utleniacz w wielu reakcjach chemicznych. Związek ten stanowi substrat w syntezie takich związków chemicznych, jak: nadboran sodu, nadwęglan sodu, hydrochinon, hydrazyna, organiczne nadtlenki i wiele innych. W Europie nadtlenek wodoru jest wykorzystywany szczególnie w celu bielenia masy papierowej (48%). Nadtlenek wodoru stosowany w medycynie i weterynarii występuje pod postacią wody utlenionej. Roztwory 3- ÷ 3,5-procentowe są stosowane do odkażania ran, natomiast roztwory 7- ÷ 15-procentowe są stosowane, jako tzw. „wybielacze na bazie aktywnego tlenu” w środkach chemii gospodarczej. Mniejsze ilości nadtlenku wodoru są wykorzystywane w produkcji takich kosmetyków, jak: pasty do zębów, dezodoranty i płyny do rozjaśniania włosów. Nadtlenek wodoru został zaklasyfikowany urzędowo jako substancja mogąca powodować pożar lub wybuch i silny utleniacz, a także jako substancja działająca szkodliwie w następstwie wdychania i po połknięciu oraz żrąca na skórę, powodująca poważne oparzenia skóry i uszkodzenia oczu. Nadtlenek wodoru w warunkach narażenia zawodowego wchłania się do organizmu drogą inhalacyjną i przez skórę. Populację osób narażonych na ten związek stanowią pracownicy zatrudnieni przy jego produkcji oraz konsumenci. Głównymi skutkami ostrego inhalacyjnego narażenia na mgły lub pary nadtlenku wodoru o dużych stężeniach u ludzi jest ostre działanie drażniące oraz stany zapalne nosa i gardła. U narażonych zawodowo obserwowano: odbarwienia włosów, krwawienia z nosa, drażniące działanie na oczy i błony śluzowe dróg oddechowych. U osób narażanych na związek o dużym stężeniu stwierdzano ponadto: bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, drgawki, niedowład, obrzęk płuc, utratę przytomności i wstrząs. Nawet krótkie okresy narażenia mogą powodować u ludzi poparzenie i łzawienie oczu. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem zaliczyła nadtlenek wodoru do grupy 3., czyli do związków nieklasyfikowanych jako rakotwórcze dla ludzi, uznając za niewystarczające dowody działania rakotwórczego tego związku na zwierzęta doświadczalne. Nadtlenek wodoru w warunkach in vitro wykazywał działanie genotoksyczne na komórkach ssaków (w tym ludzi), powodując: wzrost liczby aberracji chromosomowych, mutacji genowych oraz zmiany w strukturze chromosomów w teście wymiany chromatyd siostrzanych. Nadtlenek wodoru testowany w warunkach in vivo na erytrocytach polichromatycznych szpiku kostnego myszy nie powodował ani wzrostu częstości tworzenia mikrojąder, ani nieplanowej syntezy DNA w hepatocytach szczura. W badaniach doświadczalnych na zwierzętach nie stwierdzono istotnych zaburzeń funkcji rozrodczych w wyniku narażenia na nadtlenek wodoru. Za skutek krytyczny działania nadtlenku wodoru przyjęto jego miejscowe działanie drażniące na: skórę, drogi oddechowe i oczy. Związek nie wykazuje działania układowego, ponieważ ulega szybkiemu rozkładowi przez katalazę zawartą: we krwi, w błonach śluzowych i w większości tkanek. Na podstawie wyników badań pochodzących z narażenia zawodowego wartość NOAEL dla objawu zaburzenia czynności płuc mieści się w przedziale 0,1 ÷ 0,6 ppm. Skutki działania drażniącego u ludzi obserwowano już po narażeniu na związek o stężeniu 0,83 mg/m3 (0,6 ppm). Stężenie to przyjęto za wartość LOAEL i wyliczono z niej wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) nadtlenku wodoru wynoszącą 0,4 mg/m3. Zaproponowane wartości są mniejsze od dotychczas obowiązującej w Polsce wartości NDS związku, która wynosi 1,5 mg/m3, a także od wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) – 4 mg/m3. Proponuje się, ze względu na działanie drażniące nadtlenku wodoru, przyjęcie stężenia 0,8 mg/m3 za wartość NDSCh i oznakowanie związku literą „C” – żrąca. Nadtlenek wodoru o stężeniu 0,4 mg/m3 powinien zabezpieczyć pracowników przed szkodliwymi skutkami działania drażniącego na oczy, skórę i błonę śluzową dróg oddechowych.

EN

Hydrogen peroxide is a colourless liquid that is normally handled as an aqueous solution.Hydrogen peroxide is commonly used in industry for disinfecting, bleaching and as a general oxidizing agent. The main use (48%) of hydrogen peroxide in the EU is for bleaching pulp. Other uses include manufacturing chemicals and using it as an intermediate in the synthesis of chemicals such as sodium perborate, sodium percarbonate, hydroquinone, hydrazine, organic peroxides and many others. It is used in bleaching textiles and other products, wastewater and waste gas treatment, disinfection, beverage packing, surface treatment, etching and cleaning. Small quantities are used in consumer products such as cosmetics, toothpaste and deodorants. Hydrogen peroxide causes irritation of the respiratory tract and eyes. Inhalation of high concentrations of the vapour or mist of hydrogen peroxide may cause extreme irritation of the nose and throat. Even short periods of exposure may cause stinging and watering of the eye and exposure to 9.2 mg/m3 has been reported to cause lung irritation in humans. Higher levels of exposure may cause headache, dizziness, vomiting, diarrhoea, tremors, numbness, convulsions, pulmonary oedema, unconsciousness, and shock. Contact of hydrogen peroxide with the skin can cause severe skin damage. An irritant of the eyes, mucous membranes, lungs and skin is a critical effect of hydrogen peroxide. The MAC value for hydrogen peroxide was calculated lated on the basis of the LOAEL (0.83 mg/m3) value and uncertainty factor (Uf= 2). The MAC value of 0.4 mg/m3 is recommended and the value of STEL of 0.8 mg/m3. An additional notation of hydrogen peroxide is C – corrosive compounds.

Słowa kluczowe

PL

nadtlenek wodoru; narażenie zawodowe; najwyższe dopuszczalne stężenie; środowisko pracy

EN

hydrogen peroxide; occupational exposure; maximum admissible concentration; working environment

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 1 (75)
• Strony: 21--55
• Opis fizyczny: Bibliogr. 107 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Soćko R.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.Abu-Shakra A., Zeiger E. (1990) Effects of Salmonella genotypes and testing protocols on H2O2 – induced mutation. Mutagenesis 5, 469–473.
• 2.ACGIH (2001) Documentation of the threshold limit values for chemical substances and biological exposure indices. Hydrogen peroxide. Cincinnati.
• 3.Antonova V.I., Salmina Z.A., Latkina L.L., Bukina A.P., Mishina N.E. (1974) Argumentation hygienique de la concentration limite admisible en peroxyde dehydrogene dans les reservoirs d'eau [Russian, French translation]. Gig. i Sanit. 10, 20–22.
• 4.Aoki M., Tani. Y. (1972) Growth and histopathological changes in mice fed with hydrogen peroxide solution instead of water. [Japanese, English translation]. Icaku to Seibutsugaku (Medicine and Biology) 84, 159–162.
• 5.Artola A., Alió J.L., Bellot J.L., Ruiz J.M. (1993a) Lipid Peroxidation in the Iris and Its Protection by Means of Viscoelastic Substances (Sodium Hyaluronate and Hydroxypropylmethylcellulose). Ophthalmic Res. 25, 172–
• 6.Artola A., Alió J.L., Bellot J.L., Ruiz J.M. (1993b) Protective Properties of Viscoelastic Substances (Sodium Hyaluronate and 2% Hydroxymethylcellulose) Against Experimental
• Free Radical Damage to the Corneal Endothelium. Cornea 12, 109–114.
• 7.Bartosz W.G. (2008) Nadtlenek wodoru. Druga twarz tlenu. Wyd. 2. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN 28, 46.
• 8.Bassan M. M., Dudai M., Shalev O. (1982) Near-fatal systemic oxygen embolism due to wound irrigation with hydrogen peroxide. Postgrad. Med. J. 58, 448–450.
• 9.Bock F.G., Myers H.K., Fox H.W. (1975) Cocarcinogenic activity of peroxy compounds. J. Natl Cancer Inst. 55, 1359–1361.
• 10.Boveris A. (1977) Mitochondrial production of superoxide radical and hydrogen peroxide. [W:] M. Reivich, R. Coburn, S. Lahiri, B. Chance: Tissue hyperoxia and ischemia. New York, Plenum 67–82.
• 11.Bradley M.O., Hsu I.C., Harris C.C. (1979) Relationships between sister chromatid exhange and mutagenicity, toxicity and DNA damage. Nature 282, 318–320.
• 12.Bryan C.L., Jenkinson S.G. (1987) Species variation in lung antioxidant enzyme activities. J. Appl. Physiol. 63, 597–602.
• 13.Cattley R.C., Smith-Oliver T. (1988) Failure of the peroxisome proliferator WY-14,643 to induce unscheduled DNA synthesis in rat hepatocytes following in vivo treatment. Carcinogenesis 9, 1179–1183.
• 14.Chen P.C., Peller O.G., Kesner R. (1982) Copper (II) – katalysed lipid peroxidation in liposomes and erythrocyte membranes. Lipids 17, 331–337.
• 15.Chance B., Sies H., Boveris A. (1979) Hydroperoxide metabolism in mammalian organs. Physiological Rewiews 59, 527–605.
• 16.Cina S.J., Downs J.C.U., Conradi S.E. (1994) Hydrogen peroxide: a source of lethal oxygen embolism. Am. J. Forensic. Med. Pathol. 15, 44–50.
• 17.CEFIC J.C. (1995) Hydrogen peroxide consumption. [W:] ECETOC (1996).
• 18.CEFIC Peroxygen Sector Group (1997a) Hydrogen peroxide: determination of toxic effects following intravenous dosing of the rat. Covance Laboratories Limited Report nr 514/23-1052. Covance Laboratories Limited, Bruxelles.
• 19.CEFIC Peroxygen Sector Group (1997b) Hydrogen peroxide: measurement of unscheduled DNA synthesis in rat liver using in vitro and in vivo/in vitro procedures. Final report nr 514/24-1052. Covance Laboratories Limited, Harrogate.
• 20.CEFIC Peroxygen Sector Group (1996) Determination of hydrogen peroxide concentration in the expired air of healthy human volunteers. Solvay Duphar B.V. Environmental Research Department, Weesp.
• 21.Clemens M.R., Schied H.W., Daiss W., Waller H.D. (1986) Lipid abnormalities in plasma and red cell membranes of chronic alcoholics. Journal of Molecular Medicine, vol. 64, 4, 181–185.
• 22.Comstock C.C., Hackley E.B., Oberst F.W. (1954) The inhalation toxicity of 90% hydrogen peroxide vapor for acute, subacute, and chronic exposures to laboratory animals. Chemical Corps Medical Laboratories Research Report 243. Army Chemical Center, Edgewood, MD.
• 23.De Flora S., Camoirano C., Zanacchi P., Bennicelli C. (1984) Mutagenicity testing with TA97 and TA102 of 30 DNA damaging compounds, negative with other Salmonella strains. Mutat Res. 134, 159–165.
• 24.Degussa-Huls AG. (1999) Draft report of hydrogen peroxide production workers health survey. Summary of workers' health data of 4 production sites for hydrogen peroxide of Degussa-Huls AG. Hanau, Degussa-Huls AG.
• 25.Di Paolo J.A. (1952) Studies on chemical mutagenesis utilizing nucleic acid components, urethane and hydrogen peroxide. The American Naturalist 826, 49–56. Nadtlenek wodoru. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
• 26.Durrant P.J., Durrant B.D. (1965) Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa, PWN, 914–917.
• 27.Du Pont E.J. (1995) An evaluation of the stability and palatability of hydrogen peroxide in water and its potential genotoxicity in bone marrow when administered to mice in drinking water. Haskell Laboratory Report nr 723- 94 (Sponsor: CEFIC Peroxygen Toxicity Group). E.I. Du Pont de Nemours and Company, Newark, DE.
• 28.Du Pont (1996) Acute oral toxicity study with hydrogen peroxide (70%) in male and female rats. Haskell Laboratory Report s. 323–95. Du Pont Specialty Chemicals, E.I. du Pont de Nemours and Company, Wilmington, DE.
• 29.Estervig D., Wang R.J. (1984) Sister chromatid exchanges and chromosome aberrations in human cells induced by H2O2 and other photoproducts generated in fluorescent light-exposed medium. Photochemistry and Photobiology 40, 333–336.
• 30.Exposure to Hydrogen Peroxide and Eye and Nose Symptoms Among Workers in a Beverage Processing Plant (2009) Ann. Occup. Hyg. 53(2), 161–165.
• 31.EU-RAR (2003) Hydrogen Peroxide. European Risk Assessment Report, 2nd Priority List, volume 38. Euopean Chemicals Bureau.
• 32.Final RAR. Risk Assessment hydrogen peroxide. R022_0104_env_hh. Draft: 24 April 2001 Environment and human health sections and related Appendices.
• 33.FMC Corporation (1979) Acute dermal toxicity of 70% hydrogen peroxide in rabbits. Study No. ICG/T79027-02.
• 34.FMC Corporation, Princeton, NJ.
• 35.FMC Corporation (1983) Acute dermal toxicity of 35% hydrogen peroxide in rats. Study number I83-746. FMC Toxicology Laboratory, Somerville, NJ.
• 36.FMC Corporation (1986) Acute oral toxicity of hydrogen peroxide, 50% in rats. Study number I86-914. FMC Toxicology Laboratory, Princeton, NJ.
• 37.FMC Corporation (1990) Hydrogen peroxide 10% standard grade. Acute oral toxicity study in rats. Study number I89-1077. FMC Corporation Toxicology Laboratory, Princeton, NJ.
• 38.FMC Corporation (1997) Hydrogen peroxide 13-week drinking water study with 6-week recovery period in C57BL/6NCrlBR mice. FMC study number: I95-2039.
• 39.FMC Corporation Toxicology Laboratory, Princeton, NJ. Gałecki J. (1964) Preparatyka nieorganiczna: czyste odczynniki chemiczne. Warszawa, Wydawnictwa Naukowo- Techniczne, 903–904.
• 40.GIS (2007; 2010) Dane Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bydgoszczy. Główny Inspektor Sanitarny [materiał niepublikowany].
• 41.Goodman and Gilman's The Pharmacological basis of therapeutics (1980) [Red.] A.G. Gilman, L.S. Goodman, A. Gilman. 6th ed. New York, Macmillan Publishing Co., Inc. 974.
• 42.Glatt H. (1989) Mutagenicity spectra in Salmonella typhimurium strains of glutathione, L-cysteine and active oxygen speciesMutagenesis 4, 221–227.
• 43.GIS (2007; 2010) Dane Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bydgoszczy. Warszawa, Główny Inspektor Sanitarny [materiał niepublikowany].
• 44.Hankin L. (1958) Hydrogen peroxide, ingestion and the growth of rats. Nature 181, 1453.
• 45.Hathaway G.J., Proctor N.H., Hughes J.P. (1996) Hydrogen Peroxide. [W:] Proctor and Hughes’ Chemival Hazards of the Workplace. 4th ed. New York, Van Nostrand Reinhold.
• 46.Hrubetz M.C., Conn L.W., Gittes H.R., MacNamee J.K. (1951) The cause of the increasing intravenous toxicity of 90% hydrogen peroxide with progressive dilutions. Chemical Corps Medical Laboratories Research Report nr 75. Army Chemical Center, Maryland.
• 47.HSDB (2010) [komputerowa baza danych].
• 48.Hydrogen peroxide (1998) [W:] Encyclopedia of occupational health and safety. [Red.] J.M. Stellman 4th ed., Chap. 104, 349. Geneva, International Labour Office.
• 49. Ishidate Jr, M., Sofuni T., Yoshikawa K., Hayashi M., Nohmi T., Sawada M., Matsuoka A. (1984) Primary mutagenicity screening of food additives currently used in Japan. Fd Chem Toxic. 22, 623–636.
• 50.Ito R., Kawamura H., Chang H. S., Toida S., Matsuura S., Hidano T., Nakai S., Inayoshi Y., Matsuura M., Akuzawa K. (1976) Oral safety on hydrogen peroxide, acute and subacute toxicity. J. Med. Soc. Toho. 23, 531–537 [Japanese, English translation].
• 51.Ito A., Watanabe H., Naito M. (1981b) Prevalence of gastric erosions and duodenal tumors with a continuous oral administration of hydrogen peroxide in C57BL/6J mice. Study report. Research Institute for Nuclear Medicine and Biology, Department of Cancer Research, Hiroshima.
• 52.Ito A., Naito M., Watanabe H. (1981a) Implication of chemical carcinogenesis in the experimental animal. Ann. Rep. of Hiroshima Univ. Res. Inst. Nuclear Medicine and Biology 22, 147–158 [Japanese, English translation].
• 53.Ito A., Naito M., Naito Y., Watanabe H. (1982) Induction and characterization of gastro-duodenal lesions in mice given continuous oral administration of hydrogen peroxide. Gann 73, 315–322.
• 54.Ito A., Watanabem H.M., Naito Y., Kawashima K. (1984) Correlation between induction of duodenal tumor by hydrogen peroxide and catalase activity in mice. Gann 75, 17–21.
• 55.Kaelin R.M., Kapanci Y., Tchopp J.M. (1988a) Diffuse interstitial lung disease assocoated with hydrogen peroxide inhalation in a dairy worker. Ann. Rev. Respiratory Disease 137, 1233–1235.
• 56.Keck M., S.G., Binder W. (1980) Mutagenitatsuntersuchungen von Wasserstoffperoxid-bzw. Wasserstoffperoxid- Katalase behandelter Milch. Osterreichische Milchwirtschaft 2, 7–14.
• 57.Kensese S.M., Smith L.L. (1989) Hydrogen peroxide mutagenicity towards Salmonella typhimurium. Teratog. Carcinog. Mutagen. 9, 211–218.
• 58.Kihlström M., Salminen A., Vihko V. (1986) Chronic hydrogen peroxide intake and peroxide metabolizing enzyme activities in some tissues of mice and rats. Experientia 42, 1018–1020.
• 59.Klein Szanto A.J.P., Slaga T.J. (1982) Effects of peroxides on rodent skin: Epidermal hyperplasia and tumor promotion. J. Invest. Dermatol. 79, 30–34.
• 60.Kurokawa Y., Takamura N., Matsushima Y., Imazawa T., Hayashi Y. (1984) Studies on the promoting and complete carcinogenic activities of some oxidizing chemicals in skin carcinogenesis. Cancer Lett. 24, 299–304.
• 61.Kondrashov V. A. (1977) Evaluation of the toxicity of hydrogen peroxide vapors for inhalation and percutaneous exposures. Gig.Truda Prof. Zabol. 21, 22–25 [Russian, English translation].
• 62.Kawasaki C., Kondo M., Nagayama T., Takeuchi Y., Nagano H. (1969) Effect of hydrogen peroxide on the growth of rats. J. Jap. Food Hygiene Soc. 10, 68–72 [Japanese, English translation].
• 63.Levin D.E., Hollstein M., Christman M.F., Schwiers E.A., Ames B.N. (1982) A new Salmonella tester strain (TA102) with A T base pairs at the site of mutation detects oxidative mutagens. Proc. Nat. Acad. Sci. 79, 7445–7449.
• 64.Liarskii P.P., Gleiberman S.E., Pankratova G.P., Iaroslavskaja L.A., Iurchenko V.V. (1983) Toxicological and hygienic characterization of disinfectants based on hydrogen peroxide and its derivatives. Gig. Sanit. 48, 28–31 [Russian, English translation].
• 65.Louise Jacques Thenard. Annales de chimie et de physique. 8 (1818). S. 308.
• 66.Ludewig R. (1964) Hydroperoxidase-Vertailung in der Haut und transepidermale Penetration von Wasserstoffperoxid nach epikutaner Applikation. Acta Histochem. 19, 303–315.
• 67.Luu T.A., Kelley M.T., Strauch J. A., Avradopoulos K. (1992) Portal vein gas embolism from hydrogen peroxide ingestion. Ann. Emerg. Med. 21, 1391–1393.
• 68.MacRae W.D., Stich H.F. (1979) Induction of sisterchromatid exhanges in Chinese hamster ovary cells by thiol and hydrazine compounds. Mutat Res. 68, 351–365.
• 69.Mastrangelo G., Zanibellato R., Fedeli U. i in. (2005) Exposure to hydrogen peroxide at TLV level does not induce lung function changes: a longitudinal study. Int. J. Environ. Health Res. 15, 313–7.
• 70.Mastrangelo G., Zanibellato R., Fadda E., Lange J.H., Scoizzato L., Rylander R. (2009) Exposure to Hydrogen peroxide and eye and nose symptoms among workers in a beverage processing plant. Ann. Occup. Hyg. 53(2), 161– 165.
• 71.McNally J.J. (1990) Clinical aspects of topical application of dilute hydrogen peroxide solutions. The CLAO Journal 16, S46–S51.
• 72.Mitsubishi Gas Chemical Company Inc. (1981) Acute toxicity test on 60 per cent aqueous hydrogen peroxide solution. Appendix 1.
• 73.Moriyama I., Hiraoka K., Fujita M., Ichijo M., Ioka H. (1982) Effects of food additive hydrogen peroxide studied in fetal development. Acta Obst. Gynaec Jpn. 34, 2149– 2154 [Japanese, English translation].
• 74.Nakamura S., Oda Y., Shimada T., Oki I., Sugimoto K. (1987) SOS-inducing activity of chemical carcinogens and mutagens in Salmonella typhimurium TA1535/pSK1002: examination with 151 chemicals. Mutat. Res. 192, 239–246.
• 75.Oya Y., Yamamoto K., Tonomura A. (1986) The biological activity of hydrogen peroxide. Induction of chromosometype aberrations susceptile to inhibition by scavengers of hydroxyl radicals in human embryonic fibroblasts. Mutat. Res. 172,245–253.
• 76.Oberst F.W., Comstock C.C., Hackley E. B. (1954) Inhalation toxicity of ninety per cent hydrogen peroxide vapor. AMA Arch. Ind. Hyg. Occup. Med. 10, 319–327.
• 77.Piotrowski W., Marczak J., Kurmanowska Z. (1998) Production of hydrogen peroxide by cells of alveolar epithelium. Current Pneumonology vol. 2, 49–52.
• 78.Prival M., Simmon V.F., Mortelmans K.E. (1991) Bacterial mutagenicity testing of 49 food ingredients gives very few positive results. Mutat. Pres. 260, 321–329.
• 79.Procter & Gamble Co. (1985) Sitek Research Laboratories. Hydrogen peroxide. Cytogenicity study – Chinese hamster ovary (CHO) cells in vitro. Procter & Gamble Co, Cincinnati, OH.
• 80.Punte C.L., Saunders L.Z., Krackow E.H. (1953) The inhalation toxicity of aerosols of 90% hydrogen peroxide. Chemical Corps Medical Laboratories Research Report nr 189. Maryland, Army Chemical Center.
• 81.RAR (2010) Risk Assessment hydrogen peroxide. Draft 24 April 2001.
• 82.Romanowski A., Murray J.R., Huston M.J. (1960) Effects of hydrogen peroxide on normal and hypertensive rats. Pharmaceutica Acta Helvetiae 35, 354–357.
• 83.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2009) [komputerowa baza danych].
• 84.Sacks L.E., MacGregor J.T. (1982) The B. subtilis multigene sporulation test for mutagens: detection of mutagens inactive in the Salmonella his reversion test. Mutat. Res. 95, 191–202.
• 85.Sasaki M., Sugimura K., Yoshida M.A., Abe S. (1980) Cytogenetic effects of 60 chemicals on cultured human and Chinese hamster cells. La Chromosomo II-20, 574– 584.
• 86.Sawada M., Sofuni T., Ishidate Jr. M. (1988) Induction of chromosomal aberrations in active oxyden generating systems. II. A study with hydrogen peroxide-resistant cells in culture. Mutat Res. 197, 133–140.
• 87.Shapiro M., Brat V., Ershoff B.H. (1960) Induction of dental caries and pathological changes in periodontium of rat with hydrogen eproxide and other oxidizing agents. J. Dental Res. 39, 332–343.
• 88.Sherman S.J., Boyer L.V., Sibley W.A. (1994) Cerebral infarction immediately after ingestion of hydrogen peroxide solution. Stroke 25, 1065–1067.
• 89.Solvay Duphar BV. 1995a. An acute inhalation study of hydrogen peroxide aerosols in male mice. Department of Drug Safety Report No. S. 9403. Solvay Duphar B.V., Weesp.
• 90.Solvay Duphar BV. 1995b. An evaluation of the respiratory irritating properties of hydrogen peroxide aerosols in male Swiss mice. Department of Drug Safety Report No. S. 9404. Solvay Duphar B.V., Weesp.
• 91.Speit G., Vogel W., Wolf M. (1982) Characterization of sister chromatid exhange induction by hydrogen peroxide. Environ Mutag. 4, 135–142.
• 92.SRI International (1980) Hydrogen peroxide. Microbial mutagenesis testing of substances compound report: F76- 017, Hydrogen peroxide. Project LSU-6909. Dept. of Health, Education and Welfare FDA. SRI International.
• 93.Stich H.F., Wei L., Lam P. (1978) The need for a mammalian test system for mutagens action of some reducing agents. Cancer. Lett. 5, 199–204.
• 94.Svirbely J. L., Dobrogorski O.J., Stokinger H.E. (1961) Enhanced toxicity of ozone-hydrogen peroxide mixtures. Amer. Ind. Hyg. Assoc. J., 21–26.
• 95.Tachon P. (1990) Intracellular iron mediates the enhancing effect of histidine on the cellular killing and clastogenicity induced by H2O2. Mutat Res. 228, 221–228.
• 96.Takahashi M., Hasegawa R., Furukawa F., Toyoda K., Sato H., Hayashi Y. (1986) Effects of ethanol, potassium metabisulphite, formaldehyde and hydrogen peroxide on gastric carcinogenesis in rats after initation with Nmethyl- N'-nitro-N-nitrosoguanidine. Jpn. J. Cancer Res. (Gann).
• 97.Takayama S. (1980) Report on a carcinogenicity study. Research Group, Ministry of Health and Welfare, Japan. Tokyo, Cancer Institute of Japan, Foundation for Cancer Research.
• 98.Thacker J., Parker W.F. (1976) The induction of mutation in yeast by hydrogen peroxide. Mutat. Res. 38, 43–52.
• 99.Thénard L.J. (1818) Annales de chimie et de physique. 8(1818), 308.
• 100.Tucker J. D., Taylor R.T., Christensen M.L., Strout C.L., Hanna M.L., Carrano A.V. (1989) Cytogenetic response to 1,2-dicarbonyls and hydrogen peroxide in Chinese hamster ovary AUXB1 cells and human peripheral lymphocytes. Mutat Res. 224, 269–279.
• 101.Ursini M., Maiorino L., Ferri M., Valente M., Gregolin C. (1981) Hydrogen peroxide and hematin in microsomal lipid peroxidation. Journal of Inorganic Biochemistry. Vol. 15, Issue 2, 163–169.
• 102.Wales R.G., White I.G., Lamond D.R. (1959) The spermicidal activity of hydrogen peroxide in vitro and in vivo. J. Endocrin. 18, 236–244.
• 103.Wilcox P., Naidoo A., Wedd D.J., Gatehouse D.G. (1990) Comparison of Salmonella typhimurium TA102 Escherichia coli WP2 tester strains. Mutagenesis 5, 285–291.
• 104.Winquist L., Rannung U., Rannung A., Ramel C. (1984) Protection from toxic and mutagenic effects of H2O2 by catalase induction in Mutat. Res. 141, 145–147.
• 105.von der Hude W., Behm C., Gürtler R., Basler A. (1988) Evaluation of the SOS chromotest. Mutat Res. 203, 81– 94.
• 106.Zabłocka A., Janusz M. (2008) Dwa oblicza wolnych rodnikow tlenowych. Postępy Hig. Med. Dośw. (online) 62, 118–124.
• 107.Zhou R., Sun X., Tang D. (1991) Iron-mediated induction of the SOS responses by hydrogen peroxide. Bull Environ. Contam. Toxicol. 46, 613–617.